چرا گربه‌ها خرخر می‌کنند

بی بی سی ،استیون داولینگ

گربه‌هایمان شاید اگر نازشان کنیم یا قلقلکشان دهیم خرخر کنند، اما این وسیله ارتباطی از آنچه که ما تا به حال فکر می‌کرده‌ایم پیچیده‌تر است.
 
خیلی‌ها هستند که احتمالا فکر می‌کنند که معنی خرخر گربه را می‌دانند، صدایی که احتمالا شناخته‌شده‌ترین نشانه رضایت در بین حیوانات است. اما این همه داستان نیست. خرخر گربه به خیلی چیزهای دیگر هم مربوط است.
 
در گذشته حتی چگونگی ایجاد این صدا هم محل بحث بود. بعضی‌ها فکر می‌کردند که به جریان خون در رگی مربوط است که خون حامل دی‌اکسیدکربن را به نیمه راست قلب می‌رساند. اما تحقیقات بیشتر نشان داده است که این صدا به احتمال زیاد ناشی از لرزش عضلات حنجره گربه است.
 
اما با وجود این‌که امروزه علم از فرایند تولید این صدا اطمینان کامل دارد، پاسخ دقیقی برای این پرسش که خرخر نتیجه واکنش به چه عامل محرکی است وجود ندارد. مهمترین سرنخ موجود یک نوسان عصبی در اعماق مغز گربه است. اما آیا شروع این نوسان عصبی صرفا به خاطر خوشحالی گربه است؟ بعضا، اما نه همیشه.
مرجان دبوره می‌گوید که تجربه نشان می‌دهد که هر گربه‌ای سبک خرخر خودش را دارد مرجان دبوره، دانشجوی رشته روان‌شناسی گربه‌سانان، می‌گوید بخشی از معمای خرخر گربه‌ها به این خاطر است که ما فقط وقتی که "گربه‌ها را آن‌گونه که دوست دارند قلقلک می‌دهیم" متوجه خرخرشان می‌شویم. اما گربه‌ها وقتی ما نیستیم هم خرخر می‌کنند و شدت خرخر در گربه‌های مختلف متفاوت است.
 
او می‌گوید "گربه‌های زیادی را دیده‌ام که هنگام مرگ، یا حتی اُتانازی، خرخر می‌کرده‌اند. خیلی از دامپزشک‌ها می‌گویند 'حیوان تا آخرین لحظه خرخر می‌کرد' و مردم هم فرض می‌کنند که از روی خوشحالی است. اما همیشه این‌طور نیست."
 
پژوهش درباره رفتار و ارتباطات گربه‌ها به اندازه سگ‌ها پیشرفت نکرده است. گری وایتزمن، دامپزشک، می‌گوید "خرخر عمدتا نشانه رضایت گربه است، اما می‌تواند بیانگر ترس، فشار و برافروختگی هم باشد. اما معمولا نشانه رضایت و خرسندی است. این حدس که خرخر نوعی وسیله ارتباطی است به چند دهه قبل بازمی‌گردد. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که خرخر ویژگی‌های دیگری هم دارد، مثل ایجاد آرامش و التیام."
گربه‌ها اغلب در تنهایی خرخر می‌کنند، کاری که به نظر می‌رسد منجر به ترمیم بافت‌های سخت و نرم می‌شود گربه‌ها از چند روز بعد از تولد خرخر می‌کنند و مادرشان از این طریق می‌فهمد که باید به آن‌ها شیر بدهد. این رفتار ممکن است در بعضی از گربه‌های بزرگسال ادامه پیدا کند و موقع غذا خوردن و حتی پیش از آن و برای جلب توجه انسان‌ها خرخر کنند. بعضی از گربه‌ها ممکن است هنگام کشف فضاهای جدید با صدای بلند خرخر کنند. بعضی‌ها هم بعد از ترسیدن خرخر می‌کنند، مثلا اگر سگی دنبالشان کرده باشد. 

سلیا هدون، متخصص رفتارشناسی گربه‌ها، می‌گوید "تحقیقات نشان می‌دهد که گربه‌ها یک 'خرخر عادی' دارند و یک خرخر هم برای زمانی که می‌خواهند از صاحبشان غذا بگیرند. حتی کسانی که گربه ندارند هم متوجه تفاوت این دو نوع خرخر می‌شوند. در دل خرخر عادی نوعی جیغ با بسامد بالا هم شنیده می‌شود که تا حدودی شبیه میو کردن است. این صدای خاص شبیه صدای بچه گربه گم‌شده یا صدای گریه نوزاد انسان است. ما انسان‌ها به صورت غریزی به گریه نوزاد حساسیت داریم، برای همین به خرخر همراه با گریه هم پاسخ می‌دهیم."
 
سم واتسون، از اعضای علمی یکی از خیریه‌های حیوانات بریتانیا، می‌گوید ما آگاهی چندانی از خرخر گربه‌ها در بین خودشان نداریم. اما مشخص است که در حین تیمار کردن یکدیگر خرخر می‌کنند. به گفته او "ممکن است برای 'آن را می‌خواهم' یک خرخر داشته باشند و برای 'بیا با یکدیگر شریک شویم' هم یک خرخر دیگر."
گربه‌ها غالبا هنگامی که یکدیگر را تیمار می‌کنند خرخر می‌کنند یک فرضیه این است که خرخر خاصیت درمانی دارد. لرزش‌های ناشی از این کار باعث ترمیم فیزیکی می‌شود و به گربه کمک می‌کند تا خود را بعد از جراحت درمان کند. بسامد این لرزه‌ها که از ۲۰ تا ۱۵۰ هرتز متغیر است، شاید منجر به رشد استخوانی شود. بسامدهای دیگر هم ممکن است همین کار را برای بافت‌های نرم انجام دهند.
 
آقای وایتزمن می‌گوید "ما در روش‌های درمانی انسانی هم با این بسامدها کار می‌کنیم. استخوان به بسامدهای ۲۵ تا ۵۰ هرتز واکنش مثبت نشان می‌دهد و بافت‌های نرم به بسامدهای حدود ۱۰۰ هرتز."
 
برای همین است که به نظر می‌رسد گربه‌ها هنگام چرت زدن از روی رضایت خرخر می‌کنند. در واقعیت نوعی التیام شخصی است. گربه‌ها بیشتر روز را استراحت می‌کنند و خرخر هم راهی است با مصرف انرژی پایین برای ترمیم استخوان‌ها و بافت‌های نرم در حین استراحت.
خرخر یک گربه خوشحال ممکن است برای سلامت انسان هم مفید باشد از طرف دیگر خرخر گربه ممکن است برای دیگران هم مفید باشد. ناز کردن گربه از قدیم راهی برای کاهش فشار بوده است. تحقیقات نشان می‌دهد که نگهداری از گربه می‌تواند باعث کاهش خطر سکته و بیماری‌های قلبی شود.
 
آقای وایتزمن می‌گوید "من فکر می‌کنم که خرخر گربه مزایای زیادی برای سلامت انسان‌ها دارد. مزایای فیزیولوژیکی قطعا مهم است، اما ما همیشه به تاثیرات روانی خرخر گربه‌ها هم واکنش مثبت نشان داده‌ایم. در ما ایجاد آرامش و خشنودی می‌کند، انگار که داریم موج‌های دریا را نگاه می‌کنیم."
 
خانم هدون هم می‌گوید "گربه‌ها صبح‌ها بلند بلند خرخر می‌کنند و یا صورت صاحبشان را می‌مالند یا با دست به صورت صاحبشان می‌زنند تا از خواب بیدار شوند. این کار را برای گرفتن صبحانه انجام می‌دهند. خیلی‌ها پیش از این‌که خودشان صبحانه بخورند اول به گربه غذا می‌دهند، و این خود نشانگر موثر بودن خرخر به عنوان یک وسیله ارتباطی است."