استفاده مؤثر اپوزیسیون بلاروس از شبکه تلگرام برای سازماندهی خود

دویچه وله :اپوزیسیون بلاروس برای سازماندهی مبارزات علیه لوکاشنکو شبکه‌ای وسیع و پیچیده در فضای مجازی ایجاد کرده‌ تا امکان شناسایی منشا اخبار و تصاویر را از نهادهای امنیتی بلاروس و روسیه بگیرد. بیشترین استفاده از تلگرام است.

در شب انتخابات بلاروس (یکشنبه ۱۹ مرداد) و چندین روز پس از آن اینترنت در بلاروس قطع شد و کاربران تنها به شکل محدود به آن دسترسی داشتند. برای بسیاری از شهروندان تنها امکان ارتباط با یکدیگر و جهان خارج کانال پیام‌رسانی تلگرام بود. زیرا اپ تلگرام راهی برای دور زدن فیتلرینگ دولت را یافته بود.

وبسایت بسیاری از رسانه‌ها، هم‌چنین شبکه‌های فیسبوک و توییتر نیز از دسترس خارج شده بودند و تلویزیون رسمی بلاروس درباره تظاهرات بر ضد تقلب انتخاباتی کاملا سکوت کرده بود.

اپ روسی تلگرام به نام "NEXTA" بیشترین نقش را در انتشار اخبار مبارزات اپوزیسیون بلاروس برعهده دارد. نکستا به مهم‌ترین کانال خبررسانی مخالفان آلکساندر لوکاشنکو تبدیل شده است. چند بلاگر جوان در محلی مخفی در نزدیکی ورشو پایتخت لهستان این کانال را هدایت می‌کنند.

اما نکستا که توسط استفان پوتیلو، یک دانشجوی ۲۲ ساله بلاروسی اداره می‌شود و دو میلیون و ۱۰۰ هزار فالوور دارد، تنها نوک کوه یخ است. امکانات مشابه در فضای مجازی وجود دارد که هر کدام بیش از ۲۰۰هزار حساب کاربری دارند و با نام‌های گوناگون در حال فعالیت‌اند؛ "بلاروس شوکه شد"، "بلاورس حالا" و... و همه آنها نیز به شکلی مشابه کار می‌کنند.

کاربران تصاویر و ویدیوهای تظاهرات را به این کانال‌های تلگرامی می‌فرستند. هم‌زمان گروه‌های محلی لوگوی خود را روی این متریال می‌گذارند. متریال ارسال شده از سوی بلاگرها راستی‌آزمایی، حفظ و سپس به شبکه‌ها انتقال داده می‌شوند تا به این ترتیب نهادهای امنیتی بلاروس و روسیه نتوانند منشا اصلی را شناسایی کنند.
اتاق‌های فکر
پشت این کانال گسترده خبررسانی، شبکه‌ای وسیع از اتاق‌های فکر با ده‌ها هزار کاربر قرار دارند که درباره استراتژی، سازماندهی تظاهرات و انتشار داده‌ها و امکانات کمک‌رسانی با یکدیگر هم‌فکری دارند. جنبش، یک مرکز واحد برای رهبری ندارد و همین کار شناسایی و سرکوب را برای نهادهای امنیتی بسیار دشوار کرده است. سازماندهی از طریق تلگرام تنها انعکاسی از مبارزات خیابانی است و در این جا نیز هیچ گروه سیاسی دست بالا را ندارد.

فعالان جنبش هم‌چنین با استفاده از تلگرام از امنیت یکدیگر حفاظت می‌کنند. مثلا به محض ورود نیروهای پلیس به یک محله به منظور خانه‌گردی خبر آن را سریع روی شبکه‌ها مخابره می‌کنند تا امکان گریز برای کسانی که در خطر هستند فراهم باشد.
حضور فعال دولت در شبکه‌های اجتماعی
اما این فقط اپوزیسیون بلاروس نیست که خود را در فضای مجازی سازماندهی کرده است. آلکساندر لوکاشنکو، مستبد بلاروس نیز تلاش می‌کند حضوری فعال در شبکه‌های اجتماعی داشته باشد. به عبارتی شبکه‌های اجتماعی محل برخورد و کشاکش سخت میان نیروهای مخالف و موافق دولت است.

نهادهای امنیتی تصویر و اطلاعات شخصی افرادی را که در تظاهرات شرکت کرده‌اند در حساب‌های خود منتشر می‌کنند و از آنها به عنوان اغتشاش‌گر یا عوامل تحریک جمعی نام می‌برند. اپوزیسیون هم تلاش می‌کند تصویر و هویت ماموران سرویس‌ اطلاعاتی روسیه (کا گ ب) و نهادهای امنیتی بلاروس را در شبکه‌های اجتماعی افشا کند. هنوز اطلاعی در دست نیست که آیا انتشار این گونه اخبار از سوی دو طرف در فضای مجازی تا به حال به انتقام‌جویی در فضای واقعی منجر شده است یا خیر.
حساب تلگرامی ناموفق لوکاشنکو
در حالی که کاربران مخالف لوکاشنکو شبکه‌ای کاملا موفق دارند،  کانال تلگرامی لوکاشنکو بسیار ضعیف و کم عضو است. او یک روز پس از انتخابات کانال "ما پدر هستیم" را باز کرد. منظور از "پدر" نیز خود اوست. از روز پنجشنبه ۲۰ اوت شمار فالوورهای این حساب تنها به ۲۶۶۰ رسیده است.

اگرچه ادعا می‌شود که طرفداران لوکاشنکو عمدتا خارج از مینسک هستند، اما اعضای کانال‌های محلی او نیز به ندرت بیش از ۱۵۰ عضو دارند. پرشمارترین کانال‌های طرفدار لوکاشنکو بین ۳۷ تا ۴۹ هزار فالوور دارند که مدام در حال تبلیغ علیه اپوزیسیون‌اند و آنها را "راستگرا"، "همجنسگرا"، "ثروتمند" و "بزهکار" قلمداد می‌کنند.

کانال‌های تلگرامی رسانه‌های رسمی بلاروس حتا کم‌تر از کانال‌های تلگرامی طرفدار لوکاشنکو عضو دارند. کانال تلویزیونی ONT تنها ۴۸۰۰ فالوور و روزنامه "بلاورس امروز" ۳۳۰ حساب کاربری دارد