چه زمانی از روز کالری بیشتری می‌سوزانیم؟

اخیراً تحقیقی نشان داده است که متابولیسم یا همان سوخت‌وساز بدن در 24 ساعت شبانه‌روز در یک حالت مشابه نمی‌ماند و در ساعات مختلف دچار تغییر می‌شود. به بیان دیگر در این تحقیق مشخص شده زمانی که غذا می‌خوریم و زمان استراحت نیز در سوختن یا ذخیره کردن کالری اثرگذار است. در ادامه به شرح این بررسی می‌پردازیم.

اخیراً تحقیقی نشان داده است متابولیسم و سوخت‌وساز بدن فرد در 24 ساعت شبانه‌روز در یک حالت مشابه نمی‌ماند و در ساعات مختلف دچار تغییر می‌شود. در واقع بدن انسان در بخش‌هایی از شبانه‌روز می‌تواند کالری بیشتری نسبت به سایر زمان‌ها بسوزاند. بنابراین وزن ما صرفاً بنا بر چیزی که می‌خوریم تنظیم نمی‌شود و ممکن است زمان خواب ما هم به‌ اندازه زمان غذا خوردن ما مهم باشد. در این تحقیق نشان داده شد، افرادی که ریتم ساعت بیولوژیکی یا زیستی آن‌ها دچار اختلال و به‌هم‌ریختگی شده بود، در حوالی عصر و ساعات اولیه شب کالری بیشتری نسبت به صبح‌ها می‌سوزانند.
 
تحقیق منتشرشده در مجله‌ای مرتبط با بیولوژی و زیست‌شناسی انسان به نام Current Biology نشان می‌دهد که ساعت داخلی بدن ما می‌تواند پاسخ‌ها و رویکردهای متفاوتی نسبت به "چگونگی پردازش کالری در بدن ما" داشته باشد که سابقاً باورهای متفاوتی نسبت به این موضوع وجود داشت. به‌بیان‌دیگر این تحقیقات نشان داد که ساعت داخلی بدن انسان می‌تواند بر چگونگی پردازش و سوزاندن کالری در بدن تأثیرگذار باشد.
 
شاید برای ما "نشستن در عصر و ساعات اولیه شب" با "نشستن در صبح" خیلی تفاوتی نداشته باشد اما طبق این تحقیق  مشخص شده افراد 10 درصد کالری بیشتری در ساعات پایانی روز می‌سوزانند.

همان‌طور که می‌دانید بدن انسان برای تغذیه و تأمین انرژی مورد نیازش به کالری نیاز دارد تا بتواند فعالیت‌های خود را به‌ درستی انجام دهد و عملکرد مناسبی داشته باشد. بنابراین هر فردی در هر زمان و بدون توجه به اینکه در حال انجام چه کاری است، در حال سوزاندن کالری است حتی زمانی که در حال چرت زدن باشد.
به هم ریختن ساعت زیستی بدن
اخیراً محققان به جهت یافتن توانایی‌های داخلی بدن انسان در سوزاندن کالری، بدون دخالت و تأثیر موارد بیرونی، یک بررسی بر روی 7 نفر انجام دادند. شرکت‌کنندگان در این تحقیق و بررسی، در یک محیط آزمایشگاهی ایزوله شده بدون پنجره، ساعت، تلفن و اینترنت قرار گرفتند. منظور از محیط آزمایشگاهیِ "ایزوله شده" یا "جداسازی شده" این است که این افراد در محیطی قرار گرفتند که هیچ‌کدام از عوامل تأثیرگذار بیرونی در این آزمایش دخالتی نداشته باشند و صرفاً توانایی و تأثیرات عوامل داخلی بدن آن‌ها بر سوزاندن کالری، مورد بررسی قرار گیرد. به‌بیان‌دیگر این افراد طی این آزمایش هیچ اطلاعاتی نسبت به زمان حال حاضر خود نداشتند و نمی‌دانستند در حال سپری کردن چه ساعتی از شبانه‌روز هستند.

بنابراین شرکت‌کنندگان در این آزمایش به مدت 37 روز در اتاق‌های فاقد پنجره، ساعت، موبایل، اینترنت و بدون هرگونه ارتباط با محیط بیرون، زندگی کردند و غذای دریافتی آن‌ها کاملاً کنترل‌شده و تحت نظر قرار گرفت و همچنین از انجام حرکات ورزشی (به جهت جلوگیری از عوامل خارجی که منجر به سوختن کالری می‌شود) هم منع شدند.
 
نکته قابل‌توجه دیگر این‌که برای این افراد ساعت خوابیدن و بیدار شدن خاصی در نظر گرفته‌ شده بود که طی این تحقیق به‌منظور به هم ریختن ساعت بیولوژیکی بدن این افراد، زمان خواب آن‌ها هر روز 4 ساعت دیرتر از شب گذشته تنظیم می‌شد و از همین رو دیگر از روی ساعت بیولوژیکی بدن هم قادر به تشخیص شب و روز نبودند. محققان این کار را معادل سفر به دور دنیا و عبور از تمام مناطق زمانی در دنیا می‌دانند چرا که با سفرهای متوالی به مناطق مختلف زمین نیز ساعت خوابیدن و بیدار شدن دائما دچار تغییر می‌شود.
 
جین دافی؛ عصب‌شناس و یکی از محققان این پروژه تحقیقاتی می‌گوید: "در این تحقیق ساعت داخلی بدن این افراد نمی‌تواند خود را به‌طور درست و ثابت، تنظیم و منطبق کند و به همین دلیل دچار گیجی می‌شود، بنابراین ما می‌توانیم میزان متابولیسم و سوخت‌وساز بدن آن‌ها را در زمان‌های بیولوژیکی مختلف اندازه‌گیری کنیم."
 
لازم به ذکر است زمان دقیق اوج مصرف کالری در افراد مختلف، متفاوت است، اما الگوها نشان می‌دهند که ساعت زیستی بدن نیز در این امر دخیل است. دانشمندان معتقدند متابولیسمِ استراحت ما (میزان سوخت‌وساز بدن انسان هنگام استراحت کامل یا به‌ بیان‌ دیگر میزان انرژی مورد نیاز بدن برای انجام فعالیت‌های حین خواب مثل نفس کشیدن و فعالیت مغز را متابولیسم استراحت می‌گویند) مطابق با ساعت زیستی بدن ما منظم می‌شود. ما می‌دانیم که بسیاری از سایر پردازش‌های فیزیولوژیکی از قبیل فشارخون یا ترشح هورمون‌ها نیز توسط این چرخه زیستی 24 ساعته (همان ساعت زیستی بدن) اداره می‌شوند.
اهمیت زمان‌بندی
محققان مشاهده کردند که کالری سوزی در اواخر شب بیولوژیکی (ساعت زیستی بدن) یعنی زمانی که دمای بخش هسته‌ای بدن دچار افت می‌شود در پایین‌ترین میزان خود قرار دارد و 12 ساعت بعد، فرآیند کالری سوزی در بالاترین میزان خود قرار می‌گیرد که می‌شود ساعاتی از بعدازظهر و اوایل شب بیولوژیکی بدن انسان. ساعت زیستی یا زمان بیولوژیکی اشاره دارد به زمان‌هایی که بدن ما به‌طور طبیعی به‌ عنوان زمان خواب و زمان بیداری می‌شناسد. لازم به ذکر است صبح بیولوژیکی برای بدن، چند ساعت اولیه بعد از بیدار شدن است، بدون آن‌که توجهی به این‌که الآن چه زمانی از روز است بشود.

همچنین مشخص شد Respiratory quotient یا فاکتور تنفسی، که نشان‌دهنده میزان استفاده بدن از کربوهیدرات و چربی است از ریتم و ساعت زیستی پیروی می‌کند. این فاکتور نیز در عصر بیولوژیکی یا زیستی در پایین‌ترین حد خودش است و در صبح بیولوژیکی به بالاترین حد خودش می‌رسد. همچنین این محققان دریافتند که بدن به مصرف کربوهیدرات‌ها در صبح و چربی‌ها در شب به‌عنوان سوخت، تمایل نشان می‌دهد.
 
البته محققان این نکته را ذکر می‌کنند که آن چیزی که آن‌ها یافته‌اند، به افرادی که ساعت زیستی و بیولوژیکی بدن آن‌ها دچار گیجی و به‌هم‌ریختگی شده است مربوط می‌شود و نمی‌توان این تست را در مورد افراد با برنامه خواب معمولی تصدیق کرد.

محققان معتقدند این تحقیق می‌تواند این موضوع که چرا بدن افرادی که در برنامه‌ی خواب و غذا خوردن خود دچار بی‌نظمی هستند (مثل کارکنان شیفت سوم) تمایل به اضافه‌وزن از خود نشان می‌دهد را توضیح دهد. گفتنی است با گذشت زمان، وجود عدم تعادل بین ساعت زیستی و برنامه غذا خوردن و خواب می‌تواند عوارض و مشکلاتی برای انسان به وجود آورد.
 
فعلاً این موضوع که چطور یک جمعیت وسیع می‌توانند از نتایج این تحقیق برای کنترل وزن خود استفاده کنند، نامشخص است؛ اما چیزی که پیداست این است که فقط غذایی که می‌خوریم، در میزان سوزاندن کالری و میزان ذخیره‌سازی آن به‌عنوان چربی مؤثر نیست، بلکه عوامل دیگری مثل زمانی که غذا می‌خوریم و استراحت نیز بر این موضوع اثرگذار هستند. همچنین باید بدانیم که منظم بودن در رفتار و عاداتی مثل غذا خوردن و خوابیدن آثار مهمی بر سلامت کلی و عمومی انسان دارد.