سریال «تهران»؛ رویارویی جدید و متفاوت موساد با اطلاعات سپاه

فیلم تهران بی بی سی :امید منتظری

پخش سریالی به نام "تهران" در تلویزیون اسرائیل هم‌زمان شده است با انفجارها و آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در ایران؛ انگار رخ‌دادهای سینمایی و سیاسی این روزها موضوعی واحد را تقویت می‌کنند: عملیات‌ موساد در ایران و رقابتش با سپاه پاسداران و سازمان اطلاعاتی آن. از این نظر آیا سریال تهران پیامی سیاسی دارد؟ یا می‌خواهد بعد از دهه‌‌ها پروپاگاندای دو دولت، تصویری متفاوت ارائه کند؟

سریال جاسوسی "تهران" حول زنی جوان (تامار رابینیان) می‌گذرد که مامور موساد است و مخفیانه به تهران سفر می‌کند تا پدافند هوایی ایران را از کار بیندازد و ارتش اسرائیل بتواند نیروگاه اتمی این کشور را بمباران کند. اما ماموریت موفقیت‌آمیر نیست و تامار رابینیان عاشق یک فعال دموکراسی‌خواه در ایران می‌شود.

سریال از شبکه ۱۱ اسرائیل پخش می‌شود و بلافاصله پس از آغاز پخش نخستین قسمت‌های آن موفقیتی چشمگیر داشت. تهیه کننده اسرائیلی خیلی زود توانست سریال را به قیمت هر اپیزود یک و نیم میلیون دلار به اپل بفروشد و برای تولید دو فصل دیگر از آن قرارداد ببندد.
بازسازی تهران در آتن
سریال تهران کوشیده برای مخاطبانش تصویری امروزی، باورپذیر و احتمالا متفاوت‌تر ارائه دهد که کمتر در سینمای غرب نمایش داده شده است.

موشه زوندر فیلمنامه‌نویس این سریال می‌گوید در کنار دانیل سیرکین زمان زیادی را صرف تحقیق درباره ایران و مصاحبه با آکادمیسین‌ها، ماموران امنیتی، متخصصان امنیت سایبری موساد و ده‌ها تبعیدی ایرانی کرده‌اند تا دقیق‌ترین تصویر ممکن را از تهران ارائه دهند.

سریال "تهران" در آتن فیلمبرداری شده است و سازندگان تلاش کرده‌اند پایتخت ایران را با وسواس بازسازی کنند: نرده‌های دانشگاه تهران، خیابان انقلاب، فضای داخلی اداره‌ها و فرودگاه‌ امام خمینی و همچنین جزئیاتی مثل صندوق صدقات.
موشه زوندر از نویسندگان این سریال می‌گوید هدف اولیه‌اش از ساختن این سریال "مقابله با تصویر منفی از ایران بود که هدف اصلی‌اش نابودی اسرائیل است"تصویر متفاوت از مامور اطلاعات سپاه
از نکات جالب این سریال، ارائه تصویری متفاوت از مأموران امنیتی اطلاعات سپاه است.

مأموران امنیتی و پلیس ایران در این فیلم زبده، کارآزموده و تا حد زیادی شبیه به کارآگا‌هان مجرب و باهوش فیلم‌های هالیوودی تصویر شده‌اند.

یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم فراز کمالوند، مأمور اطلاعات سپاه ، کاراکتری است منحصر به فرد که خیلی زود دست موساد را می‌خواند، تا حدی مستقل از سیستم عمل می‌کند و رابطه عاشقانه مدرنی با همسرش دارد.

در مقایسه با چهره تعدیل شده اطلاعات سپاه پاسداران، موساد در سریال "تهران" چهره‌ای خشن دارد. این مخاطب را غافلگیر می‌کند.

در صحنه‌ای از فیلم همسر فراز کمالوند افسر اطلاعاتی ایران خطاب به مدیر موساد می‌گوید "جنگ هم قواعدی دارد" و دشمن سراغ خانواده نمی‌آید.

چنین تصویری برای بینندگان اسرائیلی ممکن است تازگی داشته باشد اما دستکم برای منتقدان حکومت ایران تکان‌دهنده است. این موضوع چنان پررنگ است که حتی برخی از رسانه‌های داخلی نزدیک به حکومت ایران روی آن دست‌ گذاشته‌اند.

حریف موساد یعنی اطلاعات سپاه کارکشته است، افسران اطلاعات سپاه در این فیلم، به نسبت فیلم‌های تبلیغاتی خود حکومت ایران، از جمله "گاندو"، زبردست‌تر از کار درآمده‌اند و شناخت کافی از اسرائیل دارند.
یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم فراز کمالوند، مأمور اطلاعات سپاه ، کاراکتری است منحصر به فرد که خیلی زود دست موساد را می‌خواند، تا حدی مستقل از سیستم عمل می‌کند و رابطه عاشقانه مدرنی با همسرش داردزندگی طبقه متوسط مدرن ایران
نکته جالب تر اینکه فراز کمالوند نه تنها خودش به انگلیسی مسلط است، بلکه همسر مانتوپوشش علاوه بر فارسی و انگلیسی، فرانسه هم صحبت می‌کند. مکالمه‌های آن دو، معمولا با "بوس بوس" و جملاتی عاشقانه همراه است.

چنین شخصیت‌پردازی‌ای، تقریبا شامل حال تمام شخصیت‌های فیلم شده است.

سبک زندگی، روابط و فضاهای این سریال به شدت متاثر از زندگی "طبقه متوسط و مدرن ایران" است.

از نظر موشه زوندر، نویسنده سریال، این همان تصویر متفاوتی است که تاکنون در سریال‌های غربی نشان داده نشده است. او در مصاحبه‌ای حتی ابراز خوش‌بینی کرده که این فیلم بر روابط ایرانی‌ها و اسرائیلی‌ها که به دنبال تخاصم دو دولت، قطع است، تاثیری مثبت بگذارد.

موشه زوندر می‌گوید هدف اولیه‌اش از ساختن این سریال "مقابله با تصویر منفی از ایران بود که هدف اصلی‌اش نابودی اسرائیل است".

به گفته او "آنها به آمریکا می‌گویند شیطان بزرگ و به ما شیطان کوچک". موشه زوندر می‌گوید که "من با این خودم را تعریف نمی‌کنم اما آنها را می‌فهمم، ما به کنار زدن مصدق و روی کار آمدن شاه جوان که مستبد و دوست اسرائیل بود کمک کردیم و نیروهای ساواک را که وحشیانه سرکوب می‌کردند، آموزش دادیم.
ادامه کمپین دوستی دو ملت
روایت فیلم تا حد زیادی بر اساس همان تصویر و کمپین‌های ضد جنگ چند سال اخیر شکل گرفته است که موفقیت چندانی نیافت: دوستی و نزدیکی دو ملت به رغم تخاصم دو دولت.

در سال ۲۰۱۲، با افزایش تنش ایران و اسرائیل، یک دختر اسرائیلی مبتکر کمپینی شد به نام "ایرانی‌ها ما شما را دوست داریم". چندی بعد شماری از ایرانی‌ها نیز در اقدامی مشابه به این کمپین مجازی پیوستند.

قهرمان اصلی فیلم، یعنی مأمور موساد، دختر جوان اسرائیلی است که خانواده او سال‌ها قبل از اصفهان به اسرائیل مهاجرت کرده بودند.

در حقیقت قهرمان اصلی فیلم هم یک اسرائیلی با اصل و نسب ایرانی است که ماموریتش بهانه‌ای می‌شود برای جستجوی گذشته‌اش. او هنوز یک خاله در ایران دارد که حالا با کارمند عالی رتبه قوه قضائیه ازدواج کرده است.

این نگاه یعنی "دوستی دو ملت"، زمانی به اوج می‌رسد که مامور موساد از دستور رئیس خود سرپیچی می‌کند و همزمان وارد رابطه‌ای عاطفی با پسر جوان هکری می‌شود که در فیلم نمادی است از معترضان جوان ایرانی. زن مأمور موساد تصمیم می‌گیرد عملیات خود را با کمک این پسر جوان بیکار اما با استعداد و مدرن ایرانی به پیش ببرد.

در سریال "تهران"، معترضان ایرانی شباهت زیادی به طبقه متوسط مدرن خود اسرائیل دارند؛ پارتی، موسیقی الکترونیک، طرفداری از آزادی زنان و اندیشه، بدون نگاه خصمانه به بیرون. چنین تصویری از ایرانی‌ها احتمالا برای مخاطب اسرائیلی باعث همزادپنداری بیشتری می‌شود.

از نگاه سریال تهران، پیوند ایرانی‌های معترض با اسرائیل یک فصل مشترک دیگر هم دارد: نوید نگهبان در نقش مسعود تبریزی، جاسوس و همکار قدیمی موساد، خطاب به افسر ارشد اطلاعاتی ایران می‌گوید: من از تو وطن‌پرستم.
دیپلماسی سینما
سریال تهران در اسرائیل سر و صدای زیادی به پا کرده است.

اما جدای از جذابیت‌های سرگرم‌کننده، اهمیت سیاسی این سریال در حدی است که توییتر رسمی وزارت خارجه اسرائیل بارها آن را تبلیغ کرده و از مخاطبان فارسی‌زبان نظرشان را پرسیده است.

آیا اینجا ایرانیانی هستند که سریال تهران را تماشا می‌کنند؟ �" @IsraelPersian

— Israel ישראל (@Israel) June 29, 2020

ایران در کنار سیاست، بیش از هر هنری با سینما جهانی شد، با تصویر و نمایی که از جامعه ایران ارائه داد.

اما در سال‌های اخیر، با وجود موفقیت سازمان رسانه‌ای اوج وابسته به سپاه پاسداران، و ساخت فیلم‌های پر مخاطبی چون "ماجرای نیمروز"، "ایستاده در غبار"، اغلب تولیدهای فرهنگی ایران همچون سریال "گاندو" نه مخاطبانی گسترده جذب کرده نه کیفیتی جهانی برای رقابت داشته است.

استقبال از "تهران" شاید زمینه ساخت فیلم‌هایی با همین گرایش هم باشد. چند سال پیش هم یکی از فصل‌های سریال فرانسوی The Burea با بازسازی شهر تهران، به موضوع نفوذ در برنامه هسته‌ای ایران پرداخت.

هم‌زمانی پخش سریال "تهران" با چند رشته انفجار و آتش‌سوزی در تاسیسات نظامی و صنعتی ایران بخصوص در دو هفته اول تیر باعث گمانه‌زنی‌های درباره نقش اسرائیل در این حوادث شده است.

گبی اشکنازی، وزیر خارجه اسرائیل با دمیدن بر آتش این شایعات گفته "ما کارهایی می‌کنیم که بهتر است ناگفته بماند.