آیا آنچه اسرائیل با بحرین و امارات امضا کرده، پیمان صلح است؟

پرچم آمریکا، اسرائیل، امارات و بحرین روی دیوار بخش قدیمی بیت المقدسبی بی سی :در حالی که نخست‌وزیر اسرائیل و وزیران امور خارجه امارات متحده عربی و بحرین داشتند در روز ۱۵ سپتامبر توافقنامه عادی‌سازی روابط بین کشورهایشان را روی چمن‌های کاخ سفید امضا می‌کردند، خبر شعله‌ور شدن منازعه اسرائیل و فلسطینیان گزارش زنده این رویداد را مختل کرد.

در حمله‌ای که برای همزمانی با مراسم واشنگتن طراحی شده بود، شبه نظامیان فلسطینی در نوار غزه دو موشک به جنوب اسرائیل پرتاب کردند که باعث جراحت شدید مردی در بندر اشدود شد.

این حمله، به همراه نقش بستن هشدار حمله موشکی بر صفحه تلویزیون‌ها، یک زنگ بیدارباش جدی بود؛ یادآور منازعه‌ای مزمن که با وجود ادعاهای بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ مبنی بر طلوع صلح بر افق خاورمیانه همچنان ادامه دارد.

اشاره مفسران اسرائیلی به این موضوع بود که با وجود مقایسه توافق عادی‌سازی توسط آقای نتانیاهو با معاهدات صلح با مصر و اردن، این پیمان‌ها با کشورهایی امضا شده بود که نه با اسرائیل در جنگ بودند، نه با آن مرز مشترک دارند، و از سال‌ها قبل نیز مخفیانه با اسرائیل رابطه داشته‌اند.

با این که پیمان با امارات تحت عنوان معاهده صلح امضا شد، و توافق با بحرین نیز اعلامیه صلح نام گرفت، حالت جنگی به خاطر این دو پیمان پایان پیدا نکرد، بلکه مراحلی برای عادی‌سازی در نظر گرفته شد که شامل مواردی نظیر روابط دیپلماتیک، گردشگری و تجاری می‌شود.

زیهاوا گالون، ستون‌نویس روزنامه هاآرتص و رهبر سابق حزب چپگرای میرتس، در مقاله‌ای نوشت که "ما با فرانسه، سوئد یا کانادا توافق صلح نداریم چون هرگز با آن‌ها در جنگ نبوده‌ایم. این توافق در واقعیت علنی کردن روابطی است که در دهه ۱۹۹۰ با کشوری آغاز شد که اسرائیل با آن مرز مشترک ندارد و هرگز با شهروندانش در جنگ نبوده است. ما هرگز سرزمین آن‌ها را اشغال نکردیم..."
دونالد ترامپ، بنیامین نتانیاهو و وزیران امور خارجه بحرین و امارات در مراسم امضای توافق‌نامه عادی سازی روابطدر حالی که امضاکنندگان این دو توافق متعهد شده‌اند که با مذاکره راه‌حلی برای منازعه اسرائیل و فلسطینیان پیدا کنند، مقامات فلسطینی این پیمان‌ها را به خاطر خیانت به طرح صلح عربی محکوم کرده‌اند، طرحی که روابط عادی با اسرائیل را به خروج این کشور از اراضی اشغالی و تاسیس کشور فلسطینی مشروط می‌کند.

دفتر محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان، با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد که "مشکل اساسی بین کشورهای امضاکننده این توافق‌ها و نیروهای اشغالگر اسرائیلی نیست، بلکه با مردم فلسطین است که زیر یوغ اشغالگران زجر می‌کشند."

به گفته این بیانیه، صلح در خاورمیانه تنها در صورتی ممکن است که اسرائیل به اشغال سرزمین‌هایی که در جنگ ۱۹۶۷ تصرف کرد پایان دهد و در کرانه غربی و نوار غزه کشوری فلسطینی تشکیل شود که پایتختش بیت المقدس شرقی است.

در این پیمان‌های عادی‌سازی طرحی برای رسیدن به توافق از راه مذاکره بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها ارائه نشده است، با این حال وزیر خارجه بحرین در مراسم امضا گفت که "حالا برای ما الزامی است که فوری و فعالانه برای رسیدن" به صلح کار کنیم، و "یک راه‌حل دو کشوری عادلانه، کامل و پایدار برای منازعه اسرائیل و فلسطین شالوده و سنگ‌بنای چنین صلحی خواهد بود."

وزیر خارجه امارات نیز به نوبه خود به این نکته اشاره کرد که نتانیاهو برای رسیدن به توافق با کشورش پذیرفته بود که طرح خود برای الحاق قسمت‌هایی از کرانه غربی را "متوقف" کند، همان طرحی که به گفته فلسطینی‌ها و کشورهای عرب و اروپایی هیچ چشم‌اندازی برای راه‌حل دو کشوری باقی نمی‌گذاشت.

اما صائب عریقات، دبیرکل سازمان آزادی‌بخش فلسطین، متقاعد نشد. او به تلویزیون فلسطین گفت که امارات و بحرین با پیوستن به پیمان عادی‌سازی مورد حمایت آمریکا عملا طرح صلح دولت ترامپ برای خاورمیانه را پذیرفته‌اند، طرحی که فلسطینی‌ها می‌گویند ایجاد کشوری یک‌پارچه را غیرممکن می‌کند و توسط آن‌ها رد شده است.

طبق این طرح که در ماه ژانویه منتشر شد، حدود یک‌سوم کرانه غربی به همراه تمامی شهرک‌های یهودی‌نشین در توافق صلح نهایی به اسرائیل واگذار خواهد شد.

زیهاوا گالون، مانند دیگر منتقدان چپگرای این پیمان‌ها در اسرائیل، نمایششان به عنوان دستاوردهایی تاریخی را رد کرده است و می‌گوید که این کار در عمل "بسته‌بندی مجدد" روابط پنهان جاری توسط رهبرانی است که "دولتمردان قابلی نیستند، بلکه بازاریاب‌هایی خبره هستند که در خانه تا گردن در مشکلات فرو رفته‌اند."

ترامپ و نتانیاهو هر دو شاهد اعتراض و انتقاد در داخل به خاطر برخوردشان با همه‌گیری ویروس کرونا بوده‌اند، رئیس‌جمهور آمریکا یک مبارزه سخت انتخاباتی در پیش دارد، و نخست‌وزیر اسرائیل دارد به اتهام فساد محاکمه می‌شود.

البته دیگر مفسران اسرائیلی امتیاز بیشتری به نتانیاهو داده‌اند و می‌گویند که با وجود نپرداختن به موضوع اصلی منازعه اعراب و اسرائیل، پیمان با امارات و بحرین نشانگر تغییری انکارناپذیر در نگرش دنیای عرب به اسرائیل است.

بن کسپیت، ستون‌نویس مطرح روزنامه میانه‌رو معاریو، در مقاله‌ای نوشت که "این حقیقت که دیوار عربی دارد ترک می‌خورد، و موفقیت اسرائیل در تخریب این ایده که عادی‌سازی تنها به شرط یافتن راه‌حلی برای مساله فلسطینی ممکن است، شاید به نسل بعدی رهبران فلسطینی کمک کند تا بفهمند که زمان کنار گذاشتن آرزوها و کنار آمدن با واقعیت فرا رسیده است."

حتی یوسی ورتر، تحلیلگر سیاسی هاآرتص و یکی از منتقدان سرسخت نتانیاهو، موضع سخاوتمندانه‌ای اتخاذ کرد و گفت که این دو پیمان آغازگر میراث دیپلماتیک نخست‌وزیر خواهند بود.

به گفته او "اگر کشورهای مسلمان دیگر نیز به زودی به امارات متحده عربی و بحرین بپیوندند، نتانیاهو به آن دسته از رهبران اسرائیل خواهد پیوست که تاریخ‌ساز شدند."