آیا آمریکا می‌تواند صادرات نفت و گاز ایران را کاملا قطع کند؟

دویچه وله : دور نخست تحریم‌های ایران از سوی دولت ترامپ آغاز شده است. این تحریم‌ها بر اساس برنامه اعلام شده آمریکا قرار است از نوامبر سال جاری تحریم‌های نفتی ایران را نیز شامل شود. سیاستی که اجرای آن می‌تواند اقتصاد ایران را فلج کند.
 
شروع رسمی دور نخست تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران از سوی آمریکا به بازار گمانه‌زنی پیرامون گستره‌ی تاثیر این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران دامن زده است. به ویژه آنکه، قرار است ۹۰ روز دیگر، یعنی در روز ۴ نوامبر (۱۳ آبان) تحریم‌ها به صنایع نفت و گاز ایران نیز گسترش یابد.
 
ترامپ گفته است که هدف او از اجرای سیاست تجدید و تشدید تحریم‌های ایران، کشاندن این کشور به پای میز مذاکره است. مذاکراتی بر سر فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی این کشور و همچنین بر سر نقش ایران در تحولات منطقهای پرآشوب.
 
تاثیر فلج کننده‌ی قطع صادرات نفت و گاز بر اقتصاد ایران موضوعی نیست که در آن تردیدی وجود داشته باشد. تردیدها و گمانه‌زنی‌ها ناظر بر این پرسش هستند که آیا ترامپ اصولا توان آن را دارد که صادرات و فروش نفت و گاز ایران را به کلی مانع شود؟
 
مقامات جمهوری اسلامی ایران مدعی هستند که قطع صادرات نفت ایران عملی نیست. حسن روحانی و برخی  از مقامات نظامی ایران و از جمله قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس نیز تهدید کرده‌اند که هزینه قطع صادرات نفت برای بازارهای انرژی جهان به‌مراتب بیشتر از میزان صادرات نفت ایران است.
 
به سخن دیگر، آن‌ها تهدید کرده‌اند که هرگاه ایران نتواند نفت خود را صادر کند، شماری از کشورهای منطقه نیز نخواهند توانست به صادرات نفت خود ادامه دهند.
 
قطع صادرات نفت ایران
 
تلاش آمریکا برای قطع صادرات نفت ایران متوجه حمل و نقل این فرآورده نیست. در واقع، آمریکا بر آن است تا با بهره‌گرفتن از دو امکان مستقل، مانع از صادرات نفت ایران بشود.
 
از یکسو، با اعمال فشار بر واردکنندگان نفت ایران و از سوی دیگر از طریق قطع رابطه مالی ایران با سیستم بانکی جهان.
 
دو کشور ترکیه و چین اعلام کرده‌اند که به واردات گاز و نفت خود از ایران ادامه خواهند داد و حاضر نیستند به تحریم‌های تعیین شده از سوی آمریکا گردن نهند.
 
از سوی دیگر اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده است که با ایجاد یک کانال مالی موازی، امکان ارتباط ایران با سیستم مالی را فراهم خواهد کرد. موضوعی که می‌تواند تراکنش‌های مالی مورد نیاز بازرگانی خارجی ایران و از جمله کسب درآمد ارزی ناشی از صادرات نفت را ممکن سازد.
 
ایران چه امکاناتی دارد؟
 
مرز مشترک با ترکیه، امکان صدور نفت و گاز به این کشور را امکانپذیر می‌سازد. کارشناسان بر این باورند که کنترل حمل نفت و انتقال انرژی به ترکیه از سوی آمریکا به طور کامل ممکن نخواهد بود.
دیدار ظریف با وانگ یی، وزیر خارجه چین، چند روز پس از خروج آمریکا از برجام ترکیه حتی موضوع بازرگانی مستقل از دلار بین دو کشور را به میان کشیده است. پدیده‌ای که در دوره‌ تحریم‌های ایران در فاصله زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ نیز وجود داشت. این بازرگانی دوطرفه می‌تواند مبتنی بر ارز دو کشور باشد و حتی به صورت پایاپای صورت گیرد.
 
از سوی دیگر، چین نیز می‌تواند با بهره گرفتن از شیوه‌ها و راهکارهای مشابهی به مبادلات بازرگانی خود با ایران ادامه دهد. چین به‌ویژه بر واردات نفت از ایران اصرار دارد.
 
شماری از بانک‌ها و موسسات مالی چینی وجود  دارند که عمدتا در گستره‌ی ملی فعالیت می‌کنند و در چرخه‌ی مالی تحت نظارت آمریکا قرار ندارند. به عنوان نمونه، بانک "کونلون"، یکی از این موسسات مالی است که می‌تواند موضوع تراکنش‌های مالی بین ایران و چین را بدون نیاز به دلار سامان دهد.
 
تجربه سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ در عین حال نشان داد که ایران کماکان از امکان فروش نفت بر روی آب نیز برخوردار است. به سخن دیگر، نفتکش‌های حامل نفت ایران می‌توانند نفت را با بهای نازل‌تر بر روی آب به نفتکش‌های دیگر به فروش برسانند.
 
بر پایه اطلاعاتی که برشمردیم، امکان قطع کامل صادرات نفت و گاز ایران وجود ندارد. اما، جمهوری اسلامی ایران نیز قادر نخواهد بود، کل صادرات روزانه نفت خود که بالغ بر دو و نیم میلیون بشکه نفت می‌شود را از طریق فروش روی آب یا ارسال آن از طریق مرز خشکی به ترکیه و یا معامله با بانک‌های مستقل در چین انجام دهد.
 
به سخن دیگر، قطع کامل صادرات نفت و گاز ایران حتی پس از ۴ نوامبر ممکن نیست، اما کاهش قابلملاحظه صادرات نفت و گاز ایران کاملا ممکن است و همین موضوع باعث نگرانی مقامات جمهوری اسلامی ایران شده است.