ماجرای ساخت و افتتاح یک مسجد بسیار لوکس در «ایران مال » تهران

 
معاون فرهنگی بازار بزرگ تهران (ایران مال)، در ویدیوی تبلیغاتی که صدا و سیما هم آن را پخش کرد، از حضور کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران در مراسم افتتاح "مسجد محمد رسول‌الله" خبر داد. بر اساس این تیزر، قرار بود محمود کریمی، مداح نزدیک به بیت رهبری نیز امام جمعه تهران را همراهی کند.
 
اما حضور این چهره‌های مذهبی و نزدیک به حکومت نه تنها از شدت انتقادها به پروژه "ایران مال" و "مسجد رسول‌الله" نکاست بلکه توجه‌های بیشتری را هم جلب کرد.
 
سرانجام، چند ساعت مانده به افتتاح این مسجد، خبرگزاری تسنیم به نقل از کاظم صدیقی اعلام کرد او نه تنها امشب برنامه‌ای برای افتتاح مسجد بازار بزرگ ایرانیان (ایران مال) ندارد بلکه در یکی از حوزه‌های علمیه تهران "درس اخلاق" خواهد داد.
 
منتقدان می‌گویند افتتاح این مسجد، آن هم در شب عید نیمه شعبان، بهانه‌ای برای افتتاح کل پروژه "ایران مال" است که بنا بر اعلام شهرداری سندش ایراد دارد و از یک میلیون و ۷۰۰ هزار متر مربع زیر بنای آن، دستکم چند صد هزارمتر مربع پروانه ساخت ندارد.
کاظم صدیقی ساعاتی پیش از حضور در مراسم افتتاحیه مسجد بازار بزرگ ایرانیان (ایران مال) اعلام کرد در این مراسم حضور نخواهد یافت شماری نیز معتقدند این مرکز خرید عظیم نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال منطقه ۲۲ و حتی کل شهر تهران خواهد داشت.
 
بنا بر اعلام مالکان و مقامات، ایران مال یا بازار بزرگ ایران، قرار است به بزرگ‌ترین مجتمع تجاری، تفریحی، فرهنگی و مرکز خرید خاورمیانه بدل شود.
 
ساخت این پروژه در سال ۱۳۹۰ آغاز شد، فاز نخست آن اردیبهشت ۱۳۹۷ رونمایی شد و فاز دوم نیز قرار است تا پایان سال ۱۳۹۹ به بهره‌برداری برسد.
 
بانک آینده، از بانک‌های خصوصی ایران که جلال رسول‌اف، مدیرعامل آن است، به عنوان سرمایه‌‍گذار اصلی این پروژه معرفی شده. کارفرمای ایران مال نیز شرکت البرز تات است که مدیریت آن را "علی انصاری" بر عهده دارد که در دولت محمود احمدی‌نژادی توانست مجوز اولین بانک خصوصی را از دولت نهم دریافت کند.
پرونده تخلفات
علی نوذرپور، شهردار منطقه ۲۲ درست سال پیش در نامه‌ای رسمی به دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۳۷ تهران، خواستار توقف "ساخت و ساز غیر مجاز" پروژه ایران مال شده بود.
 
شهردار منطقه ۲۲ در آن نامه نوشته بود که ساخت و سازهای مالک و ذینفع پروژه، مغایر پروانه ساخت است.
 
پرونده این پروژه قرار است در کمیسیون ماده ۱۰۰شهرداری رسیدگی شود. بنا بر قاعده، با توجه به نامه شهرداری منطقه ۲۲، ضابطان قضایی می‌توانستند تا زمان رسیدگی، از ادامه ساخت و سازها جلوگیری کنند.
 
اما گفته می‌شود شهرداری تهران و مقامات قضایی به سبب شمار زیاد افرادی که در این پروژه مشغول به کارند، نگران پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی و تعطیلی این پروژه هستند.
 
بنابر گفته جلال رسول‌‍اف، مدیرعامل بانک آینده تا کنون ۵۰۰ پیمانکار ایرانی در پروژه شرکت داشته‌اند و "در زمان بهره برداری نیز حداقل ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر در این مجموعه مشغول به کار می‌شوند. برآورد می‌شود با راه‌اندازی پروژه، برای ۳ تا ۴ هزار نفر نیز اشتغال غیر مستقیم ایجاد شود".
 
پیش از این، محمد جواد شیرازی، مدیرکل پیشین بازرسی شهرداری تهران در اظهاراتی جنجالی گفته بود: "چگونه در یک سیستمی یک 'مالی ' ساخته شده است و ده‌ها هزار متر آن تخلف دارد و سپس با کمال وقاحت دعوت نامه می‌زنند و مدیران عالی شهرداری تهران و شورای شهر تهران را به جلسه افتتاحیه آن دعوت می‌کنند."
 
تاکنون بخش‌‌هایی از این پروژه، از جمله سینماها و کتابخانه رونمایی شده و مسجد و نمازخانه آن نیز در شب نیمه شعبان افتتاح می‌شود.
نامه شهرداری به دادسرای عمومی انقلاب برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز پروژه ایران مال با این حال، علی اعطا، رئیس کمیته معماری شورای شهر تهران، سه ماه پیش درباره رسیدگی به تخلفات پروژه ایران مال در کمیسیون ماده ۱۰۰ گفته بود اطلاعاتی که بخش‌های مختلف شهرداری درباره تخلفات ارائه کردند، "ناکافی و بعضاً غیر دقیق" بوده است.
 
سال گذشته، پرونده به هیأت سه نفره کارشناسان دادگستری سپرده شد تا ظرف دو ماه راستی‌آزمایی، تدقیق و تکمیل شود اما نتیجه تاکنون اعلام نشده است.
آغاز دورانی تازه
یک سوم پروژه ایران مال را بخش‌های فرهنگی آن تشکیل می‌دهد که به نظر می‌رسد با ماهیت "مال"‌ها یعنی سازه‌های چند منظوره هم تطبیق دارد.
 
اما این موضوع به علایق سرمایه‌گذاران هم برمی‌گردد. جلال رسول‌اف، مدیرعامل بانک آینده که سرمایه‌گذار این پروژه است، علاقه ویژه‌ای به حوزه فرهنگ دارد.
 
منتقدانش می‌گویند فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی بانک آینده به یک دیگر گره خورده است و این نگاه اقتصادی با خود فرهنگ خاصی هم آورده است.
 
فرزند مدیر عامل این بانک، احسان رسول‌اف که مدیریت گالری محسن را دارد، از سرمایه‌گذاران مشهور و پر حاشیه هنرهای تجسمی و سینما به شمار می‌آید و شیوه فعالیت‌های فرهنگی او با انتقادهای زیادی همراهی بوده است.
 
جلال رسول‌اف اردیبهشت ماه سال گذشته در زمان رونمایی از نخستین فاز بازار بزرگ ایران (ایران مال) درباره انگیزه سرمایه‌گذاری در این پروژه گفته بود "این پروژه از این جهت اهمیت دارد که نه تنها بزرگترین مرکز تجاری کشور است بلکه دارای بزرگترین مجتمع های فرهنگی و رفاهی است".
 
گالری، سینما، کتابخانه، مرکز باغ‌های ایرانی و مسجد بخشی از مکان‌های فرهنگی و تفریحی این پروژه است.
 
چندی پیش انتشار تصاویر "کتابخانه لوکس" جندی‌شاپور که در روزهای عید درش را بر روی بازدیدکنندگان گشوده بود، خبرساز شد.
 
در طبقه دوم این کتابخانه آرشیو روزنامه‌ها و مجلاتی جمع‌آوری شده که از چند کلکسیونر خریداری شده‌اند.
 
این بخش از پروژه "ایران مال" نیز از گزند انتقاد در امان نماند. برخی رسانه‌ها انتقاد کرده‌اند که چرا باید در کنار یک مرکز خرید، کتابخانه‌ای افتتاح شود که معمولاً علاقه‌مندان آن از طیفی متفاوتی هستند.
کتابخانه "جندی‌شاپور" بخشی از مجتمع نیمه‌کاره "ایران مال" است که مدیران این مرکز خرید به آن لقب کتابخانه لوکس داده‌اند مالکان می‌گویند در این پروژه توجه ویژه‌ای به فرهنگ و معماری ایرانی و اسلامی و مدرن داشته‌اند.
 
اما دستکم تا آنجا که به فرهنگ اسلامی باز می‌گردد حتی محافظه‌کاران تندرو هم از معماری لوکس مسجد این ایران مال راضی نیستند.
 
پیام فضلی‌نژاد، از چهره‌های نزدیک به حسین شریعتمداری در واکنش به این مسجد آن را نماد "سرمایه‌داری ریش‌دارها" خوانده است.

امام جمعه تهران ‌همراه با محمود کریمی تصمیم دارند با ریختن آب طهارت بر سر #ایران‌مال و افتتاح مسجد آن، #سرمایه‌داری_ریش‌دار را وارد مرحله‌ جدیدی کنند.
هنر سرمایه‌داری،کوچک‌کردن مغزهاست: از مغز حاکمیتی که به بی‌عدالتی اجازه رشد می‌دهد تا مغز روحانی و مداحی که به آن مشروعیت می‌بخشد pic.twitter.com/VuxTrFApv0

— پیام فضلی ‌نژاد (@Fazlinejad) 19 April 2019

چهره‌ تازه تهران
در یک دهه گذشته، تهران چهره‌ای جدید به خود گرفته است. شهری انباشته از مرکز خریدهای عظیم؛ مرکز خریدهایی که هم در معماری شهری و هم در زندگی اجتماعی شهروندان نقش پررنگی پیدا کرده است.
 
ماجرا از سال ۸۹ آغاز شد. زمانی که تغییراتی در پروانه‌های ساختمانی صادره از طرف شهرداری به‌وجود آمد؛ راه حلی برای درآمدزایی بیشتر شهرداری.
 
پالادیوم، سام‌سنتر و مدرن الهیه تنها چند اسم در میان چندین مرکز خرید عظیم در پایتخت ایران است.
بسیاری از پاساژها و مراکز خرید که حالا به "مال" مشهور شده‌اند در مناطق یک، دو، سه، پنج و ۲۲ رشد کرده‌اند و رونق چندانی ندارند گزارش‌ها نشان می‌دهند که برخی از این مراکز خرید که حالا به "مال" و "مگا مال" مشهورند، رونق چندانی ندارند.
 
بر اساس آمار رسمی، بیشتر این مراکز خرید در مناطق یک، دو، سه، پنج و ۲۲ رشد کرده‌اند.
 
اکنون شماری از روزنامه‌نگاران ایرانی با ارجاع به تعداد زیاد مراکز خرید در منطقه ۲۲، درباره موفقیت اقتصادی پروژه "ایران مال" نیز ابراز تردید کرده‌اند.