روایت گاردین از نقش مهم افسر سرویس جاسوسی انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد

انتخاب: گاردین نوشت: یک مستند از نقش یک جاسوس انگلیسی در بازگرداندن شاه در سال 1953 پرده بر می دارد.
 
به گزارش سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: نقش پنهان یک افسر اطلاعات مخفی انگلیس که منجر به کودتا شد و خاورمیانه را تغییر داد، برای اولین بار از زمان سرکوبی خبری که در سال 1985 آبزرور آن را منتشر کرد، بر ملا شده است.
 
این گزارش با عنوان "چگونه نیروهای ام‌آی6 و سیا در کودتای ایران همکاری کردند" در تاریخ 26 ماه می 1985 مطرح اما به سرعت با آن برخورد شد. مستندات، این واقعیت را آشکار می کند که یکی از نیروهای ام‌آی6 با نام نورمن داربی شر برای بازگرداندن شاه ایران به عنوان حاکم این کشور در سال 1953 عملیاتی پنهانی و خشونت آمیز انجام داده است. با این وجود، تنها چند روز پس از انتشار این موضوع در روزنامه ابزرور، تمام مدارک و شواهد تازه ی به دست آمده درباره ی این عملیات انگلیسی ها و هویت داربی شر از همه جا ناپدید شد.
تقی امیرانی، تهیه کننده مستند کودتای 53 قبل از نمایش فیلمش گفت: ما هنوز نمی دانیم که چه کسی این مسئله را ابتدا به آبزرور اطلاع داد و اینکه چرا این کار را کرد. تنها چیزی که می دانیم این است که تمامی سوابق مصاحبه با داربی شر به سرعت ناپدید شد و هیچ کس موضوع را دنبال نکرد. این در واقع کامل ترین مدل سرپوش گذاشتن بر روی دخالت های انگلیس در سایر کشورهاست که تا کنون انجام شده است.
 
پیشینه کودتای 1953 مدت هاست که باعث بروز ظن و گمان هایی در سطح بین المللی شده است. وینستون چرچیل، نخست وزیر بریتانیا مخالف حکومت نخستین رهبر دموکراتیک ایران یعنی محمد مصدق بود، زیرا او منافع انگلیس در صنعت نفت ایران را تهدید می کرد. شواهد نشان می دهد که ام‌آی‌6 در همکاری با سیا که امیدوار بود رضا پهلوی را به تخت سلطنت بازگرداند، اقداماتی فراتر از تحریک سرنگونی مصدق انجام داده است.
 
در ماه ژوئن، اسناد موجود در بایگانی واشنگتن نشان داد که چگونه از نام ملکه الیزابت دوم به صورت عمدی به منظور ترغیب شاه به ماندن در کشور قبل از کودتا استفاده شد. مستند کودتای 53 نشان می دهد که انگلیسی ها در حال سامان دادن به یک شورش بودند که طی آن به اقداماتی همچون آدم ربایی، شکنجه و پرداخت پول به معترضین برای ریختن به خیابان ها متوسل شدند.
 
مستند 53 که در 19 آگوست و همزمان با شصت و هفتمین سالگرد کودتا پخش شد، بر اساس تحقیقات امیرانی به عنوان یک مدیر انگلیسی-ایرانی ساخته شد. وی با همکاری والتر مرچ، تدوین گر تحسین شده فیلم هایی همچون مکالمه، اینک آخرالزمان و بیمار انگلیسی به بایگانی اسناد کودتای 53 دست یافت و با بسیاری از افراد درگیر در این ماجرا مصاحبه کرد.
 
مرچ گفت: ما وقتی شروع به ساخت این فیلم کردیم، هیچ چیزی راجع به رمز و راز داربی شر یا رمز و رازهای مربوط به معمای کودتای 53 نمی دانستیم.  تقی چیزهایی را کشف کرد و ما به دنبال آنها حرکت کردیم. عنصر هیجان بخشی از الگوی ما نبود که به واسطه ی آن به مصاحبه های غیبی توجه کنیم. تا کنون من در کارهایم با این حجم از مطالب کار نکرده بودم، 532 ساعت فیلم بود که بیش از دو برابر چیزی است که من در فیلم اینک آخرالزمان با آن سر و کار داشتم.
 
نقطه عطف زمانی بود که امیرانی به آرشیو مستند تلویزیونی پایان امپراتوری دست پیدا کرد. در ابتدای یک بخش از این مستند که درباره ی ایران بود،  مصاحبه ای با داربی شر وجود داشت که با صراحت صحبت می کرد.
 
داربی شر می گوید: دستوری که به من داده شد، بسیار ساده بود. گفتند به آنجا بروید، به سفیر اطلاع ندهید و هرگونه هزینه ای که برای تأمین سرنگونی مصدق با ابزارهای قانونی و یا شبه قانونی نیاز دارید را از سرویس اطلاعات مخفی دریافت خواهید کرد. افسر ام‌آی6 در ادامه توضیح می دهد که او مبلغ هنگفتی پول، بیش از یک میلیون و نیم پوند خرج کرد. وی افزود: من شخصاً دستور می دادم و شورش خیابانی را هدایت می کردم.
 
با این حال، آن مصاحبه پر سر و صدا هرگز پخش نشد. در فیلم امیرانی، بخش مربوط به داربی شر با بازی رالف فینز اجرا می شود که خطوط متن سانسور شده گرانادا را ارائه می دهد. مقاله آبزرور در سال  1985 توسط خبرنگار نیگل هاوکس درست قبل از نمایش قسمت ایرانی توسط کانال 4 منتشر شد.
 
اما وقتی برنامه پخش شد، داربی شر و گواهی وی را در تلویزیون شاهد نبودیم. یک نقد که هفته بعد توسط جولیان بارنز، منتقد آبزرور تهیه شد نیز هیچ اشاره ای به این بخش از داستان نکرد. امیرانی، مرچ و کارشناسان اطلاعاتی که با آنها مشورت کرده اند، نتیجه می گیرند که دولت به این مسئله ورود کرد و مانع از آن شد که تهیه کنندگان فیلم ها از مصاحبه داربی شر استفاده کنند. به روزنامه ها، از جمله آبزرور که در آن زمان تحت نظارت دونالد ترلفورد بودند گفته شد که بر اساس قانون ایالتی دی نوتیس دیگر نباید به این موضوع بپردازند.
 
داربی شر با همتای خود در سازمان سیا یعنی استفان مید که در مستند پایان امپراتوری ظاهر شد، همکاری نزدیکی داشت. او همکار انگلیسی خود را به عنوان «فردی کاملاً شایسته که فارسی و فرانسوی را به صورت روان صحبت می کند»، توصیف کرد.
 
شاید تکان دهنده ترین شواهد در مستند کودتای 53 مربوط به گناه انگلیس در آدم ربایی و «قتل غیرعمدی محمود افشارتوس»، رئیس شهربانی ایران باشد. این حادثه به صورت عامدانه ناآرامی هایی را به وجود آورد که منجر به دستگیری و زندانی شدن مصدق در مرداد ماه شد.
 
در فیلم گمشده ی مصاحبه ی داربی شر، او ادعا کرد که به درستی مردم ایران را به لحاظ روانشناختی تجزیه و تحلیل می کند. همچنین داربی شر می گوید: عموم مردم ایران تصور می کردند که از سال 1920 به بعد به بازی گرفته شده اند.
 
داربی شر در سال 1993 درگذشت و آلیسون روپر، محقق سابق گرانادا که در مستند پایان امپراتوری هم کار می کرد، به همراه تهیه کننده و کارگردان این مستند یعنی مارک اندرسون به امیرانی گفتند که آنها هیچ خاطره روشنی از مصاحبه با افسر ام‌آی6 یا آنچه که در این فیلم رخ داده است، ندارند.
 
شاه که در ایتالیا و در تبعید زندگی می کرد به ایران برگشت و با همکاری جنرال فضل الله زاهدی که مورد تأیید سیا و ام‌آی‌6بود به اداره ی کشور پرداخت. در آمریکا، این کودتا به عملیات آژاکس معروف بود، در حالی که در انگلیس از آن با عنوان عملیات چکمه یاد می شد. شاه تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 بر ایران حکومت کرد.
 
این کودتا نه تنها روابط غرب با ایران را به مدت 60 سال شکل داد، بلکه خاورمیانه را تغییر داد.
+119
رأی دهید
-12

  • قدیمی ترین ها
  • جدیدترین ها
  • بهترین ها
  • بدترین ها
  • دیدگاه خوانندگان
    ۳۹
    پاچه خواران همایونی - امریکا، ایالات متحده امریکا

    الان سرو کله سبک مغز‌های پاچه خوار همایونی پیدا می‌شه و وق وق زنان میگوین کدام کودتا کتک زدن مردم در خیابان توسط اراذل اوباش و شعبان بی‌ مخ پیمان شاه و ملت بود! خاک بر سر پاچه خوارتون کنن
    25
    64
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۰:۲۰
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۴
    varied - ریزه، ترکیه

    این داستان ساختگی است و در روزنامه د گاردین هم چنین گزارشی نیامده است مدعی این داستان ساختگی اصل انگلیسی داستان را رو کند از طرف دیگر ویکی‌لیکس چندسال پیش افشا کرد که مصدق خودش مامور ام ای 6 انگلیس بوده و دز ضمن از 80 سال قبل تا کنون انگلستان به تمام نیروهای اسلامی کمک میکرده و خط میداده از الجزایر گرفته تا ایران اسرائیل اشغالی کشمیر اخوان مسلمین همه و همه با کمک انگلستان بوده است
    60
    25
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۳۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۵۳
    رزم جو - لوس انجلس، ایالات متحده امریکا

    [::varied - ریزه، ترکیه::]. عزیز شما از ترکیه هستی واسه همین نتوانستید مقاله گاردین که انگلیسی هست رو پیدا کنید و بخونید، به جای شما بودم انگلیسی خوندن و نوشتن یاد میگیرفتم حداقل به دردت می‌خوره این چند سال که می‌خوای در به در پنا هندگی بشینی تو ترکیه خهههه
    15
    42
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۵۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۶۴
    zarduscht - فرانکفورت، آلمان

    اسطوره مصدق ۱.امروزه باید بوق شیپور اعزدارن کربلا را نباید ملاک تاریخ قرار داد.باید از زندان ۲۸ مرداد خود را آزاد کنیم. ایران دمکراسی نبود. مشروطه بود. حق انتصاب و عزل نخست وزیر از حقوق شاه بود. شاه بارها عضل کرد. ولی‌ هیچ کدام کودتا قلمداد نشد. تصور ما از مصدق کتابی‌ از دی بلیک می‌‌باشد. طرفدارن مصدق مردم توده. خلق.ولی‌ مخالفین اشرار. دکتر مظفر بقاهی تا زمانی‌ که از مصدق حمایت. جوان ناسیونالسیت و وطن پرست. ولی‌ زمانی‌ که به خاطر رابطه مصدق با فداهیان به او پشت کرد. شد اراذل.اوباش،افسانه ضد آمریکا بودن. مصدق مثل پنیر سویسی می‌‌ماند. پر از سوراخ و حفره. دی بلیک می‌‌نویسد. مصدق یه ررهبر ایدال است. درک او از دمکراسی در رابطه، با تصورات. سنتی‌ رهبری اسلامی می‌‌باشد. اینگونه خمینی را تفسیر نمی‌‌کردیم.؟ مصدق بسیار اقتدار گرا بود. او مجلس سنا و ملی‌ تا تعطیل کرد.صندوق پول ملی‌ را بست. تا ناجا پش رفت. که حائری زده نزدیک‌ترین یارش. طی‌ نامه به سازمان مل. خواهان پایان دیکتاتوری مصدق شد. در تمامی‌ دوران نخست وزیری خاموشی و حکومت نظامی بود. صدا مخالف را زندان. آیا یک مرد ملت اینگونه رفتار می‌‌کند؟
    45
    18
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۲:۲۵
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۶۴
    zarduscht - فرانکفورت، آلمان

    اسطوره مصدق ۲. مصدق شازده قاجار و زمین دار بزرگ. جزه خانواده هزار فامیل.تمامی‌ فامیل و خودش تحصیل گران در سوویس و پاریس. برای دارمان به ژنو می‌‌رفتند. یک بار که تبعید شد. حتا آشپز مخصوص را هم همرا برد. دین اشسون از او.به عنوان یک فهودال ثروت مند ایرانی‌ نام می‌‌بررد.مصدق در پایان تحصیلات خواهان دریافت ملیت سوویسی شد. زمانی‌ که درک کرد. ۱۰ سال طول می‌‌کشد. و فرمان فرما.فمیلش شغل خوب به او وعده داد، حاضر به بازگشت شد. می‌‌گویند مصدق لیبرال و سکلار بود.دی بلیک از قول او نق می‌‌کند. هر عکسی‌ اسلام را فراموش کند. شرف ندارد و باید کشته شود. یکی‌ از نگرانی حتا طرفدرنش .رابطه نزدیک با فداهیان اسلام بود. حتا از نقشه کشتن رزم آرا توسط این گرو مسلمان اطلاح داشت. "من تو را می‌‌کشم .من خون به پا می‌‌کنم" خطاب به رزم آرا. مصدق در خاطرات خود می‌‌نویسد. یک موجود آسمانی "امام زمان" او را دعوت کرده، که زنجیر‌های ایران را پاره کند.سخن از کودتا نظامی است. هیچ واحد نظامی در تظاهرات شرکت نادشت. چگونه؟ رهیس ستاد ارتش تقی‌ ریاحی بود. یک مصدقی تمام عیار
    43
    19
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۲:۴۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۶۴
    zarduscht - فرانکفورت، آلمان

    اسطوره مصدق ۳. این شازده پیر قاجار.رویکردی غیر جدی داشت. یک طرفند به اعتصاب غذا بود. ولی‌ مخفیانه غذا می‌‌خورد.همسرش بالش مصدق را بلند کرد. تا خوراکی‌های مخفی‌ را به محمد کشورزیان یک روزنامه نگار نشان دهد. شاید بر کناری مصدق را را توسط شاه اشتباه خواند.ولی‌ نه به خاطر کودتا "یعنی‌" بلکه درک نکرد .مصدق رهیس یک دولت ناتوان شازاده خوش شیفته. قضیه مصدق حدود یک قرن است.که ما را مشغول کرده. کودکی ناز پرورده. که افسانه او در برخی‌ محافل .انتقاد به او.مانند توهین به مقدسات می‌‌باشد، یک نشان همین. که ۴۰ سال مصدق گفتیم ۴۰ سال نام شاه و پدرش را تخریب. و امروز؟ در خیابان به ارواح آنها درود.اگر دی بلیک مدعی است. بدون سقوط مصدق ایران خوشبختر می‌‌بود. امروزه می‌‌توان مدعی شد، این تاریخ بدون اشتباهات مصدق خوشبختر می‌‌بود. ۳ قسمت کوتاه. می‌‌توانید فحش خواهر و مادر دهید. می‌‌تونید. اثر این نوشته را بر خود گذارید.کسی‌ که دست در دست فداهیان اسلام مو گذرد. مقدس نیست.منابع "مختلف" .بجز منابع آخوندی.
    44
    19
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۳:۰۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۹
    kurosh-h - گوتنبرگ، سوئد
    به باور من مصدق درک درستی از دمکراسی نداشت ، برخورد مستبدانه او به مجلس نمونه این ادعا است ، حتی حزب توده هم در زمان او فعالیت آزادانه مشابه با دمکراسی غربی نداشت. البته شاه فقید هم در مقوله دمکراسی مانند کل خاور میانه در آن دوران بینش درستی نداشت ، نکته دوم مصدق در رابطه با مبارزه با فعودالیسم بخاطر جایگاه اجتماعی خودش بعنوان قاجار درک عقب افتاده داشت. مصدق گرایان با تلاش او برای ملی کردن نفت استناد و افتخار میکنند ، اما آیا لغو تمامی قرارداد ها و تعهدات ایران در یک پروسه ضربتی و بدون برنامه ریزی درست و ضروری بود ، کل منطقه هم نفتشان ملی شد اما هیچکس مثل ایران ضرر نداد ، شما تصور کنید که یک ملک را اجاره داده اید و مستاجر تعهد کرده که خانه را رنگ بزنه ، لوله کشی را عوض کنه ، در عوض اجاره کمتر بده . حالا اگه صاحب ملک با دعوا مستاجر را بیرون کنه و نتواند همزمان مستاجر بهتری پیدا کنه ، بجای سود باید اولا هزینه تخلیه مسکن ، اجاره پرداخت شده ، هزینه لوله های خریده شده را بدهد ، مصدق باید به موقع قراردادها را فسخ می‌کرد ، بی پی کل هزینه ها و خسارات را از ایران گرفت ،
    22
    9
    دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۷:۲۷
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۹
    آذرمیانه - آذربادگان، ایران
    [::zarduscht - فرانکفورت، آلمان::]. اولا قانونی که شما میگوئید خود شاه یک سال قبل دستکاری کرده بود که بتواند نخست وزیر را عزل کند و اتفاقا قوام در آنزمان نامه ای فرستاده بود که این تغییرقانون منجر به استبداد میشود برای همین هم قوام مورد غیض قرار گرفت. پس این قانون از مشروطه نیامده بود! ثانیا شاه راضی نمیشد که نامه عزل را امضا کند و امریکائیها با دادن رشوه به اشرف و ورود او به ایران با پاس تقلبی شاه را راضی کردند خود این نشان میدهد که شاه خودش اعتقادی به قانون خودساخته خود نداشت و میدانست این عمل درستی نیست! ظاهرا بیانات درست مصدق راجع به اینکه طبق قانون اساسی شاه حق حکومت کردن ندارد را درک کرده بود! ثالثا خود کرمیت روزولت و امریکا و انگلیس میگویند ما به کودتا کمک کردیم! . دکتر مصدق دمکرات ترین رئیس کشور در تاریخ ایران بوده و این با آزادی مطبوعات و آزادیهای سیاسی که داده و راضی نشده در آخرین موقعیت برای حفظ قدرت خودش از نیروهای طرفدار خودش استفاده بکند مشهود است.
    9
    22
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۰۱:۱۵
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۹
    آذرمیانه - آذربادگان، ایران
    [::zarduscht - فرانکفورت، آلمان::]. با تمام این اوصاف آیا نتیجه این عملیاتی که شما میگویی کودتا نبوده چه بود؟ زیر پا گذاشتن قانون اساسی برای 25 سال دیگر! تحویل نفت به کنسرسیوم بر خلاف قانون ملی شدن نفت برای 25 سال دیگر ...سرکوب نیروهای ملی با همکاری نیروهای مذهبی و سپس سرکوب همه مخالفین و سپس انحلال همه احزاب که بیشتر آنها تازه احزاب پاچه خوار بودند!! نظام تک حزبی و سپس فروپاشی! .
    7
    19
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۰۱:۲۰
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۹
    آذرمیانه - آذربادگان، ایران
    [::zarduscht - فرانکفورت، آلمان::]. [::zarduscht - فرانکفورت، آلمان::]. رزم آرا هم گفته بود مجلس را بر سر مصدق خراب میکنم مسجد شاه را بر سر کاشانی...کاشانی که از اونها بیشتر از این حرفها زده....از این حرفها زیاد زده شده و اینکه شما حرف یکطرف را میگویی طرفهای دیگر را نمیگویی منصفانه نیست.
    8
    19
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۰۱:۲۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    پاچه خواران همایونی - امریکا، ایالات متحده امریکا
    [::آذرمیانه - آذربادگان، ایران::]. واسه کی‌ زحمت میکشی اینقدر توضیح میدی عزیزم؟ این زرشک عزیز که سواد خوندن نوشتن نداره این چند تا مطلب هم از جای دیگه کپی پیست می‌کنه میذاره خودش وقتی‌ مینویسه حتی در حد بچه‌های دوم دبستان هم بلد نیست بنویسه تازه حالا این با این چندر غاز سوادش پرفسور عاشقان سینه چاک شاه! فقط به درد پاچه خواری می‌خوره و بس
    4
    13
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۰:۴۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۹
    آذرمیانه - آذربادگان، ایران
    [::پاچه خواران همایونی - امریکا، ایالات متحده امریکا::]. یه عده اینجا "پاچه خوار وظیفه" هستند یه عده "پاچه خوار کادری" ! باز این پاچه خوار کادری یه مداخلی از بیت رضا پهلوی دارد اون وظیفه که هیچی ندارد خیلی بدبخت است!!
    4
    13
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۲:۵۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۲۹
    آذرمیانه - آذربادگان، ایران
    [::zarduscht - فرانکفورت، آلمان::]. نام مصدق شاهزاده قاجار از بزرگان مبارزه با استعمار در کنار و حتی بالاتر از گاندی و ماندلا میدرخشد. وقتی کسی که جواهر لعل نهرو و جمال عبدالناصر او را میستایند از کشوری مثل ایران که تاریخ طولانی فساد دارد و اکثر وزرا و مسئولین آن همواره فاسد بوده اند بیرون میاید این خیلی مهم است. جای تاسف دارد امثال شما بدنبال تخریب چهره هایی هستید که جزو معدود افتخارات این کشور هستند و در نبود آنها فقط باید به بیوگرافی خائنین بپردازید و بر سر خود بکوبید چون تاریخ ایران همچو بیابان لم یزرعی است که تعداد اندکی همانند مصدق دارد بقیه همه خار و مار و عقرب هستند.
    6
    13
    ‌سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۷:۰۷
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۷
    azadi2011 - تورنتو، کانادا
    مصدق همه ی تلاش خود را بکار برد تا قاجار را دوباره به تخت بنشاند، سنگ اندازی کرد، ولی چرا قاجارها از او بعنوان قهرمان ملی نام می برند، خیلی روشن است چرا، ملی کردن صنعت نفت هم از نتیجه ی تعارض قدرتهای جهانی و نهایتا تسلیم شدن انها در برابر ملت ایران بود، و شاه هم با وجود سن پایین سنگ تمام گذاشت، ولی مصدق هی مسئله را کش داد و ضررهای زیادی به اقتصاد کشور وارد ساخت
    8
    6
    ‌چهارشنبه ۱۵ مرداد ۱۳۹۹ - ۲۰:۳۸
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    نظر شما چیست؟
    جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.