بودجه نظامی جهان؛ کاهش در روسیه، افزایش چشمگیر در ایران و عربستان

بیشترین بودجه نظامی در سطح جهان همچنان به ارتش آمریکا اختصاص می‌یابد  موسسه بین‌المللی مطالعات صلح گزارش سالانه خود در مورد بودجه نظامی کشورهای مختلف جهان در سال گذشته میلادی (۲۰۱۷) را منتشر کرده است.
 
براساس این گزارش، جمع بودجه‌های نظامی کشورهای جهان در سال مورد بررسی به یک تریلیارد و ۷۳۹ میلیارد دلار بالغ شد که نسبت به سال ۲۰۱۶ حدود ۱.۱ درصد به قیمت‌های ثابت افزایش داشت. این رقم به معنی ۲.۲ درصد از کل تولید ناخالص جهان یا به طور متوسط، ۲۳۰ دلار برای هر نفر در جهان به مصارف نظامی اختصاص یافت.
 
کل بودجه نظامی در جهان به قیمت‌های ثابت بین سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۱ هرسال افزایش یافت اما از سال ۲۰۱۲ این روند متوقف شد و کل بودجه نظامی جهان (به قیمت‌های ثابت) تا سال ۲۰۱۶ کمابیش ثابت مانده بود.
 
دلیل عمده تغییر در سال گذشته، افزایش قابل توجه بودجه نظامی در کشورهای آسیایی، حوزه اقیانوسیه و خاورمیانه بود و به خصوص دولت‌های چین، هند و عربستان سعودی به طرز قابل توجهی بر هزینه های نظامی خود افزودند.
ارتش روسیه برای اولین بار در بیست سال گذشته با کاهش بودجه دست به گریبان شد  بودجه نظامی چین در سال گذشته ۵.۶ درصد یا ۱۲ میلیارد دلار نسبت به سال قبل از آن افزایش یافت و به ۲۲۸ میلیارد دلار رسید که از لحاظ مبلغ، بیشترین رقم افزایش در جهان بود. در حال حاضر، چین پس از ایالات متحده دارای بالاترین بودجه نظامی در جهان است. در حالیکه در سال ۲۰۰۸ میلادی، بودجه نظامی چین معادل ۵.۸ درصد کل بودجه نظامی جهان بود، این رقم در سال گذشته به ۱۳ درصد رسید.
 
بودجه نظامی هند با افزایش ۵.۵ درصد به ۶۳.۹ میلیارد دلار بالغ شد و کره جنوبی نیز با اختصاص ۳۹.۲ میلیارد دلار به مصارف نظامی، بودجه نظامی خود را ۱.۷ درصد افزایش داد. تنش بین چین و کشورهای همسایه به خاطر اختلاف بر سر مرزهای دریایی باعث شد تا اکثر کشورهای منطقه نیز مبلغ بیشتری را به ارتش اختصاص دهند.
تنها ناو هواپیمابر چین - پس از آمریکا بودجه نظامی چین از تمامی کشورهای جهان بیشتر است در مقابل، سال گذشته بودجه نظامی روسیه با کاهشی معادل ۲۲ درصد نسبت به سال ۲۰۱۶، به ۶۶.۳ میلیارد دلار تنزل یافت. این برای اولین سال از ۱۹۸۸ میلادی بود که بودجه نظامی روسیه رشد مثبت نداشت و دلیل آن مشکلات عمده اقتصادی ناشی از کاهش بهای نفت خام، مسایل اقتصادی داخلی و همچنین تحریم‌های خارجی عنوان شده است. از زمان شدت گرفتن اختلاف بین روسیه و غرب پس از اشغال شبه جزیره در سال ۲۰۱۴، مقامات روسی بر "نوین‌سازی" تجهیزات و تسلیحات ارتش آن کشور تاکید داشتند.
 
همزمان، سیاست منطقه‌ای روسیه باعث تشدید نگرانی کشورهای اروپای مرکزی و غربی و افزایش بودجه‌های نظامی آنها به ترتیب به میزان ۱۲ درصد و ۱.۷ درصد در سال گذشته شد. بسیاری از کشورهای اروپایی عضو پیمان ناتو هستند و اکثر آنها سال گذشته بودجه نظامی خود را افزایش دادند. بیست و نه کشور عضو ناتو (شامل ایالات متحتده) در سال ۲۰۱۷ به روی هم ۹۰۰ میلیارد دلار به ارتش‌های خود اختصاص دادند که معادل ۵۲ درصد بودجه نظامی کل جهان بود.
نیروی هوایی عربستان - بودجه ارتش عربستان سعودی در سومین رده جهان قرار دارد سال گذشته، ایالات متحده با ۶۱۰ میلیارد دلار، همچنان بالاترین بودجه نظامی را داشت که از جمع بودجه‌های نظامی هفت کشور بعدی دارای بالاترین بودجه‌ های نظامی در جهان بیشتر بود. بودجه نظامی ایالات متحده در سال گذشته کمابیش در سطح سال قبل از آن باقی ماند در حالیکه از سال ۲۰۱۰ به بعد، این بودجه رشد منفی داشت.
 
خاورمیانه از مناطقی بود که کشورهای آن بودجه نظامی خود را به طرز قابل توجهی افزایش دادند. هزینه نظامی این منطقه در سال ۲۰۱۷ حدود ۶.۲ درصد بیش از سال قبل از آن بود.
بودجه نظامی ایران از رشدی قابل توجهی در سال گذشته برخوردار بود بودجه نظامی عربستان سعودی که در سال ۲۰۱۶ اندکی کاهش یافته بود، در سال گذشته با افزایش ۹.۲ درصد به ۶۹ میلیارد دلار رسید و پس از آمریکا و چین، در رده سوم جهان قرار گرفت. این افزایش عمدتا ناشی از ادامه جنگ در یمن و همچنین برنامه تقویت توان دفاعی و نوین‌سازی ارتش سعودی به خاطر نگرانی از سیاست منطقه‌ای ایران بود.
 
بودجه نظامی سایر کشورهای خاورمیانه نیز در سال گذشته افزایش یافت. میزان این افزایش در ایران به ۱۹ درصد و در عراق به ۲۲ درصد رسید هر چند این کشورها نیز، مانند عربستان، بافشار ناشی از کاهش بهای نفت خام مواجه بودند و افزایش هزینه‌های نظامی آنها به بهای کاهش امکانات در سایر بخش‌های اقتصادی بود.
 
در این سال، سهم هزینه‌های نظامی در تولید ناخالص داخلی کشورهای خاورمیانه از سایر مناطق جهان بالاتر بود و به ۵.۲ درصد رسید. متوسط این رقم برای سایر نقاط جهان از حداکثر ۱.۸ در صد بالاتر نرفت.
 
از نظر سهم بودجه نظامی در تولید ناخالص داخلی در منطقه خاورمیانه، عمان با ۱۲ درصد در رده اول قرار داشت و پس از آن به ترتیب عربستان سعودی (۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی)، کویت (۵.۸ درصد)، اردن (۴.۸ درصد)، اسرائیل (۴.۷ درصد)، لبنان (۴.۵ درصد) و بحرین (۴.۱ درصد) قرار داشتند.