هواپیمای نروژی یک ماه است که در فرودگاه شیراز زمینگیر شده

هنگامیکه مشکل فنی هواپیمای نروژی متعلق به شرکت «Norwegian Air» را در ۱۴ دسامبر مجبور به فرود در فرودگاه شیراز کرد، هیچکس چنین سرنوشت پر فراز و نشیبی را برای این هواپیما متصور نبود.
 
یکماه از زمین‌گیری بوئینگ ۷۳۷ در ایران می‌گذرد و گرفتاریهای ناشی از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران که فروش هرنوع هواپیمای غیرنظامی به ایران حتی قطعات و خدمات مربوط به آن را ممنوع کرده، مانع از تعمیر و پرواز دوباره آن شده است.
 
این هواپیمای ساخت آمریکا که به تازگی یعنی در ماه اکتبر به نروژ تحویل داده شد، دقایقی پس از ترک فرودگاه دبی دچار مشکل فنی در یکی از موتورها و مجبور به فرود اضطراری در ایران شد.
 
بنا بر اعلام سخنگوی شرکت «Norwegian Air»، هواپیما در زمان فرود حامل ۱۸۶ مسافر و ۶ نفر خدمه بود. آنها یک شب را در ایران سپری کردند و روز بعد به اسلو بازگشتند؛ اما پرواز دوباره این هواپیما امری پیچیده شد.
 
به گفته سخنگوی این شرکت، کاغذ بازیهای مربوط به پروسه خرید قطعات لازم برای تعمیر بسیار طولانی‌تر از حد انتظار بوده است؛ بویژه آنکه این هواپیما ساخت آمریکاست و تهیه قطعات مورد نیاز در کشور تحریم شده ایران به آسانی ممکن نیست. به همین دلیل هنوز مشخص نیست که بوئینگ ۷۳۷ نروژ درنهایت چه زمانی می‌تواند ایران را ترک کند.
ناوگان هوایی ایران قربانی تحریم‌های آمریکا
مشکلی که هواپیمای نروژی گرفتار آن شده، نمونه نادری از آنچه هست که تحریم‌ها بر سر ایران و زندگی شهروندان این کشور آورده است.
 
ناوگان هوایی ایران در حالی مشغول به کار است که هواپیماهای آن یا مجموعه‌ای از هواپیماهای پیر و قدیمی غربی است، یا هواپیماهای دست دوم، یا هواپیماهایی که بطور مخفیانه از کشوری ثالث خریده شده‌اند.
 
محدودیتهای صادراتی که در پی تحریم‌های آمریکا ایجاد شده، فروش هر نوع کالایی را به ایران که منشاء بیش از ۱۰ درصد از مواد آن یا تکنولوژی آن ایالات متحده آمریکا باشد، ممنوع کرده است. این محدودیت باعث شده که علاوه بر کارخانه‌های هواپیماسازی آمریکایی مانند بوئینگ، فروشندگان هواپیماهای ایرباس و حتی سوخوی روسیه نیز از داد و ستد با ایران محروم شوند.
 
به عبارت دیگر این شرکت نروژی نمی‌تواند برای هواپیمای زمین‌گیر خود قطعات لازم را فراهم کند زیرا بیش از ۱۰ درصد منشاء تولید این قطعات یا تکنولوژی ساخت آن‌ها آمریکایی است.
 
برای تهیه این قطعات باید مجوز لازم را از وانشگتن دریافت کرد و مشکل این است که دولت دونالد ترامپ در حال حاضر به راحتی مجوز خرید این قطعات را صادر نمی‌کند.
 
در سالهای گذشته با لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران در پی امضای توافق هسته‌ای، دولت بارک اوباما به شرکتهای بوئینگ و ایرباس مجوزهای لازم برای فروش هواپیما به ایران را داد اما با تحمیل دوباره تحریم‌ها در دولت دونالد ترامپ، این مجوزها لغو شد.
 
شرکت ایرباس در زمان لغو تحریم‌ها سه هواپیما به ایران تحویل داد اما پس از آن مجبور شد از سفارش‌های ایران به ارزش ۱۹ میلیارد دلار صرف‌نظر کند. شرکت هواپیماسازی بوئینگ نیز با فروش ۸۰ جت مسافربری به ایران‌ایر موافقت کرد اما هرگز نتوانست ساخت این هواپیماها را آغاز کند.
 
علاوه بر این دو شرکت بزرگ، شرکت هواپیماسازی اروپایی «ATR» زیرمجموعه ایرباس ۱۳ هواپیما به ایران تحویل داد و به کمک لابی‌ها تلاش کرد تا بتواند مجوزهای لازم را برای ادامه فروش از ایالات متحده آمریکا دریافت کند.
خریدهای جدید ایران، هواپیماهایی با منشاء اروپایی و غیراروپایی
در حال حاضر ایران از هر شرکتی که بتواند ناوگان فرسوده این کشور را بازسازی کند، استقبال می‌کند. فرزانه شرفبافی، مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) پیش از این از مذاکره با روس‌ها برای خرید هواپیمای سوخو۱۰۰ و حتی مذاکره برای خرید هواپیماهای غیراروپایی خبر داده و اعلام کرده بود که با هر تامین‌کننده‌ای که بتواند بدون نیاز به مجوز اوفک (OFAC) به ایران‌ هواپیما بفروشد، مذاکره خواهند کرد.
 
هواپیماهای کنونی سوخو۱۰۰ نیز دارای قطعاتی با بیش از ۱۰ درصد منشاء آمریکایی است. شرکت هوافضای روسی سوخو برای صادرات هواپیماهای کنونی خود به ایران، از آمریکا درخواست مجوز کرد اما هرگز پاسخ مطلوب را دریافت نکرد.
 
شرکت سوخو اعلام کرده است که مشغول کاستن از قطعات خارجی در تولید هواپیماهای سوخو ۱۰۰ و همچنین در حال کار روی نسخه جدیدی از این هواپیما با قطعاتی کمتر خارجی است.
ایران یا کوبا؟
اگرچه هواپیماهای بسیاری از شرکتهای اروپایی همچنان بر فراز ایران پرواز می‌کنند و مسیر هوایی این کشور را یک حریم هوایی امن در منطقه می‌دانند اما شرکتهای بین‌المللیِ کمی از فرودگاههای ایران بهره می‌برند.
 
شرکتهایی هواپیمایی بریتانیا، فرانسه و هلند که پس از توافق ۲۰۱۵ میلادی پروازهایشان را به ایران آغاز کرده بودند، سال گذشته همکاریهایشان را با تهران متوقف کردند.
 
به گفته یکی از کارشناسان صنعت هوانوردی، در حال حاضر پرواز به ایران مانند رانندگی در کوبا است. زیرا هر هواپیما چاره‌ای جز این ندارد که قطعاتش را به همراه داشته باشد.