۳ نکته‌ای که باید پس از جراحی رعایت کنید

افراد زیادی در طول زندگی‌شان به دلایل مختلف تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. بعد از هر عمل جراحی، زخم ناشی از برش با استفاده از بخیه، استاپل، نوارهای مخصوص یا نوعی چسب به خصوص بسته می‌شود. معمولاً پس از اتمام عمل و قبل از اینکه بیمار اتاق عمل را ترک کند، جراح زخم‌های بسته شده را با استفاده از گازها و نوارهای چسب‌دار یا نوارهای پددار می‌پوشاند که اصطلاحاً به این کار «پانسمان» می‌گویند.

شاید این سؤال برای شما پیش آمده باشد که بیمار چه مدتی بعد از عمل می‌تواند با دوش گرفتن یا حمام کردن زخم خود را خیس کند؟ و اینکه حمام زودهنگام یا دیرهنگام چه مشکلاتی برای بیمار ایجاد می‌کند؟ سؤال دیگری که ممکن است در مورد زخم‌های بعد از عمل مطرح باشد این است که چه عواملی باعث عفونت‌های محل جراحی می‌شود و آیا پانسمان کردن نقشی در عفونت دارد؟ این مشکل چگونه قابل پیشگیری است؟ در این شماره، کاکرین به سؤالات شما بر اساس مرور تحقیقات انجام شده در این زمینه پاسخ می‌دهد.
 
چه زمانی برای دوش گرفتن بعد از عمل جراحی مناسب است؟
زود حمام کردن می‌تواند مزایایی داشته باشد، مثلاً ممکن است بیمار را تشویق کند زودتر از جایش بلند شود که این موضوع برای بسیاری از بیماران مفید است. از طرفی حمام نکردن به مدت 2 تا 3 روز ممکن است باعث تجمع خاک و عرق روی بدن شود؛ اما زود خیس کردن زخم هم ممکن است با تحریک محل، اثر بدی بر ترمیم زخم داشته باشد و به محیط مناسب برای ترمیم، آسیب برساند.
همکاران کاکرین برای پاسخ دادن به این سؤال همه منابع و مدارک در دسترس را مرور کردند. در این مطالعات برای بستن زخم‌ها از نوارهای مخصوص استفاده نشده بود و زخم‌ها بخیه شده بودند. بیماران به‌طور تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. به یک گروه توصیه شده بود پانسمان 12 ساعت بعد از عمل برداشته و به طور طبیعی دوش گرفته شود، در حالی که به گروه یک توصیه شده بود پانسمان را حداقل تا 48 ساعت روی زخم نگه دارند سپس به طور معمولی دوش بگیرند. تنها پیامدی که در این مطالعات مورد توجه واقع شده بود، عفونت محل عمل بود. پس از بررسی مشخص شد هیچ تفاوت معناداری در ایجاد عفونت بین این دو گروه وجود ندارد بنابراین در حال حاضر مدرک قابل استنادی که بر اساس مطالعات بتوان درباره سودمندی یا آسیب رساننده بودن حمام کردن زودهنگام در برابر حمام کردن دیرهنگام بعد از عمل جراحی نظر قطعی داد، وجود ندارد.
 
آیا آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای پیشگیری از بروز عفونت در محل جراحی مفیدند؟
وجود باکتری‌ها در محل زخم بعد از جراحی می‌تواند منجر به بروز عفونت در محل برش جراحی بیمار شود. عفونت‌های محل جراحی باعث افزایش هزینه مراقبت می‌شوند، زمان التیام زخم‌ها را دچار وقفه می‌کنند و برای بیمار درد و ناراحتی زیادی ایجاد خواهند کرد. آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که باکتری‌ها را نابود یا از تکثیر آن‌ها پیشگیری می‌کنند و به صورت خوراکی و تزریق وریدی یا به صورت مستقیم روی سطح پوست و به‌طور موضعی استفاده می‌شوند. آنتی‌بیوتیک‌های موضعی معمولاً بعد از جراحی برای زخم‌ها استفاده می‌شوند زیرا اعتقاد بر آن است که از ایجاد عفونت در محل جراحی پیشگیری می‌کنند، حتی گفته می‌شود استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت موضعی نسبت به استعمال خوراکی یا داخل وریدی دارای مزیت است زیرا آنتی‌بیوتیک‌های موضعی فقط روی همان قسمتی از بدن اثر می‌کنند که از آن استفاده شده است، بنابراین احتمال بروز اثر ناخواسته از جمله تهوع و اسهال بر کل بدن کمتر است. همچنین برخی معتقدند استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی احتمال مقاومت آنتی‌بیوتیکی را کاهش می‌دهد. با وجود این، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی می‌توانند تأثیر ناخواسته نیز داشته باشند که شایع‌ترین آن، ایجاد واکنش‌های حساسیت‌زا روی پوست است که منجر به ایجاد قرمزی، خارش و درد در ناحیه‌ای می‌شود که آنتی‌بیوتیک موضعی در آن ناحیه استفاده شده است.
 
برای پاسخ به سؤال ما، همکاران کاکرین شواهد موجود را مرور کردند. آن‌ها مطالعاتی را که به مقایسه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا عدم استفاده از آن‌ها پرداخته بودند، شناسایی کردند و بعد از بررسی همه‌ی آن‌ها دریافتند خطر ابتلا به عفونت در محل جراحی به دنبال استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی بعد از جراحی کاهش یافته است. البته برخی مطالعات بروز واکنش‌های حساسیت‌زای پوستی را گزارش کرده بودند اما شواهد برای تعیین اینکه آیا این واکنش‌ها در اثر استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی نسبت به عدم استفاده، بیش از حد ایجاد شده یا نه، کافی نبود.
 
آیا پانسمان برای پیشگیری از عفونت محل جراحی لازم است؟
آیا باز گذاشتن یک زخم بدون پانسمان بر تعداد افرادی که دچار عفونت زخم بعد از جراحی می‌شوند، تأثیر می‌گذارد؟ و آیا پانسمان‌های مختلف منجر به درد و جوشگاه کمتر یا پذیرش بیشتر بیماران و کارکنان بهداشتی می‌شود؟ این‌ها سؤالات بسیاری از کسانی است که لبه‌های زخم ناشی از جراحی در آن‌ها با استفاده از بخیه، گیره، کلیپس یا چسب به هم نزدیک شده است. معمولاً پس از آن، زخم با یک پانسمان که به عنوان یک محافظ بین زخم و محیط بیرون عمل می‌کند، پوشانده می‌شود. مزیت احتمالی پانسمان ممکن است حفاظت زخم از عفونت در محل عمل باشد. با این حال، مشخص نبود آیا نوعی از پانسمان بهتر از انواع دیگر در پیشگیری از عفونت محل جراحی است یا اصلاً استفاده نکردن از یک پانسمان بهتر است؟
گروه کاکرین یک بررسی از تمام شواهد در دسترس مرتبط با تأثیر پانسمان بهتر است؟ گروه کاکرین یک بررسی از تمام شواهد در دسترس مرتبط با تأثیر پانسمان در پیشگیری از عفونت محل جراحی در زخم‌های جراحی انجام داد و هیچ شواهد روشنی نیافت که نشان دهد یک نوع پانسمان بهتر از انواع دیگر در کاهش خطر ابتلا به عفونت محل جراحی عمل می‌کند یا اینکه اصولاً هر نوع پانسمان زخم خطر ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، شواهد کافی برای اینکه هر نوعی از پانسمان بتواند جوشگاه، درد، پذیرش بیمار یا سهولت برداشتن را بهبود ببخشد، وجود نداشت. بنابراین در حال حاضر تصمیم‌گیرندگان در مورد اینکه از پانسمان استفاده کنند یا از کدام نوع پانسمان زخم استفاده کنند، بر اساس ترجیحات بیمار و پزشک و هزینه پانسمان عمل می‌کنند.
 
 کاکرین چیست؟
دسترسی به تحقیقات حوزه سلامت به سرعت در حال افزایش است و این موضوع باعث افزایش خطر برداشت اشتباه از محتواهای پیچیده می‌شود. به همین ترتیب احتمال دریافت تصویری درست و کامل از آن کاهش یافته است. کاکرین یک موسسه معتبر است که مأموریت آن ارائه اطلاعات پزشکی معتبر و قابل دسترس برای حمایت از تصمیمات آگاهانه در حوزه سلامت است تا از این طریق به پیشرفت سلامت عمومی در جهان کمک کند. اگر شما پزشک، پرستار، بیمار، مراقب، پژوهشگر یا حامی مالی پژوهش هستید، مستندات و مقالات کاکرین ابزار قدرتمندی برای ارتقای دانش و تصمیم‌گیری‌های سلامت شما فراهم می‌کند.