ناگفته های انهدام بیش از۸۵۰۰ هواپیما و هلیکوپتر جنگی آمریکا

در جریان جنگ ویتنام، به طور مشخص از ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۳، مجموعا بیش از ۸۵۰۰ هواپیما و هلیکوپتر ایالات متحده نابود شدند، آماری که به زحمت ممکن است بتوان اثری از آن را در گزارش‌های رسانه ها پیدا کرد.
 
بی‌مناسبت نیست یادآوری شود در جریان اشغال افغانستان از ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹، شوروی در مجموع ۴۵۱ هواپیما و هلیکوپتر را بر اثر عوامل مختلف -از سوانح طبیعی گرفته تا اصابت موشک استینگر- از دست داد، و تلفات آمریکایی ها در جریان حمله آمریکا و متحدانش به عراق در ۱۹۹۱ -عملیات موسوم به "آزادسازی کویت"- ۵۴ هواپیما و هلیکوپتر بود. البته ازآنجا که مجاهدین افغانستان بر خلاف ویتنام شمالی ارتش کلاسیک نداشتند، و نیز با توجه به دوره بسیار کوتاه تر جنگ ۱۹۹۱ عراق، طبیعتا این دو نبرد را نمی توان با جنگ ویتنام مقایسه کرد و آمار آنها، تنها برای داشتن تصویری کلی از تلفات هوایی دیگر جنگ های معاصر مفید خواهد بود.
 
شاید با توجه به همین تصویر کلی باشد که در اکثریت قریب به اتفاق گزارش هایی که تاکنون در مورد جنگ ویتنام منتشر شده، شامل معروف‌ترین مستندهای شبکه های تلویزیونی جهان، ذکری از مجموع تلفات یگان های هوایی آمریکا وجود ندارد.
 
رسانه های ایرانی نیز از این قاعده جهانی مستثنی نبوده اند. به عنوان -تنها- یک نمونه، می توان به "پرونده ویژه" کاملی اشاره کرد که زمانی خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، تحت عنوان "فرار بزرگ/طولانی‌ترین جنگ آمریکا" در مورد ویتنام منتشر کرد، اما در بخشی از آن آمده بود که در این جنگ "نیروی هوایی ارتش آمریکا ۷۵ فروند از جنگنده‌های خود را از دست داد."
 
سالگرد عملیات هوایی بزرگ آمریکا
 
۴۵ سال پیش، در چنین روزهایی، ایالات متحده آمریکا در میانه عملیات "خط شکن ۲" علیه ویتنام شمالی بود. خط شکن ۲، که از ۱۸ تا ۲۹ دسامبر ۱۹۷۲ (۲۷ آذر تا ۸ دی ۱۳۵۱) به طول انجامید، بزرگترین عملیات بمب افکن‌های سنگین آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم بود و در جریان آن، از جمله ۱۵ بمب افکن استراتژیک ب-۵۲ سقوط کردند.
 
این تعداد، شامل تقریبا نیمی از مجموع تلفات ب-۵۲ های آمریکایی در طول جنگ ویتنام می شد، بمب افکن های عظیم الجثه و بلندپروازی که در زمان ورودشان به خدمت، تصور می شد زدن آنها از روی زمین تقریبا محال است.
 
در کتاب "جنگجوی جنگ سرد بوئینگ: قلعه استراتژیک ب-۵۲"، نوشته رابرت دُر و لیندزی پیکاک (۱۹۹۵) مجموع ب-۵۲ های سقوط کرده در زمان جنگ ویتنام ۳۱ فروند (۱۸ فروند در نتیجه اصابت موشک ویتنامی ها و ۱۳ فروند بر اثر سانحه) ذکر شده است. همین آمار، در کتاب "دروغ های کوچک کثیف" نوشته جیمز دانینگن (۲۰۰۰) هم ذکر شده است.
 
برای درک اهمیت این رقم کافی است توجه شود که در جریان عملیات ایالات متحده و متحدانش در عراق در سال ۱۹۹۱، که به نابودی ارتش قدرتمند عراق منتهی شد، میگ ها و موشک های ضدهوایی عراقی -که سه سال بعد از پایان جنگ با ایران در بهترین وضعیت قرار داشتند- موفق نشدند هیچ یک از ب-۵۲ های آمریکایی را هدف قرار دهند، و تنها یکی از این بمب افکن ها در هنگام بازگشتن از عملیات به پایگاه خود، بر اثر نقص فنی در اقیانوس هند سقوط کرد.

مجموع تلفات واحدهای هوایی آمریکا
 
تلفات هواپیماهای آمریکایی در دسامبر ۱۹۷۲، در چارچوب تلفات کلی یگان های هوایی ایالات متحده در طول جنگ ویتنام قابل فهم است.
 
گزارش اکتبر ۱۹۷۳ "اداره اطلاعات عملیاتی" وزارت دفاع ایالات متحده، تعداد کل تلفات هواپیماها و هلیکوپترهای آمریکایی در جنگ ویتنام را در فاصله سال های ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۳، معادل ۸۵۸۸ فروند - به تفکیک ۳۷۱۹ هواپیما و ۴۸۶۹ هلیکوپتر- محاسبه کرده.
 
کتاب "نبرد برای خروج: سال های پایانی جنگ آمریکا در ویتنام، ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۳" نوشته رابرت استافی (۲۰۰۸)، همین آمار را به تفکیک تلفات ناشی از درگیری با ویتنامی ها -اعم از تلفات اصابت توپ ضدهوایی، موشک سام و میگ- و تلفات ناشی از سوانح طبقه بندی کرده است.
 
در برخی منابع آمریکایی، آمار تلفات ایالات متحده بیش از اینها ذکر شده است. به عنوان نمونه، سایت "انجمن خلبانان هلیکوپتر در ویتنام"، که اطلاعات مربوط یه خلبانان هلیکوپترهای آمریکایی حاضر در جنگ ویتنام را جمع آوری می کند، تعداد کل هلیکوپترهای آمریکایی از بین رفته در جریان جنگ ویتنام را ۵۰۸۶ فروند ذکر کرده است. آماری که با توجه به آن، تعداد کل هواپیماها و هلیکوپترهای نابود شده آمریکا در زمان جنگ ویتنام به ۸۸۰۵ فروند می‌رسد.
 
مطابق جداول آماری ارائه شده در کتاب "ویتنام در آمار نظامی: تاریخ جنگ های هندوچین از ۱۷۷۲ تا ۱۹۹۱" نوشته مایکل کلادفلتر (۱۹۹۵)، از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۳، ایالات متحده مجموعا ۷۸۱۰ هواپیما و هلیکوپتر خود را در ویتنام شمالی و ویتنام جنوبی از دست داده است. این آمار، شامل هلیکوپترها و هواپیماهای پرتعداد آمریکایی که در جریان جنگ ویتنام در خاک لائوس و کامبوج سقوط کرده اند نمی شود. در نتیجه این رقم، که با آمار ۸۵۸۸ فروندی ذکر شده در گزارش اکتبر ۱۹۷۳ وزارت دفاع ایالات متحده در مورد تلفات یگان هوایی ایالات متحده در جنگ ویتنام همخوانی دارد.
 
مجموعه این آمار، البته فقط در مورد تلفات ایالات متحده است و شامل متحدان آن - به ویژه ویتنام جنوبی- نمی شود.
 
در جریان جنگ ویتنام، ارتش ویتنام جنوبی نیز حدود ۲۵۰۰ هواپیما و هلیکوپتر عمدتا آمریکایی خود را از دست داد. تلفاتی که با افزودن آمار آن به آمار تلفات ایالات متحده، مجموع کل تلفات یگان هوایی آمریکا و متحدانش در جریان جنگ از ۱۱ هزار فروند تجاوز می کند.
 
در مقابل، ارتش ویتنام شمالی که به همراهی چریک های کمونیست جنوب ویتنام -ویت کنگ ها- در حال جنگ با آمریکا بود، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هواپیما و هلیکوپتر را از دست داد. ویتنام شمالی نیروی هوایی کوچکی داشت و برای هدف قرار دادن هواپیماهای آمریکایی، بیش از هرچیز به پدافند ضدهوایی به‌شدت کارآمد خود متکی بود.

پیچیدگی استخراج آمار تلفات
 
مقام های دولتی ایالات متحده، در زمان جنگ ویتنام و پس از آن، تمایل چندانی به برجسته شدن آمار هواپیماها و هلیکوپترهایی که از دست داده بودند نداشته‌اند و به همین نسبت، دسترسی رسانه ها به این آمار هم آسان نبوده است.
 
اما بخشی دیگر از انعکاس ناچیز تلفات یگان های هوایی آمریکا در این جنگ، به دشواری استخراج آمار و اطلاعات مرتبط با این تلفات مربوط است. درواقع، حتی در جداول آماری معتبر آمریکایی در این ارتباط هم، که بعضا بعد از سال‌ها از طبقه بندی محرمانه خارج شده اند، پیچیدگی های عجیبی به چشم می خورند که محققان و روزنامه نگاران را به‌شدت به اشتباه می‌اندازند.
 
پیش از هر چیز، اگر یک پژوهشگر دنبال آمار "تلفات نیروی هوایی آمریکا در ویتنام" بگردد و آمار درست را هم پیدا کند، تنها به بخشی از تلفات هواپیماها و هلیکوپترهای ایالات متحده در جنگ دست یافته است. چرا که در آمار نیروهای مسلح ایالات متحده، معمولا آمار مربوط به تلفات "نیروی هوایی"، "نیروی دریایی"، "تفنگداران دریایی" و "نیروی زمینی" در جداول جداگانه ذکر شده اند و بنابراین، آمار تلفات نیروی هوایی تنها بخشی از تصویر کلی را تشکیل می دهد. لازم به ذکر است که ارتش ایالات متحده، از پنج نیروی زمینی و هوایی و دریایی، تفنگداران دریایی و گارد ساحلی تشکیل شده است.
 
گذشته از همه اینها، بخشی از تلفات هوایی ایالات متحده در جنگ ویتنام، اساسا به ارتش این کشور ارتباط ندارند و به سیا مربوط هستند. چرا که در طول جنگ ویتنام، برخی از آژانس های "غیرنظامی" از قبیل شرکت هواپیمایی "ایرآمریکا" -که برای سیا کار می کرد- هم درگیر عملیات بودند و هواپیماهایشان هدف قرار می گرفت؛ که پیدا کردن آمار دقیق تلفات آنها، تقریبا غیرممکن است.
 
دومین پیچیدگی استخراج آمار صحیح تلفات ایالات متحده، ناشی از این واقعیت است که تعداد هواپیماها و هلیکوپترهای از بین رفته در "ویتنام"، به معنی تعداد تلفات "جنگ ویتنام" نیست.
 
در حقیقت، تمام هلیکوپترها و به ویژه هواپیماهای آمریکایی سقوط کرده در زمان جنگ، در ویتنام -شمالی یا جنوبی- از بین نرفته اند و بخشی از آنها در کشورهای هم مرز ویتنام یعنی کامبوج و لائوس نابود شده اند که تعداد آنها، در جداول مربوط به تلفات آمریکا در خاک ویتنام ذکر نشده است. از آنجا که ویتنامی ها از خاک لائوس و کامبوج برای حمله به نیروهای دشمن و انتقال تجهیزات به ویتنام جنوبی استفاده می کردند، خاک آن دو کشور صحنه عملیات بی شمار هوایی آمریکایی ها و طبیعتا، محل سقوط بسیاری از هواپیماهای آنها بود.
 
سومین عاملی که - البته در ابعادی کوچکتر - باعث پیچیدگی دستیابی به آمار کامل تلفات هواپیماها و هلیکوپترهای آمریکایی می شود، آن است که همه تلفات ایالات متحده بر اثر هدف قرار گرفتن از سوی ویتنامی ها ایجاد نشده و بخشی از آنها، در نتیجه سوانح از بین رفته اند.
 
سوانحی که وقوع آنها، به ویژه با توجه به انجام چند میلیون ماموریت هوایی در طول جنگ ویتنام، اجتناب ناپذیر بوده است.

حجم عملیات هوایی آمریکا در ویتنام
 
در طول جنگ ویتنام، تنها نیروی هوایی آمریکا حدود ۵،۲ میلیون نوبت پرواز انجام داد که حدود ۲،۲ برابر رقم مشابه در جنگ جهانی دوم بود.
 
وزن بمب هایی که هواپیماهای آمریکا در طول جنگ بر روی نیروها و مناطق مسکونی ویتنام ریختند، حدود دو برابر کل بمب هایی بود که متفقین در جنگ جهانی دوم در اروپا، آسیا و اقیانوسیه مورد استفاده قرار دادند.
 
به طور مشخص، درطول جنگ ویتنام آمریکایی ها ۶۷۰۰ هزار تن بمب بر روی ویتنام شمالی و جنوبی و مناطق مرزی کشورهای همجوار ریختند که معادل حدود ۴۲۰ بمب اتم، از نوع به کار رفته در هیروشیما بود.
 
این در حالی است که متفقین در طول جنگ جهانی دوم -با احتساب بمب های اتمی هیروشیما و ناکازاکی- حدود ۳۴۰۰ هزار تن بمب بر روی مناطق مختلف اروپا، آسیا و اقیانوسیه ریختند.
 
این حجم بالا از عملیات هوایی آمریکا در جنگ ویتنام، علیه کشوری صورت گرفت که دو بخش شمالی و جنوبی آن، مجموعا ۳۳۰ هزار کیلومتر مربع - یک پنجم مساحت ایران- وسعت داشتند.
 
اغلب تصاویر منتشر شده از جنگ ویتنام در جریان و پس از پایان این جنگ، تصویر نوعی جنگ چریکی میان ویتنامی های کمونیست و نیروهای آمریکایی و متحدانشان را به نمایش می گذارند. تصویری که در بسیاری از مخاطبان، این برداشت را ایجاد می کند که شکست آمریکا در ویتنام، اتفاقی از جنس شکست سایر قدرت ها در جنگ زمینی با گروه های چریکی بوده است.
 
این در حالی است که ایالات متحده نه تنها با چریک های ویت کنگ، که با ارتش منظم ویتنام شمالی و سلاح های سنگین آن هم درگیر بود که به تلفات گسترده و از جمله سرنگونی هزاران هواپیما و هلیکوپتر آمریکایی منجر شد.
 
واقعیتی که بی تردید، با تصویر ارائه شده از این جنگ - به ویژه در هالیوود- کاملا متفاوت است.