حصن کیف؛ شهر تاریخی ترکیه که پشت یک سد غرق می شود

چوپان احمد نگاهی به اجناس خاک گرفته مغازه اش می کند و می گوید:" سی سالی می شود که اینها را به گردشگرها می فروشم."
 
به شوخی می گوید: "این ها سوغات حصن کیف هستند ولی در چین ساخته شده اند."
 
حصن کیف شهری تاریخی با دوازده هزار سال قدمت در جنوب شرقی ترکیه است.
 
ساکنان اولیه این شهر در غارهایی در کرانه رود دجله زندگی می کردند.
 
این شهر در طول تاریخ قوم ها و حکومت های زیادی را تجربه کرده است و حال چوپان احمد یکی از آخرین ساکنان آن است که روزهای پایانی این شهر را به چشم خواهد دید.
 
چوپان احمد با دست مناره مسجد جامع را نشان می دهد و می گوید: "به زودی همه شهر به زیر آب می رود... آب تا بالای مناره خواهد رسید."
 
با آبگیری سد ایلیسو در جنوب شرقی ترکیه، به زودی حصن کیف و ۲۰۰ روستا و آبادی اطراف آن در دریاچه پشت سد غرق خواهند شد.
 
سد ایلیسو که با هزینه دو میلیارد دلار روی رود دجله ساخته شده، بخشی از طرح توسعه جنوب شرقی آناتولی موسوم به گاپ است که به برای توسعه اقتصادی و تامین آب و برق مناطق جنوب شرقی ترکیه به اجرا درآمده است.
 
این سد نوزدهمین سد از مجموعه سدهای ترکیه است که بر روی رودهای دجله و فرات ساخته شده است.
مقبره زینال بی از امیرزادگان آق قویونلو که به نزدیکی شهرک تازه تاسیس منتقل شده است آبگیری این سد در ابتدا قرار بود بهار امسال انجام شود ولی نگرانی ها از کم آبی دجله در عراق باعث شد این کار به پاییز موکول شود.
 
مرز تاریخی ایران و روم
 
حصن کیف که به معنی "دژ سنگی" است، زمانی محل استقرار پایگاه مرزی امپراتوری روم بود و شاهپور دوم، پادشاه ساسانی آن را به خاک ایران ملحق کرد.
 
این شهر در زمان شاه اسماعیل هم به تصرف ارتش صفوی درآمد. هر چند که با شکست چالدران، این شهر همانند دیاربکر در اختیار عثمانی ها قرار گرفت.
 
بناهای تاریخی زیادی در حصن کیف وجود دارد.
 
زاویه امام عبدالله که گفته می شود از نوادگان جعفر ابن ابوطالب است، مقبره زینال بی از شاهزادگان سلسله آق قویونلو و مساجدی مربوط به دوران ایوبی ها از جمله این بناها هستند.
 
دولت ترکیه در سال ۱۹۸۱ حصن کیف را منطقه حفاظت شده اعلام کرد و طرح احداث سد ایلیسو از ابتدا با انتقاد فعالان زیست محیطی و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ منطقه همراه شد.
 
برای همین بانک های اروپایی از سرمایه گذاری در احداث این سد کنار کشیدند.
غارهای تاریخی حصن کیف از دوازده هزار سال پیش محل سکونت اهالی آن بوده است
 جابجایی بناهای تاریخی
 
دولت ترکیه با اجرای طرحی سعی کرده بعضی از بناهای باستانی حصن کیف را پیش از آبگیری سد از محل خطر خارج کند.
 
دولت پارک جدیدی را برای انتقال بناهای تاریخی در نظر گرفته است که در نزدیکی شهرک جدید حصن کیف قرار دارد.
 
قرار است هفت بنای تاریخی با هزینه ۳۰۰ میلیون لیر، حدود ۵۰ میلیون دلار به این مجموعه فرهنگی منتقل شوند.
 
مقبره ۶۰۰ ساله زینال بی و یک حمام تاریخی ۸۰۰ ساله از جمله بناهایی هستند که از جا کنده شده اند و با استفاده از خودروی مخصوص حدود ۳ کیلومتر جابجا شده اند.
 
از دیگر بناهایی که قرار است به زودی جابجا شوند، زاویه امام عبدالله است که عملیات نهایی برای استحکام بنا در جریان است.
 
رضوان ایهان از فعالان محلی می گوید دولت با این کارش تاریخ را دستکاری کرده است.
 
آقای ایهان سخنگوی سازمان مردم نهاد ابتکارعمل برای حفاظت از حصن کیف است.
 
رضوان ایهان گفت: "آنها فقط دو یا سه قطعه از آثار تاریخی را جابجا می کنند تا بگویند از تاریخ حصن کیف محافظت کرده ایم. اما آثار باستانی باید سر جای خودشان باشند. شما دارید شهر را غرق می کنید. شما نه تنها شهر را غرق می کنید که مردمش را هم نابود می کنید."
حمام تاریخی حصن کیف با هزینه ۷ میلیون دلاری حدود ۳ کیلومتر بر روی خودرویی با ۲۵۶ جرخ جابجا شد آقای ایهان در یکی از غارهای حصن کیف به دنیا آمده و به خاطر مخالفتش با سدسازی یک و سال و نیم در زندان بوده است.
 
از رضوان پرسیدم دولت می گوید ساخت این سد فرصت های اقتصادی را به منطقه می آورد و به تامین برق کمک می کند. چرا با احداث آن مخالفی؟
 
او در پاسخ گفت مخالف تولید برق نیست ولی نباید به قیمت تخریب محیط زیست و یک شهر با دینامیت و بولدوزر تمام شود.
 
رضوان ایهان در ادامه گفت: "آیا باید برای تولید برق فقط سد ساخت؟ احداث نیروگاه خورشیدی و بادی گرینه بهتریست."
 
همه ساکنان حصن کیف با نظر آقای ایهان موافق نیستند.
 
چوپان احمد می گوید دولت با احداث خانه های جدید برای ساکنان شهر در یک شهرک جدید باعث شده تا بسیاری از آنها از خانه های قدیمی و کوچک خود راحت شوند.
 
او همچنین امیدوار است با آبگیری دریاچه پشت سد، فرصت های جدیدی را برای "گردشگری آبی" در حصن کیف جدید فراهم کند.