۶ پرسش درباره سرما‌خوردگی و آنفلوآنزا

بی بی سی : سرماخوردگی و آنفلوآنزا با هم چه فرقی دارند، بهترین راه درمان آنها چیست و چطور در زمستان‌ بیمار‌ نشویم؟
 
کریس اسمیت، متخصص ویروس‌شناس و از مشاوران برنامه علمی بی‌بی‌سی، خط بطلانی بر چند باور نادرست در این زمینه می‌کشد.
چه فرقی بین سرماخوردگی و آنفلوآنزا وجود دارد؟ آیا آزمایش (مثلا) چک پول صد هزار تومانی درست از کار در می‌آید؟دکتر کریس اسمیت، آزمایش را چنین توضیح می‌دهد، از نظر او این آزمایش روش خوبی برای تشخیص این است که بیماری ما آنفلوآنزا هست یا نیست: " ماجرا این است که شما باید به شخص بگویید که چیزی با‌ارزش (مثل همان چک پول) در جایی با فاصله کمی قرار دارد و شما از شخص می‌خواهید برود و آن را برای خودش بردارد."
 
"اگر شخص مبتلا به آنفلوآنزا باشد می‌گوید مال خودت باشد من آنقدر حالم بد است که نمی‌توانم بروم آن را بردارم" و این نشانه آن است که فرد آنفلوآنزا دارد.
 
"اگر نتوانید از تخت بلند شوید، تمام بدن‌تان درد کند، تب بالایی داشته باشید و کاملاً ناتوان و خسته باشید و آبریزش بینی هم داشته باشید و چشم‌های‌تان هم بسوزد و سرخ شده باشد و سرفه هم بکنید معمولاً می‌توان گفت که مبتلا به آنفلوآنزا شده‌اید" .
آیا ممکن است سرماخوردگی تبدیل به آنفلوآنزا شود؟
دکتر اسمیت می‌گوید:" نه، این دو کاملاً با هم فرق دارند".
 
"آنفلوآنزا و سرماخوردگی هر دو بر اثر ویروس ایجاد می‌شوند. ویروس‌ها اجزای بسیار ریزی هستند که در واقع نوعی انگل هستند. آنها به قدری ریز هستند که آنها را می‌توان فقط کیسه‌ای از ژن‌های بیماری‌زا دانست چرا که فقط حاوی اطلاعات ژنتیکی هستند، آنها برای رشد و بقا نیاز دارند تا به سلول‌ها بدن ما مثل سلول‌های بینی و گلو حمله کنند".
 
"انواع بسیاری ویروس وجود دارد و به گروه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. ویروس آنفلوآنزا کاملاً به خانواده مستقلی از ویروس‌ها تعلق دارد. امروزه این ویروس‌ها، ارتومیکسوویریده نامیده می‌شوند چون منشأ آنها پرندگان است. جهش اطلاعات ژنتیکی گونه‌های ویژه‌ای از ویروس‌ها آنها را قادر می‌کند که نوعی دگرگونی چهره مولکولی پیدا کنند، به همین دلیل ممکن است که شما دوباره به همان بیماری مبتلا شوید چون بار دیگر که ویروس از راه می‌رسد، چهره‌ای دیگر پیدا کرده است و این همان کاری است که آنفلوآنزا می‌کند".
آیا استفاده از اسپری‌های بینی با مشاهده اولین نشانه‌های سرما‌خوردگی جلوی ابتلا به آن را می‌گیرد؟
بنا بر مشاهدات بالینی استفاده از آنها مفید است، اما چگونه عمل می‌کنند؟ دکتر اسمیت می‌گوید که این اسپری‌ها همچون مانعی بر سطح سلول‌ها عمل می‌کنند. شما با ذرات خیلی کوچکی از ویروس‌ها هم مبتلا به آنفلوآنزا می‌شوید".
 
"ویروس‌های آنفلوآنزا و مانند آنها، تلاش می‌کنند که به سلول‌ها بچسبند و این اسپری‌ها اجازه نمی‌دهند که ویروس‌ها جا‌پای محکمی روی سلول‌ها پیدا کنند. تا حدودی مثل لایه نچسب محافظ برای سلول‌ها عمل می‌کنند. این اسپری نوعی مانع موقتی ایجاد می‌کند به معنای آنکه ویروس نمی‌تواند به سلول بچسبد و در نتیجه با بودن این لایه محافظ، ویروس نمی‌تواند سلول‌ها را به طور کامل مبتلا کند".
 
اما او چنین ادامه می‌دهد که بیشتر ما در این مبارزه، بازنده خواهیم بود.
 
"به اعداد و ارقام اگر توجه کنیم، ما برای ابتلا به آنفلوآنزا نیاز به اجزای خیلی کوچکی از ویروس این بیماری داریم. اندازه‌ این اجزا حدود ۱۰۰ نانومتر (یک‌ده‌هزارم میلی‌متر) است و وقتی فرد مبتلا به آنفلوآنزا عطسه می‌کند، هزاران هزار ویروس آنفلوآنزا در هر عطسه در هوا پراکنده می‌شود. درست است که مشاهدات بالینی استفاده از این اسپری‌ها را تائید می‌کند اما این ویروس‌ها در طول عمر چندین میلیون‌ساله خود برای مبتلا کردن ما خیلی خیلی خوب حرفه‌ای شده‌اند".
آیا واکسن آنفولآنزا کارآمد است؟
دکتر اسمیت می‌گوید:"هرچند مردم خیلی از واکسن‌های آنفلو‌آنزا بد می‌گویند و آن را بی‌فایده می‌دانند اما در واقع شواهد نشان می‌دهد که آنها بسیار هم مؤثر بودهٰ‌اند. اگر در مورد این واکسن‌ها با سازندگان آنها که همه اطلاعات لازم را در اختیار دارند، صحبت کنید به شما خواهند گفت که این واکسن‌ها حدود ۷۵‌درصد مؤثرند. سال گذشته واکسن آنفلو‌آنزا چندان مؤثر نبود، اما دلیل آن این بود که یکی از اجزای آن به خوبی عمل نکرده بود و دلیل اشکال در عملکرد این بود که در آن زمان ساختن واکسن آنفلو‌آنزا بیشتر بر مبنای حدس و گمان انجام می‌گرفت".
 
دکتر اسمیت به نقش فعالیت‌های سازمان بهداشت جهانی در بهبود تهیه این واکسن اشاره می‌کند: "آنها صدها آزمایشگاه در سراسر جهان در اختیار دارند که هر ساله حدود ۲۰ هزار نمونه ویروس آنفلو‌آنزا از سراسر جهان در آنها گرد‌آوری و بررسی می‌شود. آنها این نمونه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و نمونه‌های موجود در واکسن را با ویروس‌هایی از کشور‌هایی که در حال حاضر درگیر مقابله با این بیماری هستند، مطابقت می‌دهند. اگر عدم تناسبی مشاهده شود به کسانی که در کار تهیه واکسن هستند توصیه می‌‌‌کنند که واکسن را روزآمد کنند و تغییر دهند".
آیا درست است که به محض احساس نشانه‌های سرماخوردگی یا آنفلو‌آنزا دیگر ناقل بیماری نیستید؟
دکترکریس اسمیت می‌گوید:" حتماً ویروس‌هایی وجود دارند که وقتی شما نشانه‌های سرما‌خوردگی را در خود مشاهده می‌کنید، دیگر بیماری‌زا نیستند، اما اکثریت غالب ویروس‌های سرفه و سرما‌خوردگی باعث می‌شوند شما نشانه‌هایی مثل عطسه و سرفه و آبریزش چشم و بینی را داشته باشید و این ویروس‌ها باعث می‌شوند که شما سرفه و عطسه کنید و ویروس‌ها را به محیط اطراف‌تان بپاشید. از این رو می‌توان گفت که افراد وقتی که بدترین نشانه‌های سرما‌خوردگی در آنها بروز کرده است، در مسری‌ترین وضعیت خود هستند. وقتی نشانه‌های سرما‌خوردگی در فرد کمتر دیده شود، زمانی است که خطرسرایت بیماری کمتر شده است، پس تا می‌توانید از کسانی که عطسه و سرفه می‌کنند پرهیز کنید".
چرا دکتر‌ها معمولاً می‌گویند برای سرما‌خوردگی نباید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید؟ دکتر اسمیت می‌گوید: "ویروس موجود زنده‌ای مثل باکتری نیست. وقتی ویروس وارد سلول‌های شما می‌شود، تمام اطلاعات ژنتیکی سلول شما را در اختیار می‌گیرد و از تمام دستگاه‌های سلول خود شما برای تولید ویروس‌های بیشتر استفاده می‌کند، به همین دلیل ساخت دارویی که بتواند تفاوت میان ویروس و سلول‌های بدن را تشخیص دهد و ویروس‌ها را نابود کند، دشوار است، بنابراین بهتر است سرماخوردگی معمولی را با عقل سلیم خوب کنیم نه با آنتی‌بیوتیک. به همین دلیل است که ما اکنون داروهای ضد ویروس محدودی داریم. از سوی دیگر، باکتری‌ها سلول‌هایی با ارگانیسم زنده و رشد‌یابنده هستند که با ساختمان سلول‌های بدن ما بسیار تفاوت دارند. ما به راحتی می‌توانیم دارو‌هایی بسازیم که قادر به تشخیص تفاوت میان سلول‌های باکتری و سلول‌های بدن ما باشد و این همان کاری است که آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌دهند".
 
دکتر اسمیت توضیح می‌دهد که ۸۰ تا ۹۰ درصد مواقع وقتی ما نشانه‌های سرما‌خوردگی یا آنفلو‌آنزا داریم دچار عفونت ویروسی شده‌ایم.
 
"بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که چند روز استراحت کنید و دارویی مثل استامینوفن (پاراستامول)(به مقدار صحیح و فقط در صورتی که به آن حساسیت ندارید) مصرف کنید و خوب غذا بخورید تا سیستم ایمنی بدن‌تان خودش مقدار زیادی سلول و آنتی‌بیوتیک بسازد" .
 
"با این کار از شر ویروس خلاص می‌شوید و بدن‌تان ایمن و حال‌تان هم بهتر می‌شود و سلامتی‌تان زودتر باز‌می‌گردد، اگر با این روش بعد از چند روز حال‌تان خوب نشد با دکتر تماس بگیرید".