خامنه‌ای و «غلط کردن» به خاطر سرنگونی هواپیمای مسافربری

دویچه وله :خامنه‌ای زمانی خطاب به آمریکا که سرنگونی یک هواپیمای مسافربری را حاصل اشتباه خوانده بود گفت: «غلط کردید اشتباه کردید.» اکنون سپاه پاسداران تحت فرمان او اعتراف کرده هواپیمای اوکراینی را "اشتباهی" هدف قرار داده است.

سه روز پیش (بامداد چهارشنبه ۱۸ دی/ هشتم ژانویه) یک هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی اوکراین اندکی پس از برخاستن از فرودگاه "امام خمینی" سقوط کرد و تمام ۱۷۶ سرنشین آن که اغلب آنها شهروندان ایران و کانادا بودند جان خود را از دست دادند.
 
از همان نخستین ساعت‌های وقوع این حادثه خبرها و شایعه‌هایی مبنی بر هدف قرار گرفتن بوئینگ ۷۳۷ شرکت اوکراینی به وسیله سامانه دفاعی مستقر در منطقه منتشر شد که مسئولان ارشد نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی آن را به شدت تکذیب کردند.
 
چیزی از سقوط هواپیما نگذشته بود که رسانه‌های آمریکایی به نقل از منابع وزارت دفاع ایالات متحده (پنتاگون) از رصد ماهواره‌ای موشک‌های پدافندی ایران و اصابت احتمالا سهوی آن به این هواپیما خبر دادند.
 
در فضای مجازی نیز گزارش‌هایی با استناد به یک فیلم ویدئویی و بررسی تصویرهای منتشر شده از لاشه هواپیمای سقوط کرده منتشر شد که همه حاکی از احتمال زیاد هدف قرار گرفتن هواپیما بود اما مقام‌های سیاسی و نظامی ایران همچنان بر طبل تکذیب می‌کوبیدند و به ضد و نقیض گویی ادامه می‌دادند.
تکذیب و تهدید روزنامه‌نگاران
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشور، در یک برنامه تلویزیونی سقوط هواپیما بر اثر برخورد موشک سامانه دفاعی را "غیرممکن" خواند و حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهوری، حسن روحانی خبرها در این زمینه را "جنگ روانی" خواند و روزنامه‌نگاران ایرانی خارج از کشور را تهدید کرد به آن دامن نزنند.
 
این برخوردها در داخل و خارج با واکنش‌های انتقادی زیادی روبرو شده است. بهرام پارسایی، نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی، شامگاه پنج‌شنبه با اشاره به اظهارات "شتاب‌زده و غیرحرفه‌ای" برخی مسئولان نوشت که این گونه برخوردها کار بررسی‌کنندگان سانحه را زیر سوال می‌برد.

۱- سخن شتابزده و غیرحرفه‌اى رئیس سازمان هواپیمایی و مسئول منصوب ایشان در کمیته بررسی سانحه تازگى ندارد. آنها برخلاف قوانین ایکائو، قبل از بازخوانى جعبه سیاه، نقص فنی را علت حادثه اعلام کرده و باعث تشدید ابهامات و زیرسوال رفتن بیش‌ازپیش کمیته بررسی سوانح میشوند/#هواپیمای_اوکراینی

— بهرام پارسایی (@ParsaeiB) January 9, 2020

وادیم پریستایکو، وزیر خارجه اوکراین، روز جمعه، دهم ژانویه، در یک پیام توئیتری نوشت که ایالات متحده درباره سقوط هواپیمای اوکراینی "اطلاعات مهمی" در اختیار کی‌یف قرار داده است.
 
جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نیز یک روز پس از حادثه گفته بود که از طریق منابع مختلف، اطلاعاتی در اختیارش قرار گرفته که اصابت موشک دفاعی ایران به هواپیمای شرکت هواپیمایی اوکراین را تأیید می‌کنند.
فشار برای شفاف‌سازی و جلوگیری از پنهان‌کاری
در این میان مقام‌های ارشد بسیاری از کشورها، از جمله آلمان، سوئد، کانادا، بریتانیا، فرانسه و اوکراین از جمهوری اسلامی خواستند بدون پنهان‌کاری در زمینه علت حادثه بامداد چهارشنبه شفاف‌سازی کند.
 
اما این پنهان‌کاری تا سه روز بعد از سقوط هواپیمای شرکت اوکراینی ادامه یافت تا این که بالاخره صبح شنبه ۲۱ دی ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای "خطای انسانی" نیروهای سپاه پاسداران را علت هدف قرار گرفتن و سقوط هواپیمای شرکت اوکراینی اعلام کرد.
قطعه‌ای از لاشه بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی اوکراین که مقام‌های ایرانی به رغم آگاهی سه روز علت سقوط آن را پنهان کردند اندکی بعد رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای، به عنوان فرمانده کل قوا و منصوب کننده رئیس این ستاد، و دیگر فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی نیز در بیانیه‌ای به حادثه صبح چهارشنبه واکنش نشان داد و به بازماندگان قربانیان تسلیت گفت.
 
خامنه‌ای تیرماه ۱۳۷۰ در سومین سالروز حادثه تقریبا مشابهی که در جریان آن یک هواپیمای مسافربری ایران بر فراز خلیج فارس "به طور اشتباهی" هدف حمله موشکی یک ناو جنگی ایالات متحده قرار گرفت، سخنانی گفت که بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی اکنون ویدئوی آن را بازنشر می‌کنند.
"غلط کردید اشتباه کردید"
علی خامنه‌ای در این سخنرانی که فیلم بخشی از آن، از جمله در صفحه توئیتری "حافظه تاریخی" منتشر شده خطاب به آمریکایی‌هایی که اشتباه خود در سرنگونی هواپیمای ایرانی را پذیرفته بودند گفته است: «غلط کردید اشتباه کردید. اشتباه کردیم یعنی چه؟»

علی خامنه‌ای، ۱۳تیر۱۳۷۰:
هواپیمای مسافربری را با قریب ۳۰۰ مسافر ساقط می‌کنید بعد می‌گویید اشتباه کردیم؟ غلط کردید اشتباه کردید. اشتباه کردیم یعنی چه؟ pic.twitter.com/4wJTfaVM3H

— حافظه‌ تاریخی (@hafezeh_tarikhi) January 11, 2020

رهبر جمهوری اسلامی در بیانیه خود از "اثبات خطای انسانی" در سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی سخن گفته اما هیچ اشاره‌ای به نیروهای سپاه پاسداران که مرتکب این "خطا" شده‌اند نمی‌کند.
 
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران روز شنبه در یک گفت‌وگوی تلویزیونی مسئولیت حادثه صبح چهارشنبه را بر عهده گرفت و گفت مامور سامانه پدافند هوایی سپاه هواپیمای مسافربری اوکراینی را "اشتباها موشک کروز تشخیص داده" و به سمت آن شلیک کرده است.
اطلاع خامنه‌ای و نقش او در پنهان‌کاری سه روزه؟
حاجی‌زاده حدود ده سال پیش با حکم علی خامنه‌ای به این سمت منصوب شده بود. خامنه‌ای ۱۳ آبان ۸۸ در حکم خود به فرمانده جدید هوافضای سپاه نوشته بود: «انتظار می‌رود آمادگی‌ها و توان رزم نیرو را با رعایت دقیق الزامات و آئین‌نامه‌های کاری به سطح مطلوب برسانید.»
 
این مقام منصوب می‌گوید صبح چهارشنبه در جریان هدف موشک قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی قرار گرفته و این موضوع را به مسئولان بالاتر گزارش کرده است.
 
این رده‌های بالاتر به طور منطقی شامل ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده کل آن خامنه‌ای می‌شود. حاجی‌زاده علت بیخبر ماندن افکار عمومی از واقعیت را "قرنطینه کردن" افراد مطلع توسط ستاد کل نیروهای مسلح تا پایان بررسی سانحه عنوان کرد.
 
منظور از "قرنطینه" جلوگیری از انتشار بیرونی خبر است. باورپذیر نیست ستاد کل، علی خامنه‌ای به عنوان فرمانده کل قوا را نیز مشمول این محدودیت کرده باشد.
 
بر همین اساس خامنه‌ای باید خیلی پیشتر از "اشتباه کردن" زیر دستان خود در این ماجرا مطلع بوده باشد و چه بسا پنهان‌کاری سه روزه نیز به دستور خود او بوده است.