شماری از دانشجویان حاضر در اعتراضات سال گذشته حکمهای سنگین زندان گرفتهاند رئیس جمهور ایران در حالی دانشگاههای این کشور را از "آزادترین" دانشگاههای جهان میداند که فعالان دانشجویی میگویند شمار زیادی از دانشجویان منتقد با برخوردهای قضایی و امنیتی روبرو هستند.
در سال تحصیلی جاری شماری از فعالان دانشجویی از ادامه تحصیل بازماندند. هرچند که به آنها اعلام شده مشکلشان "نقص پرونده" است، اما برخی میگویند این ادامه مشکل "ستارهدار" کردن دانشجویان، یعنی ممانعت از تحصیل به دلایل سیاسی است.
علاوه بر دانشجویان سیاسی، برخی از استادهای منتقد حکومت نیز با بازنشستگی اجباری و پیش از موعد مواجه بودهاند.
۱۶ آذر ، روز دانشجو چیست؟
در آذر ماه سال ۱۳۳۲، یعنی چهار ماه پس از کودتا علیه محمد مصدق، که با حمایت آمریکا انجام شد، ریچارد نیکسون، معاون رئیس جمهور آمریکا در آن مقطع، به ایران سفر کرد.
دانشجویان مخالف کودتا به همین مناسبت برنامههایی در دانشگاه تهران برگزار کردند.
حکومت در واکنش به دانشجویان سربازان را به دانشگاه فرستاد.
در جریان تیراندازی سربازان در دانشکده فنی دانشگاه تهران سه دانشجو به نامهای احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعترضوی و مصطفی بزرگنیا، کشته شدند.
آرامگاه قندچی، بزرگنیا و شریعت رضویاحمد قندچی از هواداران جبهه ملی و آذر شریعترضوی و مصطفی بزرگنیا از هواداران حزب توده بودند.
۱۶ آذر به مناسبت کشته شدن این سه نفر روز دانشجو نامگذاری شده است.
بنا به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایران، کسانی میتوانند در دانشگاه تحصیل کنند که به جز شرایط علمی، شرایط مذهبی، سیاسی و اخلاقی نیز داشته باشند.
شورای انقلاب فرهنگی میگوید کسانی میتوانند در دانشگاه تحصیل کنند که مسلمان یا از اقلیتهای دینی به رسمیت شناخته شده باشند. بسیاری از بهاییهای ایران به همین دلیل نمیتوانند تحصیل کنند. افراد بیاعتقاد به دین هم نمیتوانند باور خود را آزادانه ابراز کنند.
شرط دیگر پذیرش در دانشگاه این است که افراد با جمهوری اسلامی "مبارزه" نکنند. اگر شخصی سابقه فعالیت سیاسی علیه جمهوری اسلامی داشته باشد، "پذیرش وی مشروط است به احراز توبه وی".
پس از انقلاب و به دنبال تعطیلی دانشگاهها در ایران شورای انقلاب فرهنگی برای "اسلامیسازی" دانشگاهها تشکیل شد.
در سال ۱۳۵۹، هواداران آیتالله خمینی در قالب "انقلاب فرهنگی" دانشگاهها را تعطیل و هزاران نفر از استادها و دانشجویان را اخراج کردند و به حضور منتقدان سیاسی در دانشگاه پایان دادند.
پس از آن با دستور آیتالله خمینی ستاد انقلاب فرهنگی، با عضویت چهرههایی چون شمس آل احمد، محمدجواد باهنر و عبدالکریم سروش، تشکیل شد تا سیاستهای گزینش استاد و دانشجو و اداره دانشگاه را بر اساس "فرهنگ اسلامی" تدوین کند.
ستاد انقلاب فرهنگی بعدا به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد که هنوز هم مسئولیت سیاستگذاری و نظارت بر دانشگاهها را بر عهده دارد.