آیت‌الله خامنه‌ای و اعتراضات اخیر

در میان اسامی ده ها مقام حکومتی که تا پنجمین روز اعتراضات خیابانی ایران به اظهارنظر در مورد تحولات اخیر پرداخته اند، یک غایب بزرگ وجود داشته است: آیت الله خامنه ای.
 
البته در پنج روز اخیر، هم سایت آقای خامنه ای (Khamenei.ir) و هم سایت رهبری (Leader.ir) با انتشار تیترهایی این تصور اولیه را در مخاطب ایجاد کرده اند که رهبر جمهوری اسلامی ایران، اظهارنظرهای جدیدی انجام داده است.
 
به طور مشخص در روز ۹ دی، در فهرست اخبار سایت آیت الله خامنه ای تیتر "دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدا و ایثارگران روحانی استان قم با رهبر انقلاب"، و در سایت رهبری تیتر "بیانات در دیدار دست‌اندرکاران ستاد کنگره‌ی شهدا و ایثارگران روحانی" منتشر شده است. اما خبری که ذیل این تیترها منتشر شده، درواقع مربوط به سخنان رهبر در "دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدا و ایثارگران روحانی استان قم" در ۲۲ آبان ۱۳۹۶ بوده است.
 
به طور مشابه در روز ۷ دی نیز، در فهرست اخبار سایت آیت الله خامنه ای تیتر "دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت آیت‌الله آقانجفی همدانی با رهبر انقلاب"، و در سایت رهبری تیتر "بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت آیت‌الله آقانجفی همدانی" منتشر شده است. اما خبری که در ذیل این تیترها منتشر شده، درواقع سخنان آقای خامنه ای در "دیدار دست‌اندرکاران کنگره آقانجفی همدانی" در ۳۰ مرداد ۱۳۹۶ بوده است.
 
در مقام مقایسه، لازم به یادآوری است که به فاصله کمی از شروع اعتراضات خیابانی به نتایج انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸، اظهارات رهبر در جمع های مختلف رسانه ای شد.
 
وی گذشته از پیام عادی خود در ۲۳ خرداد به مناسبت برگزاری انتخابات -که به طور طبیعی پس از اعلام نتایج انتخابات از سوی وزارت کشور منتشر شد- در ۲۴ خرداد در مورد انتخابات و ازجمله "تلاش دشمنان برای راه‌اندازی جنگ روانی و تبلیغات وسیع آنها در رسانه های بیگانه" صحبت کرد. در روزهای ۲۵ و ۲۶ خرداد هم، خبرهای کوتاهی از صحبت های او در دیدار با میرحسین موسوی و نیز سخنانش در دیدار با دست اندرکاران برگزاری انتخابات و نمایندگان کاندیداها انتشار یافتند، که در هر دو به صراحت به اعتراضات انتخاباتی اشاره شده بود.
 
به عنوان نمونه ای دیگر، می توان به مقطع اعتراضات خیابانیِ پس از حمله به کوی دانشگاه در سال ۱۳۷۸ اشاره کرد. حمله ای که سه روز بعد از آن، آقای خامنه ای در سخنرانی معروفی در جمع حامیان خود، به اعلام موضع در مورد حمله به کوی دانشگاه تهران پرداخت و به تفصیل در مورد نگرانی های امنیتی خود سخن گفت.
 
اینکه در زمان‌های گذشته، آیت الله خامنه ای با چه فاصله ای در مورد اعتراضات خیابانی سخن گفته باشد، البته لزوما به معنی آن نیست که الگویی مشابه باید در آینده هم تکرار شود.
 
اما تاخیر وی -تا این لحظه- در اعلام موضع راجع به تحولات اخیر، کمابیش دوراز انتظار بوده است. از جمله، به این دلیل که در دوران رهبری او، تاکنون چنین تعداد زیادی از شهرها صحنه اعتراضات خیابانی نبوده اند. همچنین، به این علت که رهبر جمهوری اسلامی ایران، به روالی نه چندان معمول، در شعارهای معترضان شهرهای مختلف مورد انتقاد قرار گرفته است.
 
آقای خامنه ای در سال جاری، در موارد متعدد از موضع "منتقد وضعیت اقتصادی کشور" سخن گفته است. وی از همان نخستین پیام خود در سال جاری، بر "تلخی کامِ مردم، بخصوص مردمِ ضعیف و فرودست و طبقات ضعیف که مربوط به مسائل اقتصادی و مشکلات اقتصادی است، مثل گرانی، مثل بیکاری، مثل آسیب‌های اجتماعی که آنها هم عمدتاً منشأ اقتصادی دارند مثل تبعیض‌ها و نابرابری‌ها" تاکید کرده است. سایر مقام های ایرانی نیز، به درجات مختلف همین کار را انجام داده اند.
 
اکنون، بعد از مدت ها انتقاد مقام های مختلف حکومتی از شرایط اقتصادی کشور -از شخص رهبر و فرماندهان نظامی گرفته تا مسئولان سه قوه- اقشار ناراضی جامعه به نمایش خیابانی اعتراضات خود به آیت الله خامنه‌ای و سایر مقام ها پرداخته اند.
 
بالاترین مقام حکومت ایران، قاعدتا به زودی در مورد وقایع اخیر اظهارنظر خواهد کرد. اما می توان فهمید که در شرایط موجود، موضوع گیری وی در ارتباط با اعتراضات خیابانی، چندان ساده نباشد.
 
به ویژه، با توجه به تاکید خبرسازی که از قضا، تنها یک روز پیش از شروع اعتراضات، مورد اشاره آقای خامنه‌ای قرار گرفته: "کسانی که همه‌ امکانات مدیریتی، یا امروز دستشان است یا دیروز دستشان بوده... این کسانی که کشور در اختیارشان هست یا بوده، دیگر حق ندارند علیه کشور حرف بزنند؛ این‌ها باید پاسخگو باشند."
 
تاکیدی که مخاطبان آن در "عالم واقع"، مسئولان رده های گوناگون -شامل شخص رهبر- تلقی می‌شوند.