تاجر انقلابی و شریک بنیان گذار ساواک بود چه کسی بود؟ رازی که بعد از ۶ دهه برملا شد

بهنام قلی‌پور - ایران وایر  : پس از ۶۰ سال فاش شد که «کاظم حاجی‌ترخانی» و «علی حاجی‌ترخانی»، دو برادر بازاری و انقلابی با سپهبد «تیمور بختیار»، فرماندار نظامی تهران در دهه ۳۰ خورشیدی و نخستین رییس ساواک ایران در دوران پهلوی پیوندی اقتصادی داشته‌ اند و یکی از برادران زمین‌های بختیار را بالا کشیده است.
 
این شراکت اقتصادی یا سرمایه‌گذاری زمانی فاش شد که شعبه ۵۴ دادگاه تجدید نظر استان تهران حکم ابطال وقف‌نامه موقوفه «گلشهر»، مشهور به «علی حاجی‌ترخانی» را به نفع «ستاد اجرایی فرمان امام» صادر کرد.
 
با صدور این حکم بود که ثروت هنگفت سپهبد تیمور بختیار که طی ۶۰ سال شناسایی نشده و پنهان مانده بود، کشف و پرده از رازی تاریخی گشوده شد؛ رازی که برخی انقلابیون در ایران سال‌ها آن را پنهان می‌کردند.

این راز مربوط به یک پیوند اقتصادی در اواخر دهه ۴۰ شمسی است که چهار نفر به نام‌های «عبدالله مقدم» صاحب کارخانجات «پارچه‌بافی مقدم»، «داوود القانیان»، کاظم حاجی‌ترحانی و سپهبد تیمور بختیار در آن زمان قطعه زمینی به مساحت ۶۰۰ هکتار از حاج «میرزا عبدالله مقدم» در کرج خریداری می‌کنند.
 
پس از مدتی، با توجه به بروز نشانه‌های ورشکستگی مقدم و به خطر افتادن بخشی از اموال او که در رهن بانک گذاشته بود، هر چهار نفر در سال ۱۳۳۹ تصمیم می‌گیرند تمام ۶۰۰ هکتار را به نام کاظم حاجی‌ترخانی کنند.
 
شش سال بعد، یعنی در سال ۱۳۴۵، کاظم حاجی‌ترخانی نیز با مشکلات اقتصادی مواجه می‌شود و بخشی از این زمین که سهم خودش و سپهبد تیمور بختیار بوده است را به برادرش، علی حاجی‌ترخانی منتقل می‌کند و در همان سال سهم عبدالله مقدم و القانیان به خانواده آن ها انتقال می‌یابد.
 
سه سال بعد از این انتقال، یعنی در سال ۱۳۴۸ سپهبد تیمور بختیار در «دیاله» عراق به قتل می‌رسد و ۱۵۰ هکتار سهم او به طور کامل در اختیار علی حاجی‌ترخانی قرار می‌گیرد.
 
این راز به مدت ۶۰ سال در میان خاندان ترخانی و برخی انقلابیون سر به مهر می‌ماند تا این که برای دادگاه تجدید‌نظر بر اساس یک دست‌نوشته کاظم حاجی‌ترخانی ثابت می‌شود که ۱۵۰ هکتار از زمین‌ موقوفه گلشهر در کرج متعلق به تیمور بختیار بوده است و باید به «ستاد اجرایی فرمان امام» منتقل شود.

در حکم دادگاه ویژه، با اشاره به اصل ۴۹ «قانون اساسی»، به صراحت آمده است از آن جا که ورثه تیمور بختیار از وجود ۱۵۰ هکتار زمین بی‌اطلاع بوده اند، حاج علی حاجی‌ترخانی سهم تیمور بختیار را تفکیک و قطعه‌بندی و به نام خودش اقدام به اخذ سند مالکیت و بعضاً به غیر واگذار می‌کند.
 
خاندان حاجی‌ترخانی پس از سال‌ها، بخش‌هایی از این زمین را وقف می‌کنند که ستاد اجرایی فرمان امام با تقدیم دادخواستی، خواستار ابطال این موقوفه و انتقال ۱۵۰ هکتار زمین تیمور بختیار به این ستاد می‌شود.
 
حاجی‌ترخانی‌ها به خاطر خروج از شمول «قانون تملک اراضی بالای هزار متر» و دیگر قوانین بعد از انقلاب، در سال ۱۳۶۴ اقدام به وقف بخشی از زمین تیمور بختیار می کنند و بخش‌های دیگر را برای خود نگه می دارند که در سال‌های اخیر فروخته اند.
 
حالا با شکایت ستاد اجرایی فرمان امام و رای دادگاه، مشخص شده است که این خاندان انقلابی چه گونه بدون سر و صدا و به طور پنهانی ۱۵۰ هکتار از زمین‌های تیمور بختیار را تصرف کرده و در ظاهر وقف کرده‌اند.
 
علی حاجی‌ترخانی و خاندان ترحانی‌هاترخانی‌ها سه دختر و سه پسر «رضا حاجی ‌ترخانی» (رضا شاپوری) هستند که پدرش «حاج محمدتقی» در محله «پاچنار» تهران «سقط فروشی» داشت. هر سه پسر رضا حاجی‌ترخانی، یعنی کاظم، علی و محمدتقی کسب و کار خود را از مغازه عطاری در کنار پدرشان آغاز کردند و فعالیت‌های اقتصادی خود را در زمینه پخش روغن، قند و شکر، سیمان و صنایع قند و شکر در ایران توسعه دادند.
 
کاظم حاجی‌‌ترخانی از موسسان تاکسی رانی شهر تهران با مشارکت حاج عبدالله مقدم بود و سپس با تولید اولین روغن نباتی در ایران در کارخانجات صنعتی تهران به نام روغن نباتی «گل»، با گرفتن نمایندگی، پخش آن در ایران را بر عهده گرفت.
 
پخش قند و شکر و تاسیس «شرکت قند حبه فادا» و تولید اولین قند حبه در ایران، اخذ نمایندگی کارخانجات سیمان و پخش سیمان در کشور، راه ‌اندازی موسسه حمل و نقل به منظور توزیع سیمان و سایر کالاها و... از جمله فعالیت‌های اقتصادی بوده که کاظم به همراه دو برادرش انجام می دادند.
 
علی حاجی‌‌ترخانی در زمان دولت مصدق (۳۰ تیر ۱۳۳۱) که شهرداران از سوی مردم انتخاب می ‌شدند، به ‌عنوان اولین شهردار منتخب کرج برگزیده شد. آشنایی او با شهر کرج موجب شد تا بعدها نسبت به خرید اراضی «قلعه شنبه» و شهرک ‌سازی و کشاورزی در آن اقدام کند. وی سپس با تفکیک و قطعه‌‌بندی این اراضی، خیابان ‌کشی، لوله ‌کشی آب و تأمین برق، باغچه‌‌هایی برای ییلاق خانواده‌‌های تهرانی فراهم و «شهرک گلشهر» را ایجاد کرد؛ همان شهرکی که ۱۵۰ هکتار آن متعلق به سپهبد تیمور بختیار بود.
 
در ماه‌های اول انقلاب، علی حاجی ‌ترخانی به عضویت «اتاق بازرگانی» منصوب شد و یکی از نمایندگان روح‌الله خمینی بود که اسفند ۱۳۵۷ مسوولیت حفاظت از اموال «هژبر یزدانی»، از چهره های سرشناس و ثروتمند سال های پیش از انقلاب را برعهده گرفت و با تاسیس بنیاد مستضعفان و جانبازان، اموال هژبر به این نهاد واگذار شد.
 
محمدتقی حاجی ‌ترخانی یکی دیگر از سه برادر حاجی‌ترخانی‌ بود که بیش تر چهره‌ای انقلابی و مذهبی داشت و گزارش شده است که از گروه‌های مخالف محمدرضا شاه پهلوی حمایت مالی می‌کرد.
 
محمدتقی عاقبت مقابل منزلش واقع در خیابان «شریعتی» تهران، خیابان «شهرزاد»، کوی «معقول» هدف گلوله قرار گرفت و در راه بیمارستان جان باخت. گفته شد مسوولیت ترور وی با گروه «فرقان» بوده است.
 
از میان این سه برادر، علی و کاظم نفوذ و احترام زیادی در میان انقلابیون داشتند و به واسطه همین نفوذ هم مانع از توقیف همه اموال خود در اوایل انقلاب شدند. چرا که از نظر برخی از انقلابیون، این برادران از جمله سرمایه‌داران شناخته شده دوره پهلوی محسوب می‌شدند و می بایست اموال آن ها به نفع انقلاب توقیف می‌شد.
 
این سه برادر، پسر دایی های «تقی»، «محمدعلی»، «ابوالحسن»، «علینقی»، «مرتضی» و «محسن»، شش برادر مشهور خاندان «خاموشی»‌هستند.
 
از میان این شش برادر، تقی خاموشی در این گزارش از همه مهم تر است. او از فعالان سیاسی و بنیان گذاران حزب «موتلفه اسلامی» و نماینده نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بود که سال ۱۳۸۵ درگذشت.
 
تقی صاحب فرزندی به نام «مهدی خاموشی» بود که روزگاری ریاست سازمان تبلیغات اسلامی را برعهده داشت و مهر ماه امسال به عنوان رییس «سازمان اوقاف و امور خیریه» منصوب شد.
 
مهدی خاموشی در واقع ریاست سازمانی را برعهده گرفت که متولی بخشی از زمین‌ها و موقوفات علی حاجی‌ترخانی بود اما این نسبت فامیلی باعث نشد که ستاد اجرایی فرمان امام نتواند این زمین ها را از چنگ اوقاف دربیاورد.

منبع: ایران وایر