چه کسانی از دلار ۴۲۰۰ تومانی سوء‌استفاده‌های نجومی کردند؟

ایران اینترنشنال - داستان مصوبه جنجالی دلار ۴۲۰۰ تومانی ادامه دارد. پس از آن‌که مشاور رییس‌جمهوری مدعی شد روحانی تنها مخالف این سیاست بوده، دستیار سابق روحانی در امور اقتصادی گزارش مزبور را رد کرد.

 

این چالش درحالی جریان دارد که تاکنون گزارش‌های متعددی درباره سوء‌استفاده‌های نجومی و تاریخی از رانت «دلار ۴۲۰۰ تومانی» منتشر شده و دولت نیز سیاست ارزی خود را تغییر داده است.

 

برخی گزارش‌ها از اختصاص حدود ۱۸ میلیارد دلار ارز دولتی در مقطعی که دلار ۴۲۰۰ تومانی عرضه شد، خبر داده‌اند؛ ارزی که موجب واردات کالاهایی غیرضروری و عرضه آن‌ها با نرخ‌های بسیار بالاتر به بازار و افزایش گرانی و تورم و شکاف طبقاتی در کشور شد.

حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس‌جمهوری، چندی پیش و در مصاحبه با نشریه «اندیشه پویا» گفت که روحانی تنها مخالف مصوبه دلار ۴۲۰۰ تومانی بوده و تمام اعضای تیم اقتصادی دولت، از‌جمله مسعود نیلی، با آن موافق بوده‌اند.

 

آشنا گفته است: «رییس‌جمهور اعلام کرد که می‌خواهیم در یک جلسه، در مورد وضعیت نرخ ارز که بالا می‌رود بحث کنیم. قبل از آن جلسه، آقای جهانگیری جلسات متعددی برگزار کرده بودند و آن جلسه تنهایی اساساً به‌درخواست آقای جهانگیری تشکیل شد. آقای جهانگیری در آن جلسه گزارشی از جلسات قبلی خودشان با تیم اقتصادی دولت و بیرون دولت ارائه کردند، که خلاصه‌اش این سه نکته بود: یک، ما دیگر امکان این را که دلار را روی ۳۵۰۰ تومان نگه داریم، نداریم. دو، چاره‌ای نیست جز این‌که به‌سمت تک‌نرخی کردن ارز برویم. سه، غیر از این نرخ، هر دلاری را که هست باید قاچاق تلقی کنیم. آقای روحانی در آن جلسه، به تک‌تک اعضای آن جلسه نگاه کرد و پرسید: این جمع‌بندی همه شماست؟ گفتند: بله. ایشان در آن جلسه گفتند: من با این جمع‌بندی صددرصد مخالف هستم، اما اگر همه شما موافق هستید و این را تنها راه نجات کشور می‌دانید، من به‌مثابه «اکل میته» با این پیشنهاد موافقت می‌کنم.»

 

مشاور روحانی همچنین در این مصاحبه می‌افزاید: «آقای نیلی هم در آن جلسه بود، آقای نهاوندیان هم بود. ایشان در تصمیم دلار۴۲۰۰ تومانی بودند. اصلاً آن جماعت از جلسه خودشان آمدند و در این جلسه نشستند. البته نمایندگی آن جمع را آقای جهانگیری انجام داد و جمع‌بندی کل را ایشان گفت. افراد فرصت داشتند در آن جلسه حرف بزنند و حرف زدند، می‌توانستند مخالفت کنند، ولی نکردند؛ بنابراین این پیشنهاد سه‌گانه بدون هیچ مخالفی تصویب شد، فقط یک مخالف داشت و آن رییس‌جمهوری بود، دلیل رییس‌جمهوری برای مخالفت هم این بود که ما هر وقت گفتیم تک‌نرخی، بازار ثانویه‌ای درست شد که قیمت را آن بازار تعیین می‌کرد و این دفعه اول نیست که این کار را می‌کنیم، بنابراین این طرح شکست می‌خورد.»

به روایت مشاور روحانی: «بحث بعدی بر سر این بود که این ارز تک‌نرخی چه نرخی باشد؟ آقایان گفتند: در جلسه کوچک‌تری درباره موضوع نرخ‌گذاری بحث کنیم. آقای رییس‌جمهور گفت این را دیگر قبول نمی‌کنم؛ همین‌جا بحث کنید، همه آقایانی که بودند، باشند و همه بحث بکنید و حرف بزنید. برخی مقاومت کردند که می‌خواهیم در یک جلسه بسته حرف بزنیم؛ که آقای روحانی هم مقاومت کرد و بحث باز شد.»

 

آشنا در این مصاحبه درباره چگونگی نهایی‌ شدن دلار ۴۲۰۰ تومانی توضیح می‌دهد: «تقریباً بالای پانزده نفر بودند. یک نفر عدد ۵۵۰۰ تومان را پیشنهاد کرد و یک نفر دیگر ۴۵۰۰ تومان را. آقای روحانی فرمودند ما مطابق مصوبه مجلس دلار را تا ۴۱۰۰ هم می‌توانیم افزایش دهیم؛ یعنی در بودجه برای ۳۹۰۰ تومان به ما مجوز عادی دادند و تا ۴۱۰۰ را هم اجازه داریم که بالا ببریم. من تا ۴۱۰۰ را موافق هستم، چون خلاف قانون هم عمل نکرده‌ایم. پس اختلاف سر ۴۱۰۰ و ۴۵۰۰ بود. چون پیشنهاد ۵۵۰۰ تومان را هیچ‌کس غیر از کسی که ارائه کرد قبول نکرد. نظر آقای رییس‌جمهور بیشتر روی ۳۹۰۰ تومان بود. اما بین ۴۱۰۰ و ۴۵۰۰ عدد ۴۲۰۰ تومان در آن جلسه مورد توافق قرار گرفت.»

اما مسعود نیلی، رییس وقت ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و دستیار ویژه رییس‌جمهوری در امور اقتصادی، به مصاحبه و گزارش حسام‌الدین آشنا واکنش نشان داده است. او گفته است: «اکثر مطالبی که تاکنون از آن جلسه نقل شده نادرست بوده است».

 

این اقتصاددان خواستار انتشار فایل صوتی جلسه‌ای شده که در آن دلار ۴۲۰۰ تومانی مصوب شد. نیلی که برجسته‌ترین اقتصاددان همراه دولت روحانی بود و آبان‌ماه گذشته به‌صورت رسمی استعفا داد و از همکاری با دولت اعتدال‌گرا کناره گرفت، گفته است: «چقدر خوب بود اگر فایل صوتی این جلسه، با توجه به اهمیت اظهارنظرها و این‌که بعید است نکته محرمانه‌ای داشته باشد، انتشار عمومی پیدا می‌کرد.»

 

واکنش نیلی نشان می‌دهد که او در جلسه اقتصادی مهم مزبور بوده، اما روایت دیگری از گفت‌وگوها و روند منتهی به تصمیم نهایی آن جلسه دارد.

ولی‌الله سیف، رییس کل سابق بانک مرکزی، اما گزارش متفاوتی درباره دلار ۴۲۰۰ تومانی دارد. سیف در مصاحبه‌ای با «دنیای اقتصاد» گفته است: «توصیف و نام‌گذاری سیاست ارزی بانک مرکزی را برای آنچه از ۲۱ فروردین ۹۷ به بعد رخ داد مناسب نمی‌دانم. سیاست مذکور، در حقیقت، سیاست ارزی دولت و نتیجه مذاکرات و مباحث انجام‌شده در ستاد اقتصادی بود که در دولت به تصویب رسید. در حقیقت، بانک مرکزی از همان زمان صرفا مجری مصوبات دولت بود و سیاست‌گذاری مستقلی از مصوبات دولت نمی‌توانست داشته باشد.»

 

به بیان دیگر، سیف عقیده دارد که پس از اتخاذ سیاست دلار تک‌نرخی ۴۲۰۰ تومانی، استقلال بانک مرکزی مخدوش شده است.

هفته گذشته، رییس‌جمهوری در سفر به استان سمنان، روایت خود را از دلار ۴۲۰۰ تومانی بیان کرد.

 

به گزارش ایسنا، روحانی گفت: «در شرایطی که در آغاز سال با توطئه آمریکا مواجه بودیم، در فروردین‌ماه در جلسه‌ مهم اقتصادی که تمامی اقتصاددانان دولت و بسیاری از مشاوران و معاونان وزرای اقتصادی حضور داشتند، تصمیمی را به‌اتفاق آراء اتخاذ کردیم، که بر مبنای آن همه اقتصاددانان و مشاوران اقتصادی معتقد بودند که ارز باید در کشور تک‌نرخی شده و اعلام کردند که باید قیمت ارز را ۴۲۰۰ تومان اعلام کنیم.»

 

روحانی اضافه کرد: «در آن جلسه همه به‌اتفاق گفتند که اگر قیمت ارز را ۴۲۰۰ تومان اعلام کنیم، تمام نیازمندی کشور از لحاظ واردات و سرمایه‌گذاری را به‌طور کامل تأمین خواهیم کرد، به‌شرط آن‌که کسانی که این ارز را دریافت می‌کنند، براساس اعلام خود دقیق و درست عمل کنند.»

 

او مدعی شد: «نسبت به این تصمیم تردید داشتم، به‌خاطر این بود که آیا در عمل این طرح موفق می‌شود یا برخی از آن سوء استفاده خواهند کرد.»
 

رییس‌جمهوری با بیان این‌که پس از اخذ این تصمیم به همه مسئولان و اقتصاددانان گفتم تصمیم امشب ما «اکل میته» است، چرا که شرایط این الزام را به‌وجود آورده که تصمیم به تک‌نرخی کردن ارز بگیریم، افزود: «متاسفانه، در حین اجرا متوجه شدیم برخی از کسانی که به‌عنوان واردکننده و سرمایه‌گذار از بانک مرکزی ارز دریافت کردند، نصف آن و گاهی بیشتر از آن پول را در بازار فروختند و شروع به ایجاد فساد کردند.»

او همچنین اضافه کرد که برخی افراد «از یک رانت بزرگ در یک مقطع تاریخی» استفاده کرده‌اند.