از فروزان عبدی تا نوید افکاری؛ ورزشکارانی که اعدام شدند

حبیب خبیری (وسط) بازیکن تیم ملی فوتبال ایران و باشگاه هما بودبی بی سی :مهدی شبانی ( روزنامه نگار)

اعدام نوید افکاری کشتی‌گیری که در پی اعتراضات تابستان ۹۷ به همراه دو برادرش دستگیر شده بود، موجی از بهت و خشم همگانی ایجاد کرده و در عین حال این خبر در جهان ورزش نیز انعکاسی گسترده داشته است.

کمیته بین‌المللی المپیک اعدام او را "خبری بسیار تلخ" توصیف و با خانواده و دوستان نوید افکاری ابراز همدردی کرد. این کمیته همچنین به نامه‌های رئیس کمیته به رهبر و رئیس جمهور ایران برای بخشش نوید افکاری اشاره کرده و گفته، "عمیقا ناراحت کننده است که درخواست ورزشکاران از سراسر دنیا و اعضای کمیته بین‌المللی المپیک برای جلوگیری از اعدام نوید افکاری به نتیجه نرسیده است."

اتحادیه جهانی کشتی خبر اعدام آقای افکاری را "ویرانگر" خواند و ورزشکاران بسیاری هم از نقاط مختلف جهان، از اجرای این حکم ابراز تاسف کردند.

الکساندر مدوید، کشتی‌گیر شوروی سابق و برنده ده مدال طلای جهان و المپیک در واکنش به صدور حکم اعدام نوید افکاری گفت: "در عالم هستی هیچ‌کس حق ستاندن زندگی کسی را ندارد. باید برای زندگی ارزش قائل شد، زندگی مهم‌ترین پدیده است"

او در ادامه اضافه کرده بود در صورتی که این جوان زنده بماند، می‌تواند در آینده مدال‌های بیشتری برای کشورش به ارمغان بیاورد.

اما این اولین اعدام سیاسی ورزشکاران در ایران نبود. ورزشکاران دیگری هم در دهه شصت و به ویژه در تابستان ۱۳۶۷ اعدام شدند که خبر اعدامشان در سایه بی‌خبری و سکوت افکار عمومی آن دوران قرار گرفت و بسیاری از آنان در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند.

از نحوه بازجویی، محاکمه و اعدام این ورزشکاران همانند نوید افکاری اطلاعات دقیقی در دست نیست:
یک تیم فوتبال و دو اعدام
باشگاه فوتبال هما که به هواپیمایی ملی ایران وابسته بود از زمان شاه به عنوان تیمی فرهنگی با بازیکنانی تحصیل‌کرده و سیاسی شناخته می‌شد.

احمد نقوی بازیکن سابق این تیم می‌گوید: "هما تیمی شد که هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب، خار چشمی بود برای فدراسیون و دستگاه و به همین دلیل هم بین مردم محبوب بود. در اردوهای تیم ملی همیشه از تیم های دیگر می‌شنیدیم که می گفتند همه‌ شماها کمونیست هستید. بعد از انقلاب هم که خب این جو خیلی شدید شد."

با آغاز درگیری بین حکومت تازه تاسیس جمهوری اسلامی با مخالفان و به ویژه سازمان مجاهدین خلق در سال ۱۳۶۰، تعدادی از فوتبالیست‌های این باشگاه نیز دستگیر شدند. از میان دستگیر شدگان می‌توان از حبیب خبیری، مدافع تیم ملی فوتبال و مهشید رزاقی، بازیکن تیم المپیک فوتبال ایران نام برد.

حبیب خبیری مدافع تیم ملی فوتبال ایران در سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۹ بود. او ۱۸ بار با پیراهن تیم ملی ایران در به میدان رفته بود و ۲ گل ملی را نیز در کارنامه داشت. او گل پیروزی تیم جوانان ایران در مسابقه فینال قهرمانی جوانان آسیا در سال ۱۹۷۵ را هم به ثمر رسانده بود.

خبیری که یک بار در سال ۱۳۶۰ دستگیر و پس از مدت کوتاهی آزاد شد. او در سال ۱۳۶۲ به اتهام عضویت در سازمان مجاهدین مجددا دستگیر و یک سال بعد اعدام شد. از دادگاه، اتهامات، مدارک و شواهد، دفاعیات و حکم او اطلاعی در دست نیست.

ایرج مصداقی، فعال سیاسی، راجع به دادگاه حبیب خبیری نوشته است: "مجید قدوسی (ملاجعفر) در آن دوران دادیار اجرای احکام اوین بود و نفوذ زیادی داشت. از آن‌جایی که خودش فوتبالیست بود و به حبیب خبیری علاقه داشت حکم اعدام وی را معلق نگه ‌داشته بود. به گفته‌ خودش هنگامی که در سفر حج به سر می‌برد حبیب را اعدام کردند. او پس از بازگشت از سفر حج شدیداً از این موضوع ناراحت بود و ادعا می‌کرد عده‌ای مغرض در دادستانی هستند که از موقعیت سواستفاده کرده و پرونده ‌‌حبیب را به جریان انداخته و او را اعدام کرده‌اند. هرچند در اسناد انتشار یافته از سوی سازمان مجاهدین تاریخ اعدام حبیب خبیری ۳۱ خرداد ۱۳۶۳ آمده است، اما تاریخ خاکسپاری وی در بهشت زهرا ۲۴ تیر ۱۳۶۳ ذکر شده است."

مهشید رزاقی، مدافع تیم فوتبال امید ایران و باشگاه هما بین سال‌های ۵۶ تا ۵۸ بود. او ٢٢ آذر ١٣٥٩ به جرم روزنامه‌فروشی ضد دولتی و دادن نام نادرست به "کمیته انقلاب اسلامی" بازداشت و به یک سال زندان محکوم شد. اما با پایان دوره محکومیتش آزاد نشد و مدت ۸ سال تا تابستان ۱۳۶۷ در زندان‌های اوین، قزل‌حصار و گوهردشت زندانی ماند.

مهشید رزاقی در مرداد ١٣٦٧ در جریان قتل‌عام زندانیان سیاسی، در زندان گوهردشت کرج به دار آویخته شد. چند روز بعد برادر او احمد نیز در زندان اوین اعدام شد. مانند دیگر قربانیان کشتار تابستان ۶۷ از جزئیات احکام اعدام این دو برادر اطلاعی در دست نیست.
فروزان عبدی نفر اول از سمت چپفروزان عبدی، کاپیتان تیم ملی والیبال زنان
فروزان عبدی عضو تیم والیبال پاس و کاپیتان تیم ملی والیبال زنان ایران بود. او در سال١٣٦٠و در ۲۳ سالگی به اتهام هواداری از سازمان مجاهدین دستگیر و به ۵ سال زندان محکوم شد.

به گزارش منیره برادران، فعال سیاسی فروزان عبدی بیش از یک سال (از پاییز سال ۱۳٦۲ تا زمستان ١٣٦٣) به عنوان تنبیه در سلول‌های انفرادی گوهردشت زندانی شده بود.

او به ‌رغم پایان ۵ سال محکومیت‌اش در سال ۱۳۶۵، آزاد نشد و در تابستان ۱۳۶۷ در زندان اوین به دار آویخته شد. از جزئیات این حکم اعدام اطلاعی در دست نیست.

به گفته همبندانش، خانم عبدی اوایل مرداد ١٣٦٧ از بند به سلول‌های آسایشگاه برده شد و دیگر به بند بازگردانده نشده است. نام فروزان عبدی در گزارش گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد (۲ نوامبر ۱۹۸۹) توسط رینالدو گالیندوپل، آمده است.
هوشنگ منتظرالظهور، عضو تیم ملی کشتی ایرانهوشنگ منتظرالظهور، قهرمان کشتی و عضو تیم ملی ایران در المپیک ملبورن از دیگر قربانیان اعدام‌های دهه شصت بود. او که در مســابقـات قهرمانی کشور در یزد، در وزن ۹۰‌کیلوگرم قهرمان شده بود، ۲۴ مرداد ۱۳۶۰ در خانه‌اش در اصفهان دستگیر و ۱۱ مهر ۱۳۶۰ در زندان اصفهان به همراه احمد شاطرزاده، قهرمان کشتی آموزشگاه‌های اصفهان تیرباران شد.

خبر اعدام او، همراه با ٦٥ نفر دیگر در اطلاعیه دفتر روابط عمومی دادستانی انقلاب کل اسلامی در روزنامه جمهوری اسلامی ١٢ مهر ماه ۱۳۶۰ به چاپ رسید.

اما فهرست ورزشکاران مخالف اعدام شده در دوران ۴۲ ساله جمهوری اسلامی به این اسامی ختم نمی‌شود. ورزشکاران دیگری هم بودند که در طی این کشتار‌ها در زندان‌های ایران اعدام شدند.

از این میان می‌توان از نازنین عظیم زاده (جوان‌ترین عضو تیم ملی ژیمناستیک زنان ایران)، علاءالدین عترتی کوشالی (بازیکن ملوان بندر انزلی و پرسپولیس)،‌ شهلا شهدوست (عضو تیم ملی پینگ‌پنگ زنان ایران)، ابراهیم هوشمند (بازیکن تیم فوتبال جوانان راه‌ آهن)، علی شبانی، کشتی‌گیر عضو تیم دیهیم، مهدی زابلی وزنه‌بردار و بسیاری دیگر نام برد.