«من رویایی دارم ...» در کنار عکس زنان در اسرائیل

 تصویر راخل عازاریا بر اتوبوسی در بیت‌المقدس رادیو فردا ، حبیب حسینی فرد

ایران و اسرائیل تفاوت‌هایشان کم نیست، ولی بی‌شباهت هم نیستند، از جمله در رفتار و رویکرد «اصولگرایان تندرو» نسبت به حقوق و حضور زنان در عرصه عمومی. در اسرائیل البته، کارد اصولگرایان تندرو همه جا برا نیست، ولی حالا، همزمان با هشت مارس، در کانون اصلی آنها هم، زنان به مقابله با محدویت‌ها برخاسته‌اند.
 
به لحاظ بسیاری از مسائل ایران و اسرائیل را نمی‌توان شبیه هم دانست، از جمله در مورد ضریب دموکراسی، میزان استقلال (نسبی) قوه قضائیه یا ... این که البته در این سال‌ها اسرائیل بیش از پیش به راست چرخیده و دولت نتانیاهو در ائتلاف با راستگرایانی بعضا تندروتر از خود به حقوق فلسطینی‌ها بیش از پیش بی‌اعتنا شده و همزمان در ایران هم اصلاحات با مقاومت‌ها و صعوبت‌هایی بیشتری برخورده و اعتنای حکومت به مطالبات بخش بزرگی از شهروندان خود کم‌رنگ‌تر از گذشته است را شاید بتوان جزو مشترکات به حساب آورد. اشتراک تردیدناپذیر اما در رفتار اصول‌گرایان (ارتدکس‌های) دو کشور با حقوق زنان و حتی تصویر آنهاست.
 
همین تابستان سال گذشته، در اولین مسابقه تیم فوتبال ایران با تیم مراکش در چارچوب جام جهانی در روسیه، تلویزیون دولتی ایران گزارشی زنده (با اندکی تاخیر برای اعمال «شئونات اسلامی») این مسابقه را روی آنتن برد، که در آن تنها زنانی که با حجاب بودند دیده می‌شدند و هیچ کدام از زنانی که روسری نداشتند در این گزارش دیده نشدند. و طرفه این که شماری از هواداران تیم مراکش در استادیوم پلاکاردی در دست داشتند که در آن خواستار راه یافتن زنان ایرانی به استادیوم‌های ایران شدند.
 
پیش از شروع دیدارهای جام جهانی فوتبال در روسیه هم، سپاه پاسداران با نصب یک بیلبورد در مرکز شهر تهران در ارتباط با شرکت تیم ملی فوتبال ایران در این دیدارها موجی از اعتراض عمومی برانگیخت. این بیلبورد دربرگیرنده افرادی از همه قومیت‌های ایران بود، با تصاویری که تنها مردان بودند و زنی در آنها حضور نداشت، شاید نشانه‌ای از فرار به جلو در مقابله با موج روزافزون حق‌خواهی زنان، از جمله در رفع موانع برای حضور اجتماعی‌ و اقتصادی و فرهنگی‌اشان یا در مقابله با حجاب اجباری. القصه اعتراض‌ها به آن بیلبورد بی‌نتیجه نماند، و مجبور به تعویضش شدند. با این همه، به نظر می‌رسد که زنان ایران همچنان راه درازی در پیش دارند، چرا که در رویکرد کلی هسته سخت قدرت نسبت به زنان و حقوق و صدا و تصویر آنها همچنان تغییری محسوسی دیده نمی‌شود.
 
«برادران» این هسته سخت قدرت در اسرائیل هم رویکردهای مشابه‌ای دارند، هر چند که بر خلاف همتایانشان در ایران تیغشان صرفا در مناطق معینی (عمدتا اورشلیم) می‌برد. آنها هم با تصویر زنان در عرصه عمومی میانه خوشی ندارند. پاییز گذشته که خانم راخل عازاریا، نماینده حزب میانه‌‌رو کولانو (ما همه) در مجلس اسرائیل خود را نامزد شهرداری اورشلیم کرد، اصولگرایان تندرو در اسرائیل با فرچه و رنگ به راه افتادند و هر جا عکس او را بر دیوار دیدند،‌‌ یا آن را پاره کردند یا با رنگ سیاه. خانم عازاریا با این تخریب کنار نیامد و علیه شرکت کنعان، شرکت دست‌اندرکار تعیین مکان و نصب پوسترها به دادگاه شکایت برد. او درخواست غرامت نکرد، ولی اصرار داشت که کنعان در اقدامی شرکت کند که چهره‌ زنان در مناطق ارتدکس‌نشین بیشتر برجسته و آشکار شود. نهایتاً خارج از صحنه دادگاه میان کنعان و عازاریا توافقی حاصل شد که شش ماه پس از ماجرای تخریب پوسترهای او در اورشلیم اعتناانگیز شده است.
لیمور لیونات، وزیر اسبق آموزش و پرورش: «من رویایی دارم؛ دستمزدی مشابه مردان برای کاری مشابه‌ که زنان انجام می‌دهند.» ​«شما نمی‌توانید مرا حذف کنید»
از هفته گذشته و همزمان با فرارسیدن هشت مارس، روز جهانی زن، در چارچوب توافق یادشده و همکاری شماری از سازمان‌ها و نهادهای مدافع حقوق زنان با خانم عازاریا، ۵۰ اتوبوس در اورشلیم با پوسترهایی از زنان سرشناس کشور در رفت و آمدند که از هر کدام از آنها جمله‌ای هم در کنار عکسشان دیده می‌شود، جمله‌ای با این عبارت آغازین که، «من رویایی دارم ...». خانم عازاریا این اقدام را امسال بزرگداشتی برای ۸ مارس، روز جهانی زن توصیف کرده است.
 
در کنار عکس خود خانم عازاریا که روی اتوبوس‌ها دیده می‌شود، آمده است:‌«من رویایی دارم؛ این که تقاضای طلاق زنان با امتناع روبرو نشود». تصویر خانم لیمور لیونات، وزیر اسبق آموزش و پرورش هم با این جمله از او در پوسترها برجسته است: «من رویایی دارم؛ دستمزدی مشابه مردان برای کاری مشابه‌ که زنان انجام می‌دهند.» پوستر نیلی فلییپ را هم این روزها روی شماری از اتوبوس‌های اورشلیم می‌توان دید با این جمله که «من رویایی دارم، که هر زنی بتواند خود را در امکان عمومی ایمن حس کند». فیلییپ پیش از این توانست مقام‌های بیت شرمش، شهری با ساکنان عمدتاً ارتدکس را به آنجا سوق دهد که بیلبوردهایی حاوی شماری از مقررات و توصیه‌ها در باره نحوه پوشش زنان و مکان‌های مجاز و غیرمجاز برای آنها را پایین بکشند.
 
اتوبوس‌های حامل پوسترها قرار است دو هفته در اورشلیم در حرکت باشند، با این امید مبتکران که چون متحرک هستند، دست‌اندازی اصولگرایان تندرو به آنها چندان آسان نباشد. استدلال این است که هر چه که تصویر زن در شهر عادی‌تر شود و زنان اورشلیم هم نسبت به این حق خود مطالبه بیشتری کنند مقابله ارتدکس‌ها با آن مشکل‌تر می‌شود. البته قرار شده است که اتوبوس‌ها در محل‌هایی که کاملاً در اختیار یهودیان ارتدکس است رفت و آمد نکنند، ولی همین که آنها نتوانند سایر بخش‌های شهر را هم تیول عقاید و افکار تبعیض‌آمیز نسبت به زنان بکنند هدف اصلی کمپین است. این کمپین به رغم حملات ارتدکس‌ها به برخی از اتوبوس‌ها همچنان ادامه دارد.
نیلی فلییپ: «من رویایی دارم، که هر زنی بتواند خود را در امکان عمومی ایمن حس کند». در عرصه‌های دیگری نیز برآمد و اعتراض زنان در راستای تامین حقوق خویش اعتناانگیز شده است. خانم هانا کاتسمن، دارای گرایش‌ به یهودیت ارتدکس مدرن در همکاری با یک نهاد مدنی مذهبی که حامی افکار اصلاحی در یهودیت است هفته گذشته، علیه شرکت مبل‌فروشی آیکیا به دادگاه شکایت برد، زیرا این شرکت دو سال پیش در اسرائیل با ملاحظه حساسیت اصولگرایان (ارتدکس‌های) تندرو کاتالوگ تبلیغاتی خود را بدون تصویر زنان منتشر کرده است، کاتالوگی تنها با عکس‌های مبل‌ها و مردان و بچه‌ها. اعتراض‌ها که بالا گرفت، همان موقع کاتالوگ را جمع کردند و ایکیا کاتولوگی بدون هر گونه عکس انسان منتشر کرد. حالا خانم کاتسمن و نهاد مربوطه با شکایت به دادگاه برای تبعیض اعمال‌شده در کاتالوگ، تقاضای سه میلیون و ششصد میلیون دلار خسارت کرده‌اند.
 
در حال حاضر که کارزار برای انتخابات مجلس اسرائیل (روز بیست فروردین) در جریان است نیز، دست‌اندازی به پوستر تبلیغاتی زنان در محلات ارتدکس‌نشین امر نادری نیست. خانم تامار زندبرگ، رهبر حزب چپ‌گرای مرتص، دو ماه پیش کارزاری را علیه مقام‌های شهر دنی‌ براک به جریان انداخت، چرا که آنها اجازه نمی‌دادند پلاکاتی حاوی عکس زندبرگ به دیوارها نصب شود. رهبر مرتص در شبکه‌های اجتماعی کارزاری را با هشتگ «شما نمی‌توانید من را حذف کنید» به راه انداخت. در حمایت از این اقدام، خانم زیپی لیونی، وزیر اسبق خارجه اسرائیل، ویدئویی منتشر کرد که در آن ضمن فراخواندن زنان به اعتراض و همبستگی با زندبرگ، گفت: «مسئله بر سر چهره من نیست، بلکه بحث بر سر تلاش برای نامریی‌کردن و حذف نیمی از جامعه است.»
 
اصولگرایان تندرو در ایران و اسرائیل با مقاومت‌های دم‌افزون‌تری از سوی زنان روبه‌رو هستند.