یا مرگ یا برگزیت

بوریس جانسون گفته بود بریتانیا را ۳۱ اکتبر از اتحادیه اروپا خارج می‌کند؛ مگر این‌که بمیرد بی بی سی :، بهرنگ تاج دین

فکر کنید چند نفر سر نحوه باز کردن یک گره با هم اختلاف دارند و کسی که گره را در دست دارد، تهدید می‌کند که اگر بقیه به حرفش گوش نکنند، روی گره چسب دوقلو می‌ریزد تا راهی جز قیچی کردنش باقی نماند.
 
این احتمالاً بهترین راه برای توصیف استراتژی دولت بوریس جانسون در زمینه برگزیت است؛ دولتی که می‌خواهد به هر قیمتی، نگذارد نمایندگان مجلس بریتانیا جلوی خروج بی‌توافق این کشور از اتحادیه اروپا را بگیرند.
 
نخست‌وزیر بریتانیا گفته تا وقتی اتحادیه اروپا خواسته او برای حذف پروتکل ایرلند شمالی (معروف به 'حصار') از توافقنامه خروج را نپذیرد، با این اتحادیه مذاکره نمی‌کند؛ شرطی که باعث شده فعلاً خبری از گفت‌وگو نباشد.
 
اگر مذاکره‌ای انجام نشود و توافق به تصویب مجلس بریتانیا نرسد، این کشور به صورت خودکار، بدون توافقنامه‌ای ۳۱ اکتبر (کمتر از سه ماه دیگر) از اتحادیه اروپا خارج می‌شود.
 
اتفاقی که آقای جانسون در جریان مبارزات برای جانشینی ترزا می گفته بود احتمالش 'یک در میلیون' است؛ ولی حالا دولت می‌گوید فرض را بر این گذاشته که این اتفاقی است که می‌افتد.
 
دولت معتقد است که تا وقتی اتحادیه اروپا فکر کند که مجلس بریتانیا جلوی خروج بی‌توافق را می‌گیرد، حاضر به عقب‌نشینی نمی‌شود.
 
دو هفته پس از آغاز نخست‌وزیری بوریس جانسون، مشخص شده که او چگونه می‌خواهد مجلس را خلع سلاح کند و وعده او برای "یا مرگ یا برگزیت تا ۳۱ اکتبر" را به انجام برساند.
شطرنج آیین‌نامه‌ای
چون خروج بی‌توافق خود به خود اتفاق می‌افتد، تنها راه نمایندگان برای جلوگیری از آن، تغییر قانون است.
 
از طرف دیگر کنترل دستور کار مجلس با دولت است؛ به همین خاطر دولت می‌خواهد با نیاوردن لایحه‌ای به مجلس، این فرصت را به نمایندگان ندهد که با تصویب قانون یا اصلاحیه‌ای، جلوی خروج بی‌توافق را بگیرند.
 
البته نمایندگان مخالف برگزیت (یا حداقل نسخه بی‌توافق آن) در دوران ترزا می چند بار موفق شدند که با همکاری رئیس مجلس، استفاده از رویه‌های پارلمانی قرون وسطایی و حتی اختراع شیوه‌هایی مبتکرانه، دولت را مجبور به پذیرش خواسته‌هایشان کنند.
 
ولی بوریس جانسون مصمم است که در سه ماه آینده، در این شطرنج پارلمانی آچمز نشود.
 
اگر او موفق شود، چاره‌ای جز دادن رأی عدم اعتماد به دولت برای نمایندگان باقی نمی‌ماند.
 
اتفاقی که تنها با همراهی جمعی از نمایندگان حزب حاکم محافظه‌کار ممکن است؛ نمایندگانی که حاضر باشند آینده سیاسی‌شان را فدای جلوگیری از خروج بی‌توافق کنند.
 
البته دولت فکر می‌کند حتی رأی عدم اعتماد هم نمی‌تواند جلوی برگزیت بی‌توافق را بگیرد.
با بوریس تا برگزیت
نمایندگان مجلس فعلاً در تعطیلات تابستانی هستند و قرار است سوم سپتامبر (۱۲ شهریور) برگردند.
 
حتی اگر بلافاصله به دولت رأی عدم اعتماد بدهند، باز هم تضمینی نیست که قبل از ۳۱ اکتبر بتوانند کس دیگری را جانشین بوریس جانسون کنند تا جلوی خروج بی‌توافق را بگیرند.
 
دلیلش این است که پس از رأی عدم اعتماد، دو هفته فرصت هست که همان دولت یا دولت جدیدی از مجلس رأی اعتماد بگیرد؛ و اگر نتواند، قانوناً انتخابات زودرس باید پنج هفته پس از انحلال مجلس برگزار شود.
 
این یعنی در سریع‌ترین حالت، مردم ۲۵ اکتبر، تنها شش روز مانده به موعد خروج پای صندوق‌ها می‌روند.
 
ولی دولت اجازه دارد برای رتق و فتق امور، انحلال مجلس را کمی به تأخیر بیندازد.
 
به همین خاطر است که دولت فکر می‌کند می‌تواند برگزاری انتخابات و روی کار آمدن دولت جدید را به بعد از برگزیت موکول کند و آقای جانسون تا روز برگزیت نخست‌وزیر باقی بماند.
نگرانی از سیاسی شدن ملکه
بریتانیا قانون اساسی مدون ندارد و بسیاری از امور بر پایه عرف پیش می‌رود.
 
عرف این است که هر بار که نخست‌وزیر تغییر می‌کند، نخست‌وزیر به دیدار ملکه می‌رود، استعفایش را تقدیم می‌کند و به او می‌گوید چه کسی می‌تواند از مجلس رأی اعتماد بگیرد و باید جانشینش شود.
 
به این ترتیب اگرچه قانوناً عزل و نصب نخست‌وزیر با ملکه است، اما عملاً او جایگاهی تشریفاتی دارد.
 
ولی مشخص نیست که اگر با وجود رأی عدم اعتماد مجلس به دولت، نخست‌وزیر حاضر به کناره‌گیری نشود، چگونه می‌شود فردی دیگری را جایگزین او کرد.
 
گفته شده نمایندگان مخالف خروج بی‌توافق قصد دارند پس از رأی عدم اعتماد به آقای جانسون، یک دولت وحدت ملی تشکیل دهند تا از اتحادیه اروپا بخواهد برگزیت را به تعویق بیندازد و یک انتخابات زودرس یا همه‌پرسی دوم برگزار کند.
 
برای همراه کردن نمایندگانی از احزاب مختلف از جمله حزب محافظه‌کار، پیشنهاد شده که چهره‌ای به جز جرمی کوربین رهبر حزب کارگر، رهبری این دولت موقت را در دست بگیرد.
 
ولی سران حزب کارگر گفته‌اند که چنین چیزی غیرممکن است و در صورت مقاومت بوریس جانسون در برابر کناره‌گیری، آقای کوربین به دیدار ملکه می‌رود تا حکم نخست‌وزیری را بگیرد.
 
در نتیجه بعضی نگران‌اند کار به جایی برسد که دو یا حتی سه نفر مختلف مدعی داشتن حمایت اکثریت مجلس باشند و پای ملکه به دنیای سیاست باز شود و تصمیم‌گیری درباره این‌که چه کسی نخست‌وزیر باشد، به گردن او بیفتد.
"ملت در برابر مجلس"
یکی از راه‌های جلوگیری از چنین وضعیتی این است که دولت خودش به سراغ برگزاری یک انتخابات زودرس برود.
 
اتفاقی که پس از درز خبر لغو مرخصی‌های کارکنان دفتر نخست‌وزیر، احتمالش بیشتر هم شده است.
 
از روزی که آقای جانسون سر کار آمد، نزدیکان دولت از برگزاری یک انتخابات زودرس با شعار "ملت در برابر مجلس" صحبت کرده‌اند.
 
انتخاباتی که در آن بوریس جانسون به رأی‌دهندگان بگوید نمایندگان مجلس نمی‌گذارند دولت خواسته شما برای خروج از اتحادیه اروپا را عملی کند.
 
ولی ترزا می، سلف آقای جانسون دو سال پیش چنین قماری کرد و شکست خورد.
 
در کنار این، تا وقتی بریتانیا هنوز عضو اتحادیه اروپاست، او علاوه بر مخالفان خروج بی‌توافق، با رقیبی به نام حزب برگزیت به رهبری نایجل فراژ هم روبه‌رو است.
 
سیاست بریتانیا ماه‌های داغ و جنجال‌برانگیزی در پیش دارد.