نگذارید دندانتان بپوسد

آیا می‌دانید، شایع‌ترین بیماری نوع بشر بعد از سرماخوردگی چیست؟ بررسی‌ها نشان داده، پوسیدگی دندان از شایع‌ترین بیماری‌ها در تمام جوامع است.

شاید بگویید، دندان‌ها نیز مانند دیگر اندام‌ها در طول زمان با آسیب‌هایی مواجه خواهند شد و این اتفاق گریزناپذیر است. دهان مانند سایر اندام‌های بدن می‌تواند برای تمام طول زندگی سالم بماند. بیماری‌های دهان یا محصول بی‌سوادی درباره سلامت یا حاصل غفلت از نیازهای زندگی سالم است و ارتباط مستقیم با شیوه زندگی، بخصوص نوع تغذیه افراد دارد. تجربیات موفق بعضی جوامع پیشرفته نشان داده، بیماری‌های دهان و بخصوص پوسیدگی دندان اگر در میان تمام اقشار جامعه هم قابل پیشگیری نباشد، در بین اقشاری که از سواد سلامت کافی برخوردار باشند، صددرصد قابل پیشگیری است.
یافته‌های علمی نشان داده است، دولت‌ها به‌جای صرف هزینه سنگین برای درمان بیماری‌های گسترده دهان در جامعه که در ثروتمندترین کشور‌ها هم امکانش وجود ندارد، بودجه عمومی سلامت را باید صرف آموزش سلامت و افزایش سواد سلامت در جامعه کند. کشورهایی که از این الگو تبعیت کرده‌اند، از بالاترین سطح سلامت دهان برخوردار شده‌اند.
اینها بخش‌هایی از گفته‌های دکتر مهدی نصیبی، دکترای دندانپزشکی اجتماعی و استادیار علوم پزشکی شهید بهشتی دانشکده دندانپزشکی است. وی در این گفت‌وگو، مروری دارد بر راهکارهای ارتقای سواد سلامت دهان و دندان.
شایع‌ترین بیماری دهان
بهترین راه پیشگیری از پوسیدگی دندان، کاهش میزان و دفعات مصرف مواد قندی یا مواد غذایی حاوی شکر است. از نظر سلامت دهان زنجیره غذایی سالم، حاوی کمترین مقدار مواد قندی تصفیه شده (شکر) و مصرف مواد قندی در دفعات محدود و زمان‌های مناسب (مثلا قبل از وعده‌های غذایی روزانه) حائزاهمیت است. پوسیدگی دندان به‌عنوان شایع‌ترین بیماری دهان، محصول مستقیم مصرف نامناسب مواد قندی به صورت خالص یا افزوده به سایر موادغذایی است.
دندان عصب کشی شده را دریابید
باتوجه به این که احتمال فساد مجدد دندان‌های پرشده و عصب‌کشی شده، بیش از یک دندان سالم است، افرادی که تحت درمان دندانپزشکی قرار گرفته‌اند باید به بهداشت و سلامت دندان خود بیش از دیگران توجه کنند و بیش از افراد سالم به تغذیه خود توجه داشته باشند.
قند با دندان چه می‌کند؟
مکانیسم شروع پوسیدگی به این صورت است که میکروب‌های محلی موجود در دهان، مواد قندی در دسترس را هضم و تبدیل به اسید می‌کنند و سپس بسته به شدت اسیدی شدن محیط دندان‌ها، بافت سخت مینای دندان تحت تاثیر اسید حل شده، منفذی به عاج دندان باز می‌شود.
چون عاج دندان در مقابل اسید مقاومتی ندارد، حفره‌ای به شکل غار و زیر لایه مینا در درون عاج شکل می‌گیرد که محل تجمع خوبی برای میکروب بیشتر است. به این طریق پوسیدگی عمیق‌تر می‌شود تا عروق و اعصاب قسمت مغزی دندان را در گیر کند.
در این زمان برخلاف بعضی بافت‌های بدن، بافت دندان قابل بازسازی و التیام نیست و برای بقیه عمر معلول خواهد ماند. هر چند با استفاده از علم و هنر دندانپزشکی این معلولیت‌ها تا حدودی قابل ترمیم است، ولی هیچ ‌وقت سلامت اولیه به دست نمی‌آید. هر چه ترمیم دندان گسترده‌تر باشد، احتمال پوسیدگی مجدد افزون‌تر می‌شود. طبیعت گسترش پوسیدگی دندان هم نتیجه این پوسیدگی‌های تکراری است.
درست مسواک بزنید
روش‌های مختلفی برای مسواک زدن صحیح پیشنهاد شده است. روش ساده حرکت مسواک در سطوح جانبی از ناحیه لثه به سمت سطح جونده و در سطح جونده در راستای شیار دندان‌ها، شاید عملی‌ترین روش برای عموم باشد. مسواک زدن موجب خوشبویی و طراوت دهان و بهبود وجهه اجتماعی فرد می‌شود. رشته‌های تار مسواک معمولا سطوح بین دندانی را تمیز نمی‌کند و استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن این نواحی مفید است. فراموش نکنید، برای حفظ سلامت دهان استفاده از مسواک و نخ بین دندانی به صورت مستمر الزامی است، ولی به تنهایی و بدون توجه به تغذیه سالم کافی نیست.
کودکان باید سواد سلامت دندان داشته باشند
بهترین روش و مناسب‌ترین زمان برای آموزش اطفال عملکرد صحیح والدین نسبت به سلامت دهان در حضور کودکان است. خودداری از خوردن غذاهای مضر و حذف این مواد از سبد و سفره غذایی خانواده از لحظه تولد و حتی قبل از تولد کودکان و رعایت اصول بهداشت دندان‌ها در حضور اطفال بهترین الگو برای آموزش کودکان است. از زمان طفولیت باید این اعتماد‌به‌نفس در کودک ایجاد شود که از قبول شیرینی و مواد قندی از دست دیگران به صورتی مودبانه خودداری کند.
مراقبت از سلامت دهان و دندان به‌عنوان جزئی از آموزش‌های لازم برای مراقبت عمومی از اطفال باید قبل از بارداری آموزش داده شود. در دوران شیرخوارگی بعد از هر وعده شیردهی، دهان نوزاد بخصوص بعد از رویش دندان‌ها باید با یک گاز نرم تمیز شود. این کار ضمن تمیز نگه داشتن دهان موجب درونی شدن لزوم بهداشت دهان در ضمیر ناخود‌آگاه طفل می‌شود و سلامت دهان او را برای طول زندگی تضمین می‌کند.
سالمندان به سلامت دهان خود توجه کنند
آموزش مهارت‌های فردی مربوط به سلامت دهان همزمان با ارائه خدمات پیشگیرانه به سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است، ‌چرا که احتمال پوسیدگی مجدد دندان و عود بیماری‌های دهان در سالمندان زیاد است. معمولا افراد سالمند به دلیل تحلیل قدرت جسمانی، کمتر توان رسیدگی به ضرورت‌های سلامت دهان خود دارند. رعایت بهداشت دندان مصنوعی و رسیدگی تخصصی به کیفیت آنها در فواصل زمانی مناسب موجب حفظ سلامت بیشتر نسوج باقیمانده دهان می‌شود.