پونه کوهی؛ پیشکش معطر سلامتی!

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند که پونه کوهی ظرفیت آنتی‌اکسیدانی قوی‌تری به نسبت آنتی‌اکسیدان‌های صنعتی که به فرآورده‌های صنایع غذایی اضافه می‌شوند، دارد.

پونه کوهی با نام علمی Origanum Vulgare L. و از خانواده labiatae گیاهی چندساله دارای ساقه‌ای چهارگوش و برگ‌های کُرکی قرینه در دو طرف ساقه می‌باشد.

شکل برگ‌ها بیضی شکل و به رنگ سبز و بنفش می‌باشد. این گیاه که بومی جنوب غربی اوراسیا و منطقه مدیترانه می‌باشد، به مدت هزاران سال بخشی از درمان از طریق طب جایگزین یا آشپزی بوده است.
قدمت استفاده از پونه کوهی جهت مصارف گوناگون از جمله مصارف درمانی به دوران یونان باستان برمی‌گردد؛ به طوری که در نسخ قدیمی علمی به جامانده ذکر شده است بقراط از این گیاه به عنوان یک داروی ضد عفونت استفاده می‌کرده است.

در ادامه به برخی از خواص متنوع و خارق‌العاده این گیاه باارزش اشاره خواهیم نمود:
پونه کوهی و خواص آنتی اکسیدانی
دو مورد از مهم‌ترین ترکیبات موجود در پونه کوهی عبارتند از رزمارینیک اسید و تیمول، که هر دو آنتی‌اکسیدان‌هایی بسیار قدرتمند می‌باشند که به شدت با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن ارتباط داشته و می‌توانند سلول‌های مختلف بدن را از آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کنند.
رادیکال‌های آزاد محصول مخرب جانبیِ متابولیسم سلولی هستند که می‌توانند به سرطان و سایر بیماری‌های مزمن منجر شوند.

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند که پونه کوهی ظرفیت آنتی اکسیدانی قوی‌تری به نسبت آنتی اکسیدان های صنعتی که به فرآورده‌های صنایع غذایی اضافه می‌شوند، دارد.
ظرفیت آنتی اکسیدانی پونه کوهی در یک مقدار برابر بسیار بیشتر از مواد غذایی مصرفی روزانه نظیر پرتقال و سیب می‌باشد.

پونه کوهی و خواص آنتی میکروبیالی
مواد شیمیایی فعال موجود در پونه کوهی رشد باکتری‌هایی چون سودوموناس آیروژنز و استافیلوکوکوس اورئوس را متوقف می‌کند.

حتی مطالعات متعدد نشان می‌دهد که پونه کوهی به نسبت داروهای تجویز شده در برابر باکتری ژیاردیا بسیار مؤثرتر عمل می‌کند. همچنین شایع‌ترین عفونت‌های قارچی معمولاً توسط قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود. این عفونت‌ها معمولاً با علائمی از جمله خستگی، درد مفاصل، نفخ و افزایش وزن همراه هستند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کارواکرول موجود در پونه کوهی خطر ابتلا به بیماری‌های قارچی ناشی از کاندیدا آلبیکنس را کاهش می‌دهد. به نظر می‌رسد کارواکرول با افزایش نفوذپذیری غشاء سلولی میکروارگانیسم‌های مضر، سبب بر هم خوردن تعادل یونی دو طرف غشاء و در نهایت منجر به تخریب غشای سلولی میکروارگانیسم می‌شود.

علاوه بر مطالب گفته شده پونه کوهی یک عامل تحریک کننده است که می‌تواند تولید سلول‌های سفید خون را افزایش دهد، سرعت سوخت و ساز بدن را بالا ببرد و بهبودی از بیماری را سرعت ببخشد.
پونه کوهی و سلامت دستگاه گوارش
از دسته گیاهانی که به نظر می‌رسد در سلامت دستگاه گوارش نقش مهمی داشته باشد، پونه کوهی را می‌توان نام برد که اثرات مفید و کارآمد خود در این زمینه را از طرق مختلف اعمال می‌کند:

1- ترکیبات پلی فنولی موجود در پونه کوهی مانند کارواکرول که جزء ترکیبات فعال زیستی به شمار می‌روند در تعادل میکروفلورهای دستگاه گوارش به خصوص روده -به‌وسیله جلوگیری از رشد باکتری‌های بیماری‌زا و در نتیجه افزایش تکثیر باکتری‌های مفید- نقش داشته و از این طریق در تنظیم و تعادل هضم و جذب مواد غذایی و بهبود عملکرد دستگاه گوارش نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

2- پونه کوهی سرشار از فیبر است، بنابراین با وجود اندازه کوچکی که دارد، می‌تواند تأثیر زیادی روی دستگاه گوارش داشته باشد. فیبر، عنصری اساسی برای یک سیستم گوارشی سالم است، چرا که می‌تواند مقدار مدفوع را افزایش دهد و حرکات لوله گوارش را تحریک کند، که به این ترتیب حرکت غذا در دستگاه گوارش و دفع به صورت مؤثرتری صورت می‌گیرد.

فیبر همچنین به حفظ سلامت روده کمک می‌کند و جذب مواد غذایی را افزایش می‌دهد، به طوری که فایده بیشتری از غذایی که مصرف می‌شود به بدن می‌رساند.

3- پونه کوهی نقش خود در حوزه فعالیت انقباضی را عمدتاً از طریق اختلال در بسیج کلسیم و تا حدی توسط فعال شدن کانال‌های پتاسیم انجام می‌دهد. در نتیجه عصاره برگ این گیاه اثرات شل کنندگی بر روی عضلات صاف روده دارد، به همین دلیل از قدیم از این گیاه برای درمان اختلالات دستگاه گوارش مانند اسهال، گرفتگی و دردهای شکمی استفاده می‌کردند.
پونه کوهی و فشارخون
بر اساس مستندات علمی، پیروی از یک رژیم غذایی که پتاسیم، منیزیم و کلسیم بیشتری داشته و از سدیم کمتری تشکیل شده باشد، می‌تواند در پیشگیری و کنترل فشارخون بسیار کمک کننده باشد.
بر پایه یافته‌های حاصل از تحقیقات صورت گرفته، پونه کوهی نسبت به سایر سبزی‌های مصرفی روزانه از سدیم کمتر و پتاسیم، منیزیم و کلسیم بیشتری (به ترتیب سه، چهار و هشت برابر) تشکیل شده است.
بنابراین گنجاندن این گیاه باارزش در وعده‌های رژیم غذایی به منظور تعدیل و کنترل فشارخون امری کاملاً معقول و منطقی به نظر می‌رسد.
پونه کوهی، التهاب و سرطان
ترکیب فعال "بتاکاریوفیلین" پونه کوهی باعث مهار فعالیت آنزیم سیکلواکسیژناز نوع 2 (COX2) و در نتیجه مهار تولید پروستاگلاندین نوع E می‌شود که نقش بسزایی در ایجاد و تسریع روند فرایندهای التهابی در بدن دارد.
آنزیم سیکلواکسیژناز نوع 2 به عنوان جزئی از واکنش‌های التهابی در پاسخ به تحریکات خارج سلولی سریعاً القاء می‌گردد.
به علاوه COX2 نقش مهمی در تنظیم تکثیر سلولی، تمایز زدایی و سرطان‌زایی ایفاء می‌کند. مطالعات زیادی افزایش میزان COX2 در سلول‌های ترانسفرم شده و اشکال مختلف سرطان را نشان داده‌اند.
مطالعات بالینی و اپیدمیولوژیکی حاکی از کاهش خطر ایجاد تومورهای بدخیم مانند سرطان کولون در اثر مصرف منظم داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی که قابلیت مهار فعالیت COX2 را دارند، است. بنابراین مهار COX2 به عنوان یک استراتژی امیدبخش و مؤثر برای درمان و جلوگیری از سرطان مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین برخی از آزمایش‌های علمی نشان می‌دهند که پونه کوهی می‌تواند به نابودی سلول‌های سرطانی کمک کند. محققان می‌گویند کارواکرول موجود در پونه کوهی، این توانایی را دارد که رشد و گسترش سلول‌های سرطانی در سرطان کولون و سینه را مهار کند.
با این‌حال، آنان تأکید می‌کنند که هنوز در مرحله آزمایش بر روی این گیاه قرار دارند و در نظر گرفتن دوز مؤثر و مشخص برای بیماران به مطالعات تکمیلی وابسته است.
موارد احتیاط
* مصرف پونه کوهی می‌تواند سبب ناراحتی معده در برخی از افراد شود.
علاوه بر این، کسانی که به گیاهان متعلق به خانواده نعناع مانند: ریحان، سنبل، نعناع و مریم گلی حساسیت دارند باید مراقب باشند، چرا که آن‌ها نیز ممکن است به پونه کوهی واکنش‌های آلرژیک داشته باشند.
* پونه کوهی خوراکی در مقادیر بالا در دوران بارداری نباید مصرف شود، زیرا خطر سقط جنین با مصرف پونه کوهی وجود دارد.