دشواری «درس‌آموزی» مسئولان کهنسال ایران از شینزو آبه ۶۶ ساله

دویچه وله :پس از کناره‌گیری نخست‌وزیر ۶۶ ساله ژاپن این پرسش مطرح شده که چرا مسئولان کهنسال جمهوری اسلامی از او درس نمی‌گیرند. یکی از نمونه‌ها احمد جنتی، دبیر ۹۳ ساله شورای نگهبان است که چندی پیش در این سمت ابقا شد.

شینزو آبه هفتم شهریور از سمت خود به عنوان نخست‌وزیر ژاپن کناره‌گیری کرد و علت این کار را کاهش قدرت جسمی به دلیل بیماری کولیت، نوعی التهاب روده اعلام کرد.

او ضمن عذرخواهی از شهروندان ژاپن به خاطر به پایان نرساندن دوره نخست‌وزیری گفت نگران است که به خاطر ضعف جسمی نتواند به طور شایسته وظایف‌اش را انجام دهد و در تصمیم‌گیری‌ها مهم دچار خطا شود.

کنار رفتن نخست‌وزیر ژاپن در جمهوری اسلامی که مسئولان ارشدش با کناره‌گیری میانه‌ای ندارند و اغلب تا دم مرگ سمت‌های خود را رها نمی‌کنند بازتاب گسترده‌ای داشت.

روزنامه جمهوری اسلامی دوشنبه دهم شهریور در یادداشتی نوشت: «این اقدام نخست‌وزیر ژاپن برای آن دسته از مسئولین کشور ما که تا سنین بالاتر از ۹۰ سالگی هم همچنان به منصب و مقام می‌چسبند و حاضر نیستند کنار بروند، بسیار درس‌آموز است.»
جنتی با چند سمت در آستانه ۹۴ سالگی
در این یادداشت از فرد خاصی نام برده نشده اما اشاره آن به احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان است که سوم اسفند ۹۴ ساله می‌شود.

جنتی که از فرط کهولت در سخن گفتن و راه رفتن مشکل دارد، همزمان با این دو مسئولیت، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز هست و تا ۹۰ سالگی چند سمت دیگر نیز داشته است.

در بخش دیگری از مقاله روزنامه جمهوری اسلامی آمده است: «افرادی در سنین میان ۷۰ و ۸۰ سالگی داریم که دارای ده‌ها مسئولیت هستند و باز هم برای به دست آوردن مناصب دیگر تلاش می‌کنند. افرادی بالای ۸۰ سال سن داریم که برای راه رفتن مشکل دارند ولی مسئولیت‌های حساسی برعهده آنان است.»

مصداق این اشاره هم می‌تواند محمد یزدی ۸۹ ساله باشد که عضو فقه‌های شورای نگهبان و عضو مجمع تشخیص مصلحت است و به تازگی به عضویت مجلس خبرگان هم در آمده. او مدتی است به دلیل ضعف جسمی با صندلی چرخدار حرکت می‌کند.
منصوبان کهنسال رهبر کهنسال
بسیاری از این کهنسالان منصوبان رهبر جمهوری هستند که سمت خودش مادام‌العمر است. نخستین رهبر جمهوری اسلامی، روح‌الله خمینی تا روز مرگ در سن ۸۷ سالگی در این مقام ماند و جانشین او علی خامنه‌ای از ۳۲ سال پیش تا کنون که ۸۳ ساله شده در این مسند مانده است.

روزنامه جمهوری اسلامی می‌نویسد دو سال پیش هم که قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان در مجلس شورای اسلامی تصویب و اجرائی شد، با تبصره‌ها و استثناهای فراوان خنثی شد و "نتوانست چسبیدگان به قدرت و مناصب را کنار بزند".
احمد جنتی در میان شماری از کارگزاران حکومیبا اجرایی شدن این قانون، به درخواست دولت و برخی نهادهای حکومتی و با موافقت علی خامنه‌ای ادامه کار برخی مدیران بازنشسته قوه قضائیه، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، وزارت‌خانه‌های اطلاعات، نفت، بهداشت و سازمان‌های صداوسیما و انرژی اتمی از شمول آن مستثنا شدند.

محمد علی ابطحی، رئیس دفتر و معاون پارلمانی رئیس جمهور سابق، محمد خاتمی در یک پیام توئیتری با اشاره به کناره‌گیری شینزو آبه به کنایه نوشته که ژاپنی‌ها باید از مسئولان جمهوری اسلامی یاد بگیرند که تا وقتی عزرائیل نرسد "خدمت به مردم را رها نمی‌کنند".

این مسئولان ژاپنی چقدر سوسولن. نخست وزیر تا مریض شده، استعفا داده.
از ما درس نمیگیرن که.
خدا عزراییل را برای چی افریده؟
تا روزی که نیاد، خدمت به مردم را رها نمی کنند!😁

— Mohamad Ali Abtahi ابطحی (@abtahi_m) August 28, 2020

روزنامه همدلی نیز سرمقاله دهم شهریور خود را به استعفای شینزو آبه اختصاص داده و با اشاره به این که کناره‌گیری او نه به دلیل اتهام فساد یا از دست رفتن مشروعیت بوده، تاکید می‌کند که بیماری تنها علت این تصمیم نبوده است.

صلاح‌الدین هرسنی، کارشناس مسائل بین‌الملل در سرمقاله همدلی نوشت: «علت استعفای شینزو آبه بیشتر در بستر و زمینه‌ای ریشه دارد که او در آن پرورش یافته است. در واقع بسترها و ظرفیت‌های محیطی پرورش موجود در ژاپن به شینزو آبه و سایر همفکرانش آموخته است که وقتی توانایی و ظرفیت‌های آنها برای هدایت امور کشور به اتمام می‌رسد، باید عطای خدمت و ماندن در کسوت قدرت را به لقایش ببخشند و فرصت را به رهبران توانمندتر و جوان‌‌تر واگذار کنند.

او می‌گوید در ایران ماجرا دقیقا به گونه‌ای متفاوت است و اغلب مسئولان "به رغم همه ناتوانی‌ها و دانش ناچیز خود در هدایت و اداره منصب‌ها" می‌خواهند به هر قیمتی در سمت‌های خود بمانند و در بهترین شرایط جرات و جسارت آنها این است که از یک صندلی بلند شوند تا روی صندلی دیگری بنشینند.
خصلت "درون‌گروهی" چرخش مسئولان
این کارشناس مسائل بین‌الملل نوشت: «کافی است نگاهی به آرایش و چیدمان مناصب و مشاغل کلیدی در ایران افکنده شود تا مشخص شود که این منصب‌ها تا چه میزان، نه بر مبنای شایستگی بلکه بر مبنای رابطه‌گرایی و خویشاوندسالاری بوده است.»

صلاح‌الدین هرسنی معتقد است برخلاف ژاپن، در جمهوری اسلامی منظومه چرخش نخبگان "درون گروهی" است  و به دلیل همین خصلت هیچ نخبه جوانی نمی‌تواند از بیرون وارد این منظومه شود. او نتیجه می‌گیرد که بر همین اساس "قرار نیست از استعفای شینزو آبه در ایران درسی گرفته شود".

این چرخه درون گروهی قدرت در جمهوری اسلامی باعث شده که افراد حلقه مرکزی مسئولان که اغلب با هم پیوند خانوادگی نیز دارند گاهی همزمان ده‌ها پست و منصب داشته باشند. برخی از این افراد که علی اکبر ولایتی و غلامعلی حداد عادل از مشهورترینشان هستند به "ابوالمشاغل" معروف شده‌اند