نیترات آمونیوم موجود در اسکله بیروت از گرجستان وارد شده است

ایران وایر - محمد زید مستو : «عماد شدیاق»، خبرنگار «ایران‌وایر» در لبنان که از حادثه انفجار عظیم بیروت جان سالم به در برده است می‌گوید: «همراه با دوستم در دفترش، به فاصله حدودا چهار الی پنج کیلومتری بندرگاه بیروت، نشسته بودیم که زمین زیر پای ما بر اثر زلزله بزرگ و عمیقی ناشی از انفجار وحشتناکی که منبع آن زیرزمینی بود، لرزید. من و دوستم نگاهی به یکدیگر انداختیم و قبل از اینکه سخنی بگوییم موج دیگری شبیه طوفان وزید و شیشه‌ها و درها را در هم شکست. بر زمین افتادیم، درحالی‌که آن موج مسیر خود را از طریق درب دیگر ادامه داد.» عماد سخن خود را با صدایی لرزان و با گفتن این جمله به پایان رساند: «چیز خیلی ترسناکی بود!»
 
براساس داده‌های سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده آمریکا، انفجار عظیم بیروت، بسیار قوی بوده و باعث ایجاد پس‌لرزه‌هایی مانند زلزله ۳.۳ ریشتری شده است. این گزارش آنچه را خبرنگار «ایران‌وایر» احساس کرده، نیز تایید می‌کند.
 
گزارش‌های رسمی و سخنان شاهدان عینی که «ایران‌وایر» با آن‌ها گفتگو کرده است همگی نشان می‌دهند که دو انفجار پی‌درپی اتفاق افتاده است. انفجار دوم باعث ایجاد موجی شده و زیان‌های بسیار زیادی، ازجمله تخریب حدود ۲۰٪ از شهر وارد کرده است. تصاویر عکاس-خبرنگار «ایران‌وایر» نیز گویای این امر است.
 
آیا این مواد منفجره نیترات آمونیوم بودند؟شبکه «المنار» وابسته به حزب‌الله لبنان برخلاف همیشه، بلافاصله پس از این حادثه، فرضیه دخالت خارجی در آن رد و اعلام کرد: «آتش‌سوزی در انبار مواد بازی‌های آتش‌زا در سکوی شماره ۱۲ داخل بندرگاه بیروت موجب انفجار و سپس انفجار در مخزن‌های حاوی نیترات شده است. به گزارش المنار این حادثه، انفجار بزرگی در پی داشته است.»
 
شبکه «المیادین» نزدیک به این حزب نیز به نقل از یک منبع امنیتی اعلام کرده است: «این مواد دارای قابلیت انفجار شدید که بیش از ۹ سال پیش مصادره شده، عامل انفجار در بندرگاه بیروت بوده است. حجم این مواد مصادره‌شده به حدود ۵۰ تن می‌رسد. گزارشی که ۴ ماه پیش تهیه شده نیز به خطرناک بودن ماندن این مواد در بندرگاه بیروت اشاره کرده، اما کسی این هشدار را نپذیرفته است.»
 
روایت‌های رسمی درباره تاریخ مصادره این مواد و حجم آن‌ها متناقض است؛ براساس یک روایت، این مواد در سال ۲۰۱۱ از یک کشتی روسی مصادره شده است. روایت دوم، دال بر وجود این مواد در بندرگاه بیروت از سال ۲۰۱۴ تاکنون است. «حسان دیاب»، نخست‌وزیر لبنان نیز ضمن تایید این روایت، گفته است: «هیچ تحقیقاتی درباره این انبار خطرناک تاکنون انجام نشده است.» روایت دیگری نیز می‌گوید که این مواد از سال ۲۰۱۶ در آنجا بوده است.
 
یک وب‌سایتی که خود را متخصص و کارشناس امور قانونی مربوط به کشتی‌ها و اخبار خود را برای حقوقدانان و وکلای این حوزه، دریاوردان و شرکت‌های دریایی مفید می‌داند در سال ۲۰۱۵ با انتشار اسناد و مدارکی قانونی راجع به مبدا محموله مذکور اعلام کرد:
 
«یک کشتی حامل ۲۷۵۰ نیترات آمونیوم که از گرجستان عازم موزامبیک بود، در سپتامبر ۲۰۱۳ به علت نقص فنی و به تشخیص کاپیتان آن ناگزیر به پهلوگیری در اسکله بیروت شد، اما مسئولین لبنان پس از تفتیش و بازرسی این کشتی، اجازه ترک این کشتی را به آن ندادند.» در این گزارش همچنین با اشاره به اختلاف بین کمپانی مالک این کشتی و شرکت باربری، آمده که این امر باعث تعلیق پرونده آن شناور و ماندن کالای مذکور در اسکله بیروت شده است.
 
آیا آمونیوم باعث انفجار می‌شود؟نیترات آمونیوم به آن حالتی که در بازار خریدوفروش می‌شود ماده منفجره نیست. بااین‌وجود، پس از ترکیب آن با مواد منفجره دیگری مانند پودر آلومینیوم و سوخت روغنی به‌راحتی قابلیت انفجار پیدا می‌کند. معمولا از نیترات آمونیوم به‌عنوان کود در کشاورزی استفاده می‌شود، چون تقریبا در هر ظرفی می‌توان آن را نگهداری کرد و ساخت آن نیز گران نیست.
 
همان‌طور که این ماده برای انفجار معادن و صخره‌ها و احداث ساختمان به کار می‌رود. ۸۰٪ انفجارهای صنعتی در ایالات‌متحده آمریکا نیز با نیترات آمونیوم انجام می‌شود. علاوه بر اینکه نیترات آمونیوم به‌عنوان ماده اصلی در ایجاد انفجار، ساخت مین و صنایع نظامی هم کاربرد دارد.
 
بنابراین در صورت صحت رقم ۲۷۵۰ تن، باید فاجعه‌ای بزرگ‌تر از فاجعه شهر تگزاس در سال ۱۹۴۷ رخ داده باشد. در آن سال بر اثر انفجار ۲۳۰۰ تن نیترات آمونیوم موجود در یک کشتیِ پهلوگرفته در اسکله تگزاس، طبق گزارش وزارت خزانه‌داری وقت آمریکا ۵۸۰ تن کشته و بیش از چهار هزار نفر مصدوم شدند.
 
براساس بررسی دقیق «ایران‌وایر» از ابتدای قرن گذشته تاکنون بیش از ۲۰ انفجار با این ماده خطرناک صورت گرفته است که قوی‌ترین آن‌ها در چین و بلژیک سال ۱۹۴۲ بود و ۱۸۹ قربانی برجای گذاشت.
 
این ماده چگونه منفجر شد؟از سوی دیگر، «گابی اشکنازی»، وزیر امور خارجه اسراییل هرگونه شایعه دال بر دخالت این کشور در انفجار بیروت را رد کرده است. او در گفتگو با شبکه ۱۲ تلویزیون اسراییل پیرامون این مساله اظهار داشت: «هیچ دلیلی برای عدم تایید گزارش‌های بیان‌شده در بیروت مبنی بر اینکه انفجار مذکور، تنها یک حادثه بوده است، وجود ندارد. دیگر مسئولین اسراییل نیز در گفتگو با رسانه‌ها سخنان وی را تایید کردند. یکی از آن‌ها نیز به «سی.ان.ان» گفته است: «این حادثه هیچ ارتباطی به اسراییل ندارد.»
 
این در حالی است که هیچ‌کدام از این روایت‌ها اشاره‌ای به علت انفجار دوم نکرده‌، به‌غیراز رسانه‌های نزدیک به حزب‌الله که آن را به آتش‌سوزی در انبار ترقه ربط داده‌اند.
 
شاهدان عینی به «ایران‌وایر» گفتند که کمی پیش از شنیدن صدای انفجار، هواپیمایی را دیده‌اند که دیوار صوتی را شکسته است. «غادة حداد»، یکی از شاهدان عینی است که در صفحه خود (شبکه‌های اجتماعی) نوشته است: «هنگامی‌که در بیروت بودم، ابتدا هواپیمایی را مشاهده کردم و پس‌ازآن صدای انفجار مهیبی شنیدم.»
 
یک سرتیپ ارتش لبنان و کارشناس انفجار که نمی‌خواست نامش فاش شود به «ایران‌وایر» گفت: «زمین‌لرزه پس از انفجار در بیروت و شهرهای اطراف آن که حدود ۸ ثانیه به طول انجامید، فرضیه اصابت موشک هوا به زمین از نوع ضد بتون که توان نفوذ تا عمق ۳۰ متری زیر زمین را دارد تایید می‌کند. این موشک انبار تسلیحات مدرن را هدف قرار داده و باعث تحریک نیترات آمونیوم شده است. حزب‌الله عامل نگهداری این ماده در آنجا بوده، حتی اگر مواد منفجره دیگری وجود نداشته باشد.»
 
«دونالد ترامپ»، رییس‌جمهور آمریکا نیز گفته است: «براساس اظهارات ژنرال‌های ارتش ایالات‌متحده، این حادثه بر اثر انفجار یک بمب رخ داده است.» «خلدون البطل»، عکاس و خبرنگار لبنانی نیز به «ایران‌وایر» گفت: «مطمئن هستم که انفجار نخست بر اثر اصابت موشک جنگنده‌ای بود که پیش از پرتاب آن در آسمان بیروت می‌چرخید. خودم صدای این جنگنده را به‌خوبی شنیدم.»
 
حزب‌الله و عشق به آمونیومرییس دولت لبنان تاکید کرده است که عاملان انفجار این انبار خطرناک محاکمه خواهند شد، اما دلیل نگهداری این حجم مواد را از سال ۲۰۱۳ که خطری برای اسکله بیروت محسوب می‌شود نمی‌داند.
 
این حادثه یادآور تصمیم ماه می گذشته دولت آلمان مبنی بر ممنوعیت فعالیت حزب‌الله در این کشور به دلیل اقدامات تروریستی، ازجمله نگهداری صدها کیلوگرم نیترات آمونیوم در جنوب آلمان می‌شود. مسئولین آلمانی همچنین حزب‌الله را به کاربرد محموله مذکور در تولید مواد منفجره، عملیات پول‌شویی و تجارت غیرقانونی متهم کرده‌اند.
 
روزنامه بریتانیایی «دیلی تلگراف» در سال ۲۰۱۹ طی گزارشی ضمن انتشار خبر کشف هزاران بسته یخ یکبارمصرف حاوی سه تن نیترات آمونیوم توسط پلیس بریتانیا و دستگاه اطلاعات داخلی «ام.آی-۵» اعلام کرد:
 
براساس تحقیقات سری و سه‌ساله افسران اطلاعاتی و دستگاه مبارزه با عملیات انفجاری بریتانیا، کسانی که سال ۲۰۱۵ هنگام ذخیره‌سازی چندین تن مواد منفجره در یک کارخانه ساخت بمب در نزدیکی لندن دستگیر شدند با شبه‌نظامیان حزب‌الله مورد حمایت ایران در ارتباط بوده‌اند.
 
دولت قبرس نیز در سال ۲۰۱۵ «على حسین بسام عبدالله» (۲۶ ساله) از شهروندان لبنان و عضو شاخه نظامی حزب‌الله این کشور را به شش سال زندان محکوم کرد. او در دادگاه قبرس به انجام اقدامات تروریستی و همچنین کشف ۸.۲ نیترات آمونیوم در خانه‌اش اعتراف کرده بود.
 
در ژانویه ۲۰۱۲ نیز پلیس تایلند «عتریس حسین» را که مشکوک به مزدوری برای حزب‌الله بود در فرودگاه سووارنابومی این کشور دستگیر کردند، اما یکی از همدستان او موفق به فرار شد. نیروهای تایلندی در یک نقطه دیگری از بانکوک نیز محموله بزرگی از مواد منفجره شیمیایی ساخته‌شده از نیترات آمونیوم را مصادره کردند. این رخداد باعث شد تا مسئولین آمریکا و اسراییل وضعیت فوق‌العاده را اعلام کنند و به شهروندان خود نسبت به وقوع هرگونه حمله تروریستی احتمالی هشدار دهند.