سالهای سال خیلیها در مورد ارتباط چاقی و استرس تردید داشتند و حالا تحقیقات علمی شواهدی یافته که این ارتباط را تائید میکند. این ارتباط توسط واکنشهای بیوشیمیایی خاصی توجیه میشود و پزشکان و کارشناسان با درک این توجیهات بهتر خواهند توانست معضل در حال رشد چاقی را کنترل کنند.
ناخوشایندترین جنبهی ارتباط میان استرس و چاقی این است که این رابطه خودش را تقویت میکند! ما وقتی استرس داریم ممکن است نادرست غذا بخوریم، در نتیجه وزن زیاد میکنیم و این باعث میشود بیشتر استرس بگیریم! واقعاً گیج کننده است و نمیدانیم دقیقاً چه چیزی را باید کنترل و تعدیل کنیم.
استرس و چاقی: ارتباط بیولوژیکی
تا به حال متوجه شدهاید وقتی واقعاً استرس دارید تمایل دارید بیشتر غذاهای در دسترس و پُر از قند و چربی بخورید؟ محققان دریافتهاند هورمونهای خاصی در این پروسه نقش دارند.
سروتونین
وقتی در زمان استرس سراغ غذاهای دم دستی و چرب میرویم در واقع تلاشی است برای خود درمانی! با خوردن کربوهیدرات، سطح سروتونین بدن بالا میرود. سروتونین، هورمون «حال ِ خوب» است و باعث میشود احساس بهتری داشته باشیم. بنابراین عجیب نیست که وقتی استرس داریم نمیتوانیم هوشمندانه غذا انتخاب کنیم. کربوهیدراتهایی که در چنین شرایطی سراغشان میرویم معمولاً پُر از چربی هستند مانند مافین، دونات و کیک.
کورتیزول
محققان کشف کردهاند که استرس مزمن میتواند سبب ترشح کورتیزول اضافی در بدن شود؛ هورمونی که برای مدیریت ذخیرهی چربی و کاربرد انرژی در بدن انسان اهمیت زیادی دارد. کورتیزول، اشتها را افزایش داده و میتواند میل به غذاهای چرب و شیرین را بیشتر کند.
نوروپپتید گاما
مطالعات جدید نشان دادهاند بدن ما وقتی تحت استرس است، غذا را جور دیگری پردازش میکند. آزمایش روی موشها نشان داد آنهایی که رژیم غذایی پُرچرب و پُر از قند داشتند در شرایط استرس برانگیز، چربی بیشتری در بدن خود ذخیره کردند اما موشهایی که رژیم غذایی نرمالتری داشتند حتی در شرایط استرس زا نیز چندان چربی اضافه نکردند. محققان این پدیده را مرتبط با مولکولی به نام نوروپپتید گاما میدانند که حین استرس از سلولهای عصبی ترشح شده و تجمع چربی را افزایش میدهد. رژیم غذایی چرب و شیرین، ترشح نوروپپتید Y را افزایش میدهد.
استرس و چاقی: چرخه را بشکنید
بنابراین اگر ما جوری برنامهریزی شدهایم که تحت استرس، به دنبال غذاهای ناسالم برویم پس چطور میتوانیم وقتی حال و روزمان خوب نیست، چیزی نخوریم که منجر به افزایش وزنمان شود؟
* صبر نکنید تا خیلی گرسنه شوید
وقتی ساعتها چیزی نخورید و گرسنه شوید، قند خونتان افت میکند. وقتی قند خون پایین باشد به سختی میتوان درست و منطقی فکر کرد! برای اینکه در چنین موقعیتی گرفتار نشوید، از خوردن وعدههای اصلی طفره نروید و میان وعدههای سالم را هم فراموش نکنید.
* حواستان به مقدار غذایی که میخورید باشد
وقتی استرس داریم معمولاً نمیتوانیم به چیزی که میخوریم و مقدار آن فکر کنیم. شما باید کالری دریافتی خود را کنترل کنید.
* میان وعدههای سالم بخورید
اسنکهایی که ترکیبی از پروتئین و کربوهیدرات هستند برای شما مناسباند. بدن این غذاها را آهستهتر گوارش میکند و اجازه میدهد مدت بیشتری سیر بمانید. مثلاً کره بادام زمینی و بیسکوئیتهای سبوسدار یا پنیر و یک تکه نان سبوسدار. از خوردن میان وعدههای چرب و پُر قند پرهیز کنید.
* به چیزی که میخورید فکر کنید
وقتی واقعاً استرس دارید فکر میکنید توجه کردن به غذا و رژیم غذایی موجب استرس بیشتر میشود، اما دقیقاً برعکس است. فراموش نکنید که این غذا، سوخت بدن و مغزتان است. وقتی درست غذا میخورید، به بدنتان سوخت میرسانید تا به جنگ استرس برود.
* استرستان را کنترل کنید
این توصیهای است که به زبان، ساده، اما شدنی است. کنترل استرس برای سلامت عمومیتان لازم است. یوگا، تای چی و یا مدیتیشن بهترین راههای ثابت شده برای کنترل استرس هستند. ورزش منظم، وقت گذراندن با دوستان و کمک گرفتن از مشاور روان درمانگر نیز توصیه میشود.
اگر عادت کردهاید هنگام استرس به خوراکیهای چرب و شیرین پناه ببرید بدانید که تنها نیستید و خوشبختانه میتوانید این چرخهی معیوب را بشکنید. استرستان را مدیریت کنید و انتخابهای خوب غذایی داشته باشید. استرس، شاید بخشی از زندگی باشد اما نباید باعث افزایش وزن شود.