روایتی از نجات کارخانه ولوو توسط یک مدیر ایرانی

یورونیوز می نویسد : شرکت سهامی ولوو، بزرگترین شرکت سوئد را به نام بزرگترین تولید کننده ماشین‌های سنگین و کامیون در جهان می‌شناسند اما شاید کمتر کسی بداند که یک مدیر جوان ایرانی سال ۱۹۷۵ توانست شرکت ولوو را از خطر ورشکستگی نجات دهد. مردی که ۱۸ آذر سال ۱۳۹۶ از دنیا رفت و از او به عنوان ژنرال صنعت ایران و یکی از پایه‌گذاران توسعه صنعتی در اقتصاد ایران یاد می‌شود. معرفی دکتر رضا نیازمند کار ساده‌ای نیست. در دوره مدیریت او صنایع زیادی در ایران شکل گرفت.
راه‌اندازی کارخانه تراکتورسازی تبریز نیازمند مؤسس سازمان مدیریت صنعتی و بنیان‌گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بود. او نقش مهمی در احداث کارخانه‌هایی چون تراکتورسازی تبریز، ماشین‌سازی تبریز، ماشین‌سازی اراک و آلومینیوم اراک در زمان مدیریت خود در سازمان گسترش و نوسازی صنایع داشت. همچنین تلاش‌های او در ایجاد صنایع مس سرچشمه و شرکت یوریران بسیار مهم ارزیابی می‌شود. نیازمند همچنین مدتی در دانشگاه پلی‌تکنیک و دانشکده بازرگانی و سازمان مدیریت صنعتی استاد رشته مدیریت بود.
مهندس شدی برو دنبال کار
رضا نیازمند تحصیلات خود را در رشته معدن و ذوب فلزات در مقطع کارشناسی و دکترای مدیریت تکمیل کرد. وقتی نیازمند در سمت معاونت صنایع در وزارت دکتر عالیخانی، مشغول کار بود هم دو شرکت ایران ناسیونال و ماک ایران تأسیس شد.
 
نیازمند در خاطراتش از حمایت‌ مادر برای رسیدن به جایگاه مدیریتی‌اش به نیکی یاد می‌کند. بعد از فوت پدر، او دنبال کار بود و مادر خطاب به او گفته بود: «باید بروی دانشگاه و هر وقت مهندس شدی برو دنبال کار.»
 
او خود می‌گوید: «بعد برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شدم. وقتی به ایران برگشتم متوجه شدم کسی تحصیلات مدیریت صنعتی ندارد. ۶۰ درصد از صنایعی که آن موقع راه افتاد با امضا و تشویق من بود.»
ماجرای نجات کارخانه ولوو چه بود؟
در یکی از سفرهای نیازمند برای تهیه تجهیزات کارخانه یوریران به سوئد، او از نزدیک در جریان وضعیت بد برخی از کارخانه‌های این کشور از جمله ولوو قرار گرفت. کارخانه ولوو آن روزها در آستانه ورشکستگی بود و دکتر نیازمند از طریق رئیس اتاق صنایع سوئد بازدیدی از کارخانه داشت. در آن موقع او پیشنهادهایی ارایه کرد و آن توصیه‌ها از سوی مدیریت وقت پذیرفته شد. در نهایت راهنمایی‌های نیازمند به ثمر رسید و کارخانه ولوو نجات یافت. دستاوردهای مدیریتی او در خاک کشور سوئد در نهایت موجب شد تا پادشاه سوئد برای او نشان و لقب شوالیه در نظر بگیرد.
شاه سوئد طی فرمانی من را شوالیه سوئد کرد
او در بخشی از کتاب «تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی در ایران»* که در واقع بیوگرافی مفصلی از او است درباره همین موضوع گفته «نشان به آن نشان که من شش ماه هر روز چهارشنبه شب می‌رفتم سوئد و جمعه شب برمی‌گشتم. آنها روش جدید را برقرار کردند و امتحان کردند بسیار خوب از آب درآمد. سپس روش جدید را در تمام کارخانه مستقر کردند. بهره‌وری بسیار بالا رفت و کارخانه از ورشکستگی نجات یافت. شاه سوئد هم طی فرمانی من را شوالیه سوئد کرد و در ۲۲ مارس ۱۹۷۶ فرمان یک عدد نشان شوالیه برایم صادر کرد و دعوت شدم بروم استکهلم و در آنجا این نشان رسما به من داده شود ولی اوضاع و احوال ایران مناسب برای رفتن من نبود و نشان و فرمان شوالیه سوئد را به تهران فرستادند و سفیر سوئد در یک مهمانی به من داد. سفیر سوئد پیغام داد که شما می‌توانید دو پسر خود را به سوئد بفرستید. تمام هزینه دانشگاه آنها را دولت خواهد داد و خودتان هم می‌توانید در سوئد مقیم شوید که با تشکر فراوان هردو پیشنهاد را رد کردم.»
امضای قرارداد خرید خدمات فنی برای افتتاح شرکت مس سرچشمه بازگشت از آمریکا به ایران
پس از انقلاب ۵۷ رضا نیازمند برای سال‌ها به آمریکا رفت و در این دوران درآنجا ادامه تحصیل داد و دکترای خود را در رشته مدیریت صنعتی (که البته نیمه‌کاره مانده بود) و علاوه بر آن در رشته مدیریت بازرگانی گرفت. او در سال ۱۳۵۷ به سمت مشاور معدنی رئیس جمهوری پاناما منصوب شد. نیازمند چند سالی بود که به ایران بازگشته بود. او در این سال‌ها در خانه‌ قدیمی‌اش زندگی می‌کرد. در سال‌های بازگشت به ایران دکتر رضا نیازمند بیشتر مشغول ‍پژوهش و نگارش کتاب و ساماندهی خاطراتش بود. دکتر علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت‌وگوهای مفصلی با دکتر نیازمند داشته که در آن بخشی از تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی ایران معاصر توضیح داده شده است.
 
• در نگارش این مقاله از متن و تصاویر کتاب «تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی در ایران به روایت دکتر رضا نیازمند» استفاده شده است. این کتاب به کوشش علی‌اصغر سعیدی به تازگی به چاپ یازدهم رسیده است. نشر لوح فکر این کتاب را منتشر کرده است.