آیا عقیم کردن گربه‌ها اخلاقی است؟

بچه گربه‌ها از شش ماهگی میل جنسی پیدا می‌کنند و هر فردی که سرپرستی بچه گربه‌ای را می‌پذیرد با این تصمیم‌گیری سخت مواجه می‌شود که بهتر است او را عقیم کند یا اجازه دهد به صورت طبیعی جفت‌گیری کند.
 
من حالا در مقابل چنین تصمیم‌گیری سختی قرار دارم. این مسئله در چند هفته گذشته یکی از دغدغه‌های ذهنی‌ام بوده است.
 
وقتی ماهی مو حنایی در سه ماهگی وارد خانواده ما شد، اصلا تصورش را نمی‌کردم که با چنین احساسات عجیبی در درونم روبرو شوم.
 
ماهی (مثل ماه) خیلی زود جایش را در دل ما باز کرد. او به طرز باورنکردنی از لحاظ احساسی باهوش است. در همان روزهای اول والد اصلی‌اش را شناخت و از همان شب های اول انتخاب کرد که زیر تخت چه کسی بخوابد.
 
وقتی خانه را ترک می کنیم صورتش را کج می کند تا عدم رضایتش را نشان دهد و وقتی از پله های راهرو بالا می آئیم تا قفل در را باز کنیم همیشه پشت در ایستاده. تا چشمش به ما گره می‌خورد، روی زمین لم می‌دهد، غلت می‌زند و به فرش چنگ می‌کشد.
 
ماهی با خودش دنیایی از شادی و شیطنت آورده و برای ما به عنوان سرپرستش مهمترین مسئله این است که شخصیت او به همین صورت بماند و عضوی سالم و راضی در خانه باشد.
 
گربه ها خیلی زود بالغ می شوند. به زودی او شش ماهه خواهد شد و این یعنی دوران نوجوانی‌اش آغاز می شود. حالا باید تصمیم بگیریم که او را عقیم کنیم یا کمکش کنیم تا روند طبیعی تولید مثل را داشته باشد.
 
مهمترین مسئله این است که عمل عقیم کردن به سلامتی روحی و جسمی گربه آسیب نمی‌زند؟
 
پیام محبی، رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران می‌گوید: «بهترین زمان برای عقیم کردن گربه های ماده قبل از بلوغ است یعنی تا قبل از شش ماهگی. چون احتمال ابتلا به سرطان پستان در سنین بالا کاهش می یابد. اما در گربه های نر، بهتر است کمی بعد از بلوغ جنسی، عقیم سازی انجام شود، وقتیکه مجاری ادراری گربه نر به طور کامل رشد کرده‌اند.»
 
در عمل جراحی عقیم‌سازی در ماده‌ها تخمدان و رحم گربه برداشته می شود و در گربه های نر، بیضه‌هایش را بر می دارند. طول این عمل جراجی بسته به تبحر دامپزشک فرق می کند، به طور میانگین در نرها حدود دقیقه و در ماده‌ها نیم ساعت طول می کشد.
 
در طول جراحی معمولا گربه‌ها را بی‌هوش می‌کنند. دوره بهبود کامل بستگی به وضعیت جسمی و روحی گربه دارد و ممکن است از ۲۴ ساعت تا ده روز ادامه داشته باشد.
 
اما آیا این عمل، گربه رااز لحاظ روحی افسرده یا غمگین می کند؟
 
دکتر پیام محبی می گوید: «هیچ تحقیقی نشان نمی‌دهد که گربه‌ها بعد از عقیم سازی افسرده می‌شوند. انسانها معمولا بر اساس برداشتهای شخصی خودشان در مورد گربه ها قضاوت می‌کنند. وقتی انسانی عقیم می‌شود، قدرت فکر کردن درباره توانایی که از او گرفته شده را دارد و این مسئله می تواند او را غمگین کند. ولی گربه قدرت ادراک ندارد و تجربه دریافتی‌اش با انسان فرق می‌کند.»
 
با این حال همه آنهایی که گربه خانگی دارند با این موضوع موافقند که گربه‌ها بعد از عمل عقیم سازی آرام‌تر و کم تحرک می شوند.
 
پیام محبی می گوید: «مهمترین عارضه‌ای که عقیم سازی روی گربه دارد، تغییرات هورمونی است که می تواند به چاقی منجر شود. بیشتر می خورد وکمتر تحرک دارد. چاقی می تواند زمینه بیماری‌های قلبی یا مشکلات روحی را فراهم کند.»
 
دادن وعده های غذایی مشخص و بیسکوئیت‌های آماده فرآوری شده به جای غذاهای خانگی راه حلی است که دکتر محبی برای جلوگیری از چاقی توصیه می کند.
گربه‌های خانگی عقیم شده کمتر به بیماری عفونی و سرطان رحم و تخمدان مبتلا می شوند و دغدغه بعدی اینکه آیا عقیم کردن گربه‌ها کار اخلاقی است؟
 
این مهمترین بحثی است که من با سرپرست دوم ماهی دارم که کاملا مخالف عقیم کردن اوست. او معتقد است که حیوان حق دارد از روند طبیعی زندگی برخوردار باشد و این روند شامل جفت گیری و بچه دار شدن هم می‌شود، حق دارد صاحب موجودی شبیه خودش باشد و با او هم زندگی کند.
 
به نظر من حق هر حیوانی این است که آزاد و رها در طبیعت زندگی کند. به صورت وحشی شکار کند، هرچقدر که می خواهد جفت‌گیری کند و با حیواناتی شبیه خودش زندگی کند.
 
اما واقعیت این است که برای میلیون‌ها‌ گربه که در شهرها به دنیا آمده‌اند، چنین امکانی فراهم نیست و هر ساله گربه‌های خیابانی بیشماری به دنیا می‌آیند که محتاج سرپناه، غذا و آب تمیز هستند.
 
در چنین شرایطی باید راه حلی بینابین پیدا کنیم که ما و حیوانات بتوانیم همزیستی سالمی برای زندگی شهری داشته باشیم.
 
شاید ماهی جزو خوش‌شانس‌ها باشد. همیشه غذا و آب تمیز در اختیار دارد و با اینکه در آپارتمان زندگی کرده، برایش وسایل بازی فراهم کرده‌ایم و به امکانات پزشکی دسترسی دارد. برای من، سلامت ماهی از همه چیز مهمتر است.
 
واقعیت این است که تا چند هفته آینده هورمون‌های جنسی او فعال می‌شوند و اگر جفت‌گیری نکند، آسیب می‌بیند. ممکن است دچار ناهنجاری رفتاری شود. مثلا اطراف خانه ادرار کند یا آدم‌ها را گاز بگیرد.
 
او تا سه بار در سال می تواند باردار شود اما ما نمی توانیم شرایطی را فراهم کنیم که جفت‌گیری کند. در واقع گربه‌های نر همه دوستانم عقیم شده‌اند. تازه اگر برای او جفتی پیدا کنم و ماهی حامله شود هر بار سه تا چهار بچه به‌دنیا می آورد. من نمی توانم این بچه ها را در آپارتمانم نگه دارم. از طرفی هم نمی‌توانم بچه های ماهی را از او جدا کنم. بفروشم یا به دوستان و اطرافیان هدیه بدهم.
 
مطالعاتی که روی گربه‌های عقیم شده انجام شده، نشان می دهد که گربه‌های خانگی عقیم شده بیشتر از گربه هایی که زاد و ولد می کنند عمر می کنند.
 
طول عمر گربه‌های خانگی عقیم شده خانگی به بالای ۱۵ سال می‌رسد، در حالیکه گربه‌هایی که از خانه بیرون می‌روند و عقیم نشده‌اند به طور میانگین کمتر از ده سال عمر می‌کنند.
 
عمل عقیم سازی امکان ابتلابه بیماری عفونی، سرطان رحم و تخمدان در گربه ماد ه را کم می‌کند و احتمال ابتلا به سرطان پروستات را هم در گربه های نر پایین می‌آورد.
 
گربه‌ها به تعداد زیاد زاد و ولد می کنند و این باعث شده که تعدادشان در جهان با شتاب افزایش یابد این درحالیست که در شهرها امکانات مناسب برای تردد آنها فراهم نیست.
 
بسیاری از گربه ها در دوره هایی که نیاز به جفت گیری دارند، دچار تغییرات هورمونی می شوند و بیش فعال میشوند، تعداد زیادی از انها در همین دوران بر اثر تصادفات جاده ای یا دعوا با سایر گربه‌ها می‌میرند.
 
به همین خاطر در بعضی از کشورها مثل بلژیک، عقیم کردن گربه های خانگی و خیابانی اجباری شده است.
 
در انگلستان هم که جمعیت گربه ها حدود هشت میلیون تخمین زده می‌شود، دولت و مدافعان حقوق حیوانات برای عقیم سازی حیوانات خانگی سوبسید می دهند.
 
در انگلستان گربه های بی‌خانمان در پناهگاه‌ها نگهداری می‌شوند و شهروندان تشویق می‌شوند که سرپرستی آنها را برعهده بگیرند. برآورد می‌شود که ۱۲ میلیون خانوار در بریتانیا حیوان خانگی داشته باشند و بحث عقیم شدن گربه ها علی‌رغم سختی تصمیم گیری، به عنوان یک ضرورت پذیرفته شده.
 
با این حال این تصمیم کاملا شخصی است. فردی را می‌شناسم که برای آنکه حیوان خانگی‌اش تولید مثل کند سبک زندگی‌ خودش را تغییر داده و از جمله خانه و زندگی‌‎اش را به حاشیه شهر منتقل کرده است.
 
او می گوید: حیوان نباید اسیر شرایط ما باشد. ما هم باید به عنوان آدم حیوانات، خود را با شرایط آنها تطبیق دهیم و همزیستی سالمی با آنها داشته باشیم.