چرا تحریم‌ها دلار را ارزان کرد؟

یورونیوز ـ ۱۰ روز پس از آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران، سیر نزولی قیمت دلار همچنان ادامه دارد. به طوری که طی این ۱۰ روز بهای هر دلار آمریکا از ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان به نزدیک ۱۲ هزارتومان رسیده است.
 
این در حالی است که دور دوم تحریم‌های آمریکا افزون بر فروش نفت ایران، تجارت و مبادلات مالی و بانکی ایران را نیز در برمی‌گیرد. بر این اساس پیش‌بینی می‌شد که به لحاظ تاثیرگذاری این تحریم‌ها بر کاهش درآمد ارزی ایران، روند صعودی نرخ دلار همچنان ادامه داشته باشد.
 
اما ۱۰ روز پس از آغاز تحریم‌ها، در جریان معاملات روز پنج‌شنبه بازار آزاد ارز تهران نرخ دلار در حال عقب‌نشینی به سمت ۱۲ هزار تومان است. این نرخ حدود ۴۵ روز پیش رکورد ۱۹ هزارتومان را ثبت کرده بود. قیمت تمام سکه طلا نیز روز پنجشنبه به کمتر از ۴ میلیون تومان رسید.
 
اکنون این سوال مطرح است که دلایل کاهش نرخ دلار طی روزهای اخیر چیست؟
مدیریت فضای روانی
برخی کارشناسان معتقدند، دولت ایران در مدیریت فضای روانی پس از تحریم‌ها موفق عمل کرده است. دولت با سوار شدن بر موج معافیت ۸ کشور از تحریم خرید نفت ایران، این باور عمومی را القاء کرده که آمریکا در تحریم ایران کاملا شکست خورده و اخلالی در روند کسب درآمدهای ارزی ایران پیش نخواهد آمد. همچنین دولت ایران در حال تبلیغ این رویکرد است که آمریکا در تحریم ایران تنهاست و سایر کشورها از تحریم‌های این کشور علیه ایران تبعیت نخواهد کرد.
 
این در حالی است که قیمت نفت در بازارهای جهانی سیر نزولی به خود گرفته و به پایین‌ترین حد طی ۱۰ ما گذشته رسیده است. طی معاملات روز پنجشنبه بازار جهانی، بهای هر بشکه نفت پایه وست تگزاس اینترمدیت به ۵۶ دلار و ۲۲ سنت تنزل کرد. این نرخ ۴۰ روز پیش بیش از ۷۶ دلار بود. همچنین قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران نیز به ۵۹ دلار رسیده است. یعنی تنها ۴ دلار بیش از پیش‌بینی قانون بودجه سال ۱۳۹۷.
 
در عین حال، معافیت ۸ کشور از تحریم خرید نفت ایران موقت بوده و به شرط اعمال کاهش فوری خرید ۴۰ تا ۵۰ درصدی نفت ایران، صادر شده است. همچنین تحریم شرکت‌های حمل و نقل دریایی و نیز شرکت‌های بیمه تجاری شرایط را برای صادرات نفت ایران دشوار خواهد کرد.
تاثیرگذاری با وقفه تحریم‌ها
مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان، در گفت و گو با پایگاه خبری تجارت نیوز پیش‌بینی کرده تاثیر واقعی تحریم‌ها بر بازارها از جمله سکه و ارز طی از آذرماه بروز خواهد کرد و این بازارها التهاب قیمتی محدودتری را نسبت به سابق تجربه خواهند کرد.
 
به گفته آقای ایمانی‌راد بعید است که شرایط فعلی بازارها تا پایان سال دوام بیاورد چرا که با وجود عملکرد روانی خوب دولت و مدیریت بانک مرکزی، اجرای تحریم‌ها نیز به خوبی پیش می‌رود، لذا تردیدی در محدود شدن درآمدهای ارزی کشور وجود ندارد.
 
آقای ایمانی‌راد همچنین برآورد کرده که طی ماه‌های آتی طلا بیش از دلار پتانسیل رشد قیمت دارد چرا بازارجهانی طلا آبستن رشد قیمت است. البته طی هفت ماه گذشته نرخ جهانی اونس طلا بیش از ۱۰۰ دلار ارزان شده و به یکهزار و ۲۱۰ دلار رسیده است.
مدیریت بانک مرکزی
در واکاوی دلایل کاهش قیمت دلار، محمد کشتی‌آرای، رئیس کمیسیون تخصصی طلا و جواهر نیز به خبرگزاری تسنیم گفته که کنترل قیمت ارز توسط بانک مرکزی دلیل عمده کاهش قیمت بوده و حفظ این روند هم منوط به ادامه اجرای این سیاست خواهد بود.
 
سیاست مورد اشاره آقای کشتی‌آرای، مدیریت نرخ بازار آزاد ارز از طریق فعال‌سازی بازارسازها و عرضه محدود و مستمر ارز توسط بانک مرکزی است.
 
هر چند پیشتر رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده بود از ذخایر ارزی به مثابه ناموس این بانک حفاظت خواهد کرد و از عرضه آن برای مدیریت بازار استفاده نخواهد کرد ولی برخی فعالان اقتصادی این روزها نسبت به تاثیرگذاری بانک مرکزی بر نرخ‌های بازار آزاد ارز خوشبین هستند.
جنبه سیاسی
البته مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین هم به خبرگزاری ایسنا گفته که دلیل نزول قیمت ارز، عرضه آن توسط سفته‌بازان و و همچنین دارندگان پس‌انداز خرد ارزی بوده است.
 
آقای حریری تاکید کرده که دلیل اصلی این ناپایداری‌ها و صعود و نزول‌ها در نرخ ارز به این‌ دلیل است که ارز و قیمت آن در ایران بیشتر جنبه سیاسی داشته و پارامترهای اقتصادی چندان در آن دخیل نیستند.
 
بر اساس همین رویکرد، برخی فعالان بازار تاکید دارند که شوک سیاسی و روانی تحریم‌ها پیش از وقوع آن‌ها تاثیر خود را بر بازار ارز گذاشته است و با تخلیه آن، عوامل واقعی اقتصاد در حال تاثیرگذاری بر تعیین نرخ ارز هستند.
 
برخی نگاه‌های سیاسی به سیر نزولی نرخ ارز طی روزهای اخیر نیز از این زاویه به موضوع نگاه می‌کنند که فشار حکومت ایران بر نرخ ارز به خصوص طی روزهای اخیر تلاشی است موقت برای اثبات درستی رویکرد قهری نهادهای امنیتی و قضایی ایران با فعالان بازار آزاد ارز است. اشاره مصداقی آنها به تلاش رسانه‌های غیرخصوصی برای بزرگ‌نمایی تاثیر اعدام سلطان سکه بر نزول قیمت ارز و سکه است.
شوک تحریم‌ها
اما برخی دیگر از کارشناسان و فعالان بازار معتقدند دلیل اصلی کاهش قیمت ارز در بازار آزاد ناشی از تاثیر تحریم‌هاست. بدین صورت که فراگیری گسترده تحریم‌ها بازار را دچار شوک کاهش تقاضا کرده است. تقاضای عمده بازار که از سوی صاحبان کسب و کار و واردکنندگان ارائه می‌شد، طی روزهای اخیر متوقف شده است. در واقع آنها در حال بررسی امکان ادامه مبادله با اقتصادجهانی و یافتن شیوه‌های کم ریسک‌تر هستند، لذا فعلا خرید ارز را متوقف کرده‌اند. همچنین بخشی از فعالان اقتصادی پیش از آغاز تحریم‌ها خریدهای خود را انجام داده‌اند.
 
بنابراین اکثر کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که در صورت اجرای فراگیر تحریم‌ها از سوی آمریکا و محدود شدن دامنه تجارت ایران با سایرکشورها به شکل نفت و گاز در برابر غذا، تقاضای ارز در بازار ایران کاهش خواهد یافت و همین عامل موجب بروز نوسان‌های محدودتر قیمت خواهد شد. مگر آن که هجوم خریداران عمومی برای حفظ قدرت خرید دارایی‌هایشان و خروج سرمایه از کشور، شتاب بیشتری به خود بگیرد.