رای دیوان لاهه به نفع ایران: تحریم‌ها به کالاهای اساسی یا ایمنی پروازها لطمه نزند

دادگاه عالی سازمان ملل در لاهه هلند روز چهارشنبه، ۱۱ مهر، تصمیم خود را در مورد تقاضای جمهوری اسلامی برای به تعلیق درآمدن تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران اعلام کرد.
 
به گزارش خبرگزاری رویترز، دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه روز چهارشنبه حکم داد که ایالات متحده باید اطمینان حاصل کند که تحریم‌های یک‌جانبه‌اش علیه جمهوری اسلامی بر کالاهای اساسی یا ایمنی پروازهای مسافری اثر منفی نخواهد داشت.
 
این خبرگزاری در گزارش خود از «پیروزی» تهران در این دادگاه در مقابل واشینگتن یاد کرده است.
 
دیوان بین‌المللی دادگستری به اتفاق رای داد که واشینگتن باید «به هر طریقی که خود صلاح می‌داند هرگونه مانع در برابر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی و کالاهای خوراکی و کشاورزی و قطعات هواپیما به ایران را مرتفع سازد.»
 
به گفته عبدالقوی احمد یوسف، رئیس دیوان بین‌المللی، این دادگاه همچنین در حکم خود گفته است که «تحریم کالاهایی که برای نیازهای انساندوستانه لازم‌اند می‌تواند تأثیر منفی جدی بر سلامت و زندگی اهالی ایران بگذارد.»
 
این دادگاه تصریح کرده است که «تحریم‌های آمریکا در ارتباط با قطعات یدکی هواپیما نیز خطرات ایمنی هوانوردی مسافربری در ایران را همراه خود دارد و می‌تواند جان مسافران را به خطر بیندازد.»
 
حکمی که روز چهارشنبه صادر شد در اصل حکم اولیه است و، به گفته کارشناسان، گرفتن تصمیم نهایی در این خصوص ممکن است چند سال به طول بینجامد.
 
تهران در ماه ژوئیه این پرونده را علیه واشینگتن به دادگاه لاهه برد و مقام‌های ایرانی می‌گویند که ایالات متحده با تحریم‌های جدید خود «پیمان دوستی» امضا شده در سال ۱۹۵۵ یعنی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی را نقض کرده‌ است.
 
پیمان مورد نظر مقام‌های ایرانی با نام کامل «عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» در ۲۳ مرداد ۱۳۳۴ شمسی در تهران بین ایالات متحده و دولت شاهنشاهی ایران به امضا رسید.
 
در بند اول از ماده ۲۳ این پیمان به «فرصت کافی برای مشاوره» برای هر اعتراضی که طرف مقابل داشته باشد اشاره شده و بند دوم همان ماده پیشنهاد می‌کند که در صورت وجود اختلاف بین طرفین اگر «از طریق دیپلماسی به نحو رضایت‌بخش فیصله نیابد به دیوان دادگستری بین‌المللی ارجاع خواهد شد مگر این که… به وسایل صلح‌جویانه دیگری حل شود».
 
دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهور آمریکا، در اردیبهشت‌ماه از توافق تاریخی برجام کنار کشید و دور اول تحریم‌های جدید خود را در تابستان علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد.
 
دومین دور از اقدامات تنبیهی ایالات متحده که هدف از آن تغییر سیاست‌های جمهوری اسلامی اعلام شده قرار است از ۱۳ آبان‌ماه آینده اجرایی شود.
 
ایران از دیوان لاهه خواسته‌ بود که دستور تعلیق فوری تحریم‌های یک‌جانبه دونالد ترامپ را صادر کند.
 
در جریان چهار روز جلسه‌ای که تیم وکلای ایرانی در اواخر ماه اوت با مقامات این دادگاه داشتند، این وکلا واشینگتن را متهم کردند که قصد «خفه کردن» اقتصاد ایران را دارد و نمایندگان ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری، اقدامات تنبیهی آمریکا را «یک تجاوز عریان اقتصادی» توصیف کردند.
 
با این حال وکیلان آمریکا در پاسخ، به گفته‌های علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اشاره کردند که گفته‌ است مشکلات اقتصادی ریشه در «سوء مدیریت دارد، نه تحریم‌ها».
 
یکی دیگر از استدلال‌هایی که تیم وکلای آمریکا در این جلسات ارائه کرد اشاره به این موضوع بود که توافق هسته‌ای موسوم به برجام «سازوکار سیاسی خاص خود را برای حل و فصل اختلافات دارد» و ازین رو، ایران با کشاندن این موضوع به لاهه، از دیوان بین‌المللی دادگستری «سوء استفاده کرده‌است».
 
دیوان بین‌المللی دادگستری وظیفه دارد در مناقشه‌های بین اعضای کشورهای عضو سازمان ملل میانجی‌گری و تصمیم‌گیری کند، اما واشینگتن تأکید کرده‌ است که پرونده‌های این‌چنینی از حوزه اختیارات این دادگاه خارج است، زیرا مربوط به امنیت ملی آمریکا می‌شود.
 
احکام دیوان بین‌المللی دادگستری الزام‌آورند و درخواست فرجام‌خواهی نیز برای آنها ممکن نیست، اما در عین حال این دیوان ابزاری برای اِعمال کردن تصمیمات خود ندارد.