انتظار میرود رئیس جمهوری آمریکا جمهوری اسلامی را هدف حملات لفظی شدید قرار دهد روز جمعه، ٢١ مهر (١٣ اکتبر)، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، دیدگاه خود در مورد میزان پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق هستهای با قدرتهای بزرگ - برجام - را تشریح خواهد کرد.
پس از حصول توافق هستهای در دولت سابق آمریکا، کنگره آن کشور با تصویب طرحی، رئیس جمهوری را ملزم کرد که هر ٩٠ روز یکبار میران پایبندی ایران به برجام را به آگاهی کنگره برساند تا در صورت تخطی جمهوری اسلامی از تعهدات خود، ایالات متحده نیز بتواند ادامه پایبندی به توافق را مورد تجدید نظر قرار دهد. آقای ترامپ از زمان تصدی ریاست جمهوری، دوبار پایبندی ایران را تایید کرده است.
سخنرانی آقای ترامپ برای ساعات نیمروز به وقت واشنگتن برنامهریزی شده و انتظار میرود وی اعلام کند که نمیتواند پایبندی کامل ایران به برجام را مورد تایید قرار دهد. اگرچه عدم تایید برجام میتواند زمینه خروج آمریکا از این توافق را فراهم آورد و باعث تضعیف آن شود، برخی رسانههای خبری پیشبینی کردهاند که رئیس جمهوری از به جریان انداختن چنین روندی خودداری خواهد ورزید و گزینه معتدلتری را ترجیح خواهد داد.
ترامپ در نظر دارد نشان دهد اظهارات خود علیه برجام در جریان مبارزات انتخاباتی را فراموش نکرده است در جریان مبارزات انتخاباتی سال گذشته در آمریکا، پذیرش برجام یکی از اقدامات دولت باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق، در زمینه سیاست داخلی و خارجی بود که مورد حملات شدید آقای ترامپ قرار گرفت. وی برجام را بدترین توافق در تاریخ ایالات متحده توصیف کرد و وعده داد که در صورت انتخاب به ریاست جمهوری، برای حصول توافق بهتری مذاکره کند.
دونالد ترامپ همچنین جمهوری اسلامی را به "بیثبات سازی" منطقه از طریق دخالت در امور داخلی کشورهای همسایه، حمایت از "گروههای تروریستی" و دنبال کردن برنامه موشک بالستیکی جهت تهدید کشورهای دیگر متهم کرده و به خصوص کل سپاه پاسداران را مسئول اقدامات "بیثبات ساز" ایران دانسته است. انتظار میرود وی اقداماتی را علیه این نهاد به اجرا بگذارد. تاکنون در مورد قراردادن کل سپاه پاسداران در فهرست سازمانهای تروریستی گمانهزنیهایی صورت گرفته که واکنش تند مقامات جمهوری اسلامی را به دنبال آورده است.
انتظار میرود اقداماتی علیه سپاه پاسداران به اجرا گذاشته شود موضوع فشار بیشتر بر سپاه پاسداران چند ماه پیش نیز مطرح شده بود اما در آن زمان گفته شد در حالیکه سپاه پاسداران به بعضی از گروههای شبه نظامی عراقی در جنگ علیه داعش کمک میکند ، نهادهای اطلاعاتی آمریکا هشدار داده بودند که "تروریستی" اعلام کردن آن میتواند بر همسویی عملیات این گروهها آنها با ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا در این جنگ اثر منفی بگذارد.
طبق مصوبه کنگره آمریکا عدم تایید برجام از سوی دونالد ترامپ قاعدتا به معنی ارجاع این توافق به کنگره به منظور بررسی تخلفات جمهوری اسلامی و احتمالا وضع تحریمهای هستهای علیه ایران است. چنین اقدامی به منزله خروج ایالات متحده از این توافق محسوب میشود.
از آنجا که برجام یک توافق چندجانبه است، خروج ایالات متحده از برجام به معنی از میان رفتن این توافق نیست اما با توجه به نفوذ سیاسی و اقتصادی ایالات متحده در جهان، وضع تحریمهای هستهای آن کشور علیه جمهوری اسلامی میتواند بر روابط اقتصادی ایران با سایر کشورهای جهان نیز تاثیر منفی بگذارد. به همین خاطر، در روزهای اخیر دیگر دولتهای طرف توافق، به خصوص دولتهای غربی، کوشیدهاند نظر رئیس جمهوری آمریکا در عدم تایید برجام را تغییر دهند و همچنین در تماس با اعضای کنگره، خواستار آن شدهاند که این نهاد از اقداماتی که بتواند به لغو برجام منجر شود خودداری ورزد. برخورد ملایمتر؟
با وجود نگرانی در مورد تاثیر سخنرانی روز جمعه آقای ترامپ بر برجام، برخی رسانههای خبری گفته اند که احتمالا وی از موضعگیری به نحوی که باعث از میان رفتن این توافق شود خودداری خواهد کرد.
روزنامه گاردین چاپ لندن گفته است که رئیس جمهوری در ماههای اخیر اشاره کرده بود که مایل نیست که توافقی را که مورد انزجار اوست به طور مرتب مورد تایید قرار دهد و در سخنرانی روز جمعه تمهیداتی را پیشنهاد خواهد کرد که مستلزم ادامه چنین شیوهای نباشد. این روزنامه در عین حال میافزاید که آقای ترامپ ضمن محکوم کردن شدید ایران و متهم کردن دولت آن کشور به تخطی از "روح برجام"، به کنگره پیشنهاد نخواهد کرد تا تحریمهای هستهای را بار دیگر علیه ایران به اجرا بگذارد و به این ترتیب، باعث فروپاشی برجام شود.
به نوشته این روزنامه، وی توصیه خواهد کرد که کنگره با تصویب طرحی به جای مصوبه قبلی، شرایطی احتمالا سختگیرانه را تعیین کند که در صورت تخلف ایران از آنها، تحریمهای هستهای و احتمالا تحریمهای دیگر به طور خودکار علیه ایران به اجرا گذاشته شود.
همچنین، احتمالا وی خواهد خواست که به جای تایید ادواری پایبندی ایران از سوی رئیس جمهوری، ماموریت نظارت و تصمیمگیری در مورد این موضوع به نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده سپرده شود.
این روزنامه به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش میکند که هدف نهایی این خواهد بود که "اگر ایران در آینده یک میلیمتر هم از تعهدات خود تخلف کند، آمریکا از برجام خارج خواهد شد." گاردین به عنوان مثال، یادآور مینویسد که در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما، جمهوری اسلامی دوبار از حد تعیین شده در برجام برای ذخیره آب سنگین خود فراتر رفت بیآنکه واکنش آمریکا را برانگیزد اما مصوبه مورد اشاره، چنین انعطاف ناپذیر نخواهد بود.
این روزنامه پیشبینی کرده است که رئیس جمهوری آمریکا در سخنرانی خود اتهامات علیه جمهوری اسلامی، مانند حمایت از حکومت بشار اسد در سوریه، کمک به حزبالله لبنان، برنامه موشکی و گرایش سیاست منطقهای آن را مورد حمله قرار خواهد داد.
در مورد تحریم سپاه پاسداران نیز، این روزنامه معتقد است که آقای ترامپ به وضع محدودیتهایی علیه برخی از مقامات و احتمالا موسسات وابسته به این نیرو بسنده خواهد کرد.
برخی دیگر از منابع خبری نیز خروج آمریکا از برجام را مورد تردید قرار داده و رویکرد "عملی" معتدلتری از سوی رئیس جمهوری را پیشبینی کردهاند.
خبرگزاری فرانسه نیز در همین زمینه نوشته است که سخنرانی روز جمعه دونالد ترامپ لحنی تند علیه ایران خواهد داشت تا رئیس جمهوری بتواند اعلام کند که به نظرات خود در جریان مبارزات انتخاباتی در مورد "بد بودن" برجام عمل کرده است. این خبرگزاری مخالفت تمامی کشورهای اروپایی و حتی برخی از مقامات دولتی آمریکا با دیدگاه رئیس جمهوری در مورد "تخطی" ایران از تعهدات خود در برجام را یادآور شده است.