چرا پرینترها نقطه‌های نامرئی چاپ می‌کنند
+2
رأی دهید
-0
- سوم ژوئن، مأموران اف‌بی‌آی به خانه یک پیمانکار دولتی به نام ریلیتی لی وینر در شهر اوگوستا در ایالت جورجیا ریختند. از دو روز پیش از این عملیات، اف‌بی‌آی مشغول تحقیق در مورد یک سند محرمانه بودند که گفته می‌شد به رسانه‌ها درز کرده. مأموران اف‌بی‌آی می‌گفتند خانم وینر را از روی نسخه دیجیتال آن سند محرمانه که سایت اینترسپت منتشر کرده بود، پیدا کردند. می‌گفتند روی نسخه دیجیتال چین‌وچروک‌هایی بود که نشان می‌داد کسی که آن را درز داده، اول چاپش کرده و "دستی از اداره‌ای خارج کرده است".
اف‌بی‌آی می‌گوید خانم وینر به چاپ کردن گزارش آژانس امنیت ملی آمریکا و فرستادنش برای سایت اینترسپت اعتراف کرده است. کمی بعد از اینکه خبر درز سند محرمانه منتشر شد، اتهام علیه خانم وینر هم اعلام شد. و آن موقع بود که متخصصان سراغ سند مربوطه رفتند - سندی که دیگر در اینترنت موجود است.
متخصصان در بررسی سند به نکته‌ای جالب برخوردند: نقاط زرد با طرحی تقریبا مستطیلی روی سطح سند چاپ شده بود. نقاط را با چشم نمی‌شد دید، اما از نزدیک مثل یک رمز بود. پس از بررسی بیشتر به این نتیجه رسیدند که نقطه‌های زرد ساعت دقیق و تاریخ چاپ شدن آن صفحه را نشان می‌دهد - یا اگر دقیق‌تر بخواهیم بگوییم، ساعت داخلی پرینتر در آن لحظه. علاوه بر زمان چاپ، شماره سریال پرینتر هم از روی نقطه‌ها معلوم بود.
متخصصان امنیت و فعالان آزادی‌های مدنی این "ریزنقطه‌ها" را خوب می‌شناسند. بسیاری پرینترهای رنگی این نقطه‌ها را به چیزی که قرار است چاپ شود اضافه می‌کنند بدون اینکه شخصی که دارد از پرینتر استفاده می‌کند بداند.
در این مورد مشخص، اف‌بی‌آی هنوز علنا نگفته که مظنون را از روی این ریزنقطه‌ها شناسایی کرده است. از بی‌بی‌سی هم که تماس گرفتیم، حاضر نشدند نظری در این باره بدهند. وزارت دادگستری آمریکا نیز که خبر اتهام علیه خانم وینر را منتشر کرد حاضر نشد توضیح بیشتری در این رابطه ارائه کند.
اما سایت اینترسپت (که سند محرمانه را چاپ کرد) بیانیه‌ای داد و اعلام کرد "اتهام‌هایی که به وینر زده‌اند ثابت نشده. همین‌طور ادعاهای اف‌بی‌آی در مورد نحوه (پیدا کردن) و دستگیری وینر."
گذشته از اتهام خانم وینر، وجود ریزنقطه‌ها در سندی که به رغم میل آژانس امنیت ملی مهم شده، توجه بسیاری را جلب کرده است.
نقطه‌هایی که یک پرینتر لیزری اچ‌پی روی کاغذ چاپ کرده (و با نور آبی هویدا شده‌اند) تد هان، از شرکت داکیومنت کلاود، می‌گوید: "اگر روی سند زوم می‌کردی (نقطه‌ها) واضح بودند". آقای هان از نخستین کسانی بود که نقطه‌ها را دید. او اضافه می‌کند: "همین که این چیزها در عالم واقعی هستند جالب و قابل تأمل است."
یکی دیگر از کارشناسانی که سند را بررسی کرده راب گراهام است. او محقق مسایل امنیتی است و در یک پست وبلاگی توضیح می‌دهد که چطور می‌شود ریزنقطه‌ها را تشخیص داد و رمزگشایی کرد. او می‌گوید اگر نقطه‌ها را روی یک صفحه مشبک مشخص بیندازید، ساعت و دقیقه و تاریخ و عددهای مختلف را نشان می‌دهند. چندین متخصص دیگر که از نقطه‌ها رمزگشایی کرده‌اند هم به همین ساعت و تاریخ چاپ رسیده‌اند.
ریزنقطه‌ها از سال‌ها پیش مرسوم بوده‌اند. بنیاد مرز الکترونیکی (EFF) فهرستی دارد از پرینترهایی که در صفحه‌هایی که چاپ می‌کنند، ریزنقطه می‌گذارند.
تیم بنت، از تحلیلگران شرکت مشاوره نرم‌افزاری وکتور ۵ که سند مورد نظر را بررسی کرده، معتقد است ریزنقطه‌ها به جز جاسوسی استفاده‌های دیگری هم دارند: "می‌شود با آنها اسناد تقلبی را تشخیص داد. مثلا کسی سندی می‌آورد و می‌گوید این مال سال ۲۰۰۵ است. بالقوه (از روی ریزنقطه‌ها) می‌شود فهمید که مال چند ماه پیش است نه چندین سال پیش."
بنیاد مرز الکترونیک ابزاری دارد که با آن می‌توان فهمید ریزنقطه‌ها چه می‌گویند. اگر احیانا با کاغذی برخورد کردید که از این ریزنقطه‌ها داشت می‌توانید از آن ابزار استفاده کنید.
پیام‌های نهان
این نقطه‌های زرد روی برگه‌ای که با یک دستگاه زیراکس چاپ شده بوده پیدا شده‌اند (و ۶۰ برابر بزرگ شده‌اند) انواع مشابه پنهان‌نگاری (یا استگانوگرافی) از مدت‌ها پیش رایج بوده. پنهان‌نگاری یعنی پنهان کردن پیامی در تصویری که آشکار و جلوی چشم است.
مثلا بسیاری اسکناس‌ها یک طرح پنج نقطه‌ای عجیب دارند که به یوریون معروف است. اغلب دستگاه‌های فتوکپی و اسکنرها طوری برنامه‌ریزی شده‌اند که اگر این طرح را روی برگه‌ای دیدند، آن را کپی یا اسکن نکنند.
در زمان جنگ جهانی دوم، جاسوس‌های آلمانی در مکزیک نقطه‌های ریزی را داخل یک پاکت نامه چسپانده بودند. آنها در این پیام مخفی از آلمان درخواست تجهیزات رادیویی و جوهر نامرئی کرده بودند. اما نیروهای متفقین متوجه این نقطه‌ها شدند و عملیات لو رفت. جالب اینکه این نقطه‌های ریز اغلب رمز نبود، بلکه حروف و کلماتی بود که به اندازه یک نقطه ریز شده بود.
این شیوه ارتباط پنهانی در دوران جنگ جهانی دوم و پس از آن، به ویژه در دوران جنگ سرد، رایج بود. گزارش‌هایی هست که مأموران شوروی در آلمان غربی از این شیوه استفاده می‌کردند.
این روزها هرکس می‌تواند از ریزنوشته برای حفظ اموالش استفاده کند. برخی شرکت‌ها مثل آلفا دات در بریتانیا یک جور چسب دائم می‌فروشند که پر از دانه‌های بسیار ریز است که روی هر کدام یک شماره سریال میکروسکوپی درج شده. اگر پلیس یک شیئ مسروقه را پیدا کند، با این شماره میکروسکوپی که روی آن است می‌تواند صاحبش را شناسایی کند - دست‌کم در تئوری.
بسیاری از این پیام‌های مینیاتوری طرح رمزی ندارند، ولی همچنان مثال خوبی‌اند از اینکه چطور نوشته‌های بسیار ریز روی اسناد یا اشیاء می‌توانند ردی برای شناسایی باقی بگذارند.
در بعضی اشکال پنهان‌نگاری اساسا از حروف و اعداد و علائم استفاده نمی‌کنند. الن وودوارد، متخصص مسایل امنیتی در دانشگاه ساری در جنوب لندن به نمونه‌ای اشاره می‌کند که به اختصار به آن "برف" ( SNOW) می‌گویند. این نام از حروف اول Steganographic Nature Of Whitespace ساخته شده - که معنای آن "ذات پنهان‌نگارانه فضاهای سفید" است. در این شیوه پنهان‌نگاری، فضای خالی آخرِ هر خط یک متن معنا دارد. ترتیب و تعداد این فضاهای خالی (یا سفید) پیام پنهانی را آشکار می‌کند.
سایت "برف" می‌نویسد: "پیدا کردن رد سفیدی در یک متن مثل پیدا کردن خرس قطبی در بوران است".
ریزنقطه‌هایی که جاسوس‌های آلمانی در دوران جنگ جهانی دوم روی پاکت نامه چسبانده بودند آقای وودوارد می‌گوید معمولا بیش از یک راه برای پیدا کردن کسی که یک سند را برداشته یا چاپ کرده وجود دارد: "سازمان‌هایی مثل آژانس امنیت ملی آمریکا به جز امکان ردیابی کاغذی که چاپ شده، سابقه هرآنچه در آن سازمان چاپ شده را هم دارند. چون می‌دانند که مردم ماجرای ریزنقطه‌های زرد را می‌دانند، و نمی‌شود فقط به این نقطه‌ها برای ردیابی اتکا کرد."
طبیعتا ریزنقطه‌ها همواره موضوع بحث‌های اخلاقی بوده: آیا درست است که پرینترها بدون اطلاع صاحب پرینتر روی چیزهایی که چاپ می‌کند اطلاعاتی بگذارند؟ برخی حتی معتقدند که ریزنقطه‌های زرد نقض حقوق اولیه انسان‌هاست. دانشگاه ام‌آی‌تی وبسایتی راه انداخته که مردم می‌توانند از طریق آن به شرکت تولیدکننده پرینترشان اعتراض کنند. تا زمان نوشتن این گزارش بیش از ۴۷ هزار نفر از این تولیدکننده‌ها شکایت کرده‌اند.
البته کم نیستند کسانی که معتقدند اینگونه تدابیر در برخی موارد برای حفظ امنیت اسناد محرمانه ضروری است. از جمله تد هان که می‌گوید: "دولت باید بتواند بعضی چیزها را مخفی نگه دارد. البته امیدوارم دیگران هم به امنیت کاری‌شان توجه کنند، همین‌طور روزنامه‌نگارها که باید به حفظ خودشان و منابع خبری‌شان فکر کنند."
اف‌بی‌آی می‌گوید خانم وینر به چاپ کردن گزارش آژانس امنیت ملی آمریکا و فرستادنش برای سایت اینترسپت اعتراف کرده است. کمی بعد از اینکه خبر درز سند محرمانه منتشر شد، اتهام علیه خانم وینر هم اعلام شد. و آن موقع بود که متخصصان سراغ سند مربوطه رفتند - سندی که دیگر در اینترنت موجود است.
متخصصان در بررسی سند به نکته‌ای جالب برخوردند: نقاط زرد با طرحی تقریبا مستطیلی روی سطح سند چاپ شده بود. نقاط را با چشم نمی‌شد دید، اما از نزدیک مثل یک رمز بود. پس از بررسی بیشتر به این نتیجه رسیدند که نقطه‌های زرد ساعت دقیق و تاریخ چاپ شدن آن صفحه را نشان می‌دهد - یا اگر دقیق‌تر بخواهیم بگوییم، ساعت داخلی پرینتر در آن لحظه. علاوه بر زمان چاپ، شماره سریال پرینتر هم از روی نقطه‌ها معلوم بود.
متخصصان امنیت و فعالان آزادی‌های مدنی این "ریزنقطه‌ها" را خوب می‌شناسند. بسیاری پرینترهای رنگی این نقطه‌ها را به چیزی که قرار است چاپ شود اضافه می‌کنند بدون اینکه شخصی که دارد از پرینتر استفاده می‌کند بداند.
در این مورد مشخص، اف‌بی‌آی هنوز علنا نگفته که مظنون را از روی این ریزنقطه‌ها شناسایی کرده است. از بی‌بی‌سی هم که تماس گرفتیم، حاضر نشدند نظری در این باره بدهند. وزارت دادگستری آمریکا نیز که خبر اتهام علیه خانم وینر را منتشر کرد حاضر نشد توضیح بیشتری در این رابطه ارائه کند.
اما سایت اینترسپت (که سند محرمانه را چاپ کرد) بیانیه‌ای داد و اعلام کرد "اتهام‌هایی که به وینر زده‌اند ثابت نشده. همین‌طور ادعاهای اف‌بی‌آی در مورد نحوه (پیدا کردن) و دستگیری وینر."
گذشته از اتهام خانم وینر، وجود ریزنقطه‌ها در سندی که به رغم میل آژانس امنیت ملی مهم شده، توجه بسیاری را جلب کرده است.
نقطه‌هایی که یک پرینتر لیزری اچ‌پی روی کاغذ چاپ کرده (و با نور آبی هویدا شده‌اند) تد هان، از شرکت داکیومنت کلاود، می‌گوید: "اگر روی سند زوم می‌کردی (نقطه‌ها) واضح بودند". آقای هان از نخستین کسانی بود که نقطه‌ها را دید. او اضافه می‌کند: "همین که این چیزها در عالم واقعی هستند جالب و قابل تأمل است."یکی دیگر از کارشناسانی که سند را بررسی کرده راب گراهام است. او محقق مسایل امنیتی است و در یک پست وبلاگی توضیح می‌دهد که چطور می‌شود ریزنقطه‌ها را تشخیص داد و رمزگشایی کرد. او می‌گوید اگر نقطه‌ها را روی یک صفحه مشبک مشخص بیندازید، ساعت و دقیقه و تاریخ و عددهای مختلف را نشان می‌دهند. چندین متخصص دیگر که از نقطه‌ها رمزگشایی کرده‌اند هم به همین ساعت و تاریخ چاپ رسیده‌اند.
ریزنقطه‌ها از سال‌ها پیش مرسوم بوده‌اند. بنیاد مرز الکترونیکی (EFF) فهرستی دارد از پرینترهایی که در صفحه‌هایی که چاپ می‌کنند، ریزنقطه می‌گذارند.
تیم بنت، از تحلیلگران شرکت مشاوره نرم‌افزاری وکتور ۵ که سند مورد نظر را بررسی کرده، معتقد است ریزنقطه‌ها به جز جاسوسی استفاده‌های دیگری هم دارند: "می‌شود با آنها اسناد تقلبی را تشخیص داد. مثلا کسی سندی می‌آورد و می‌گوید این مال سال ۲۰۰۵ است. بالقوه (از روی ریزنقطه‌ها) می‌شود فهمید که مال چند ماه پیش است نه چندین سال پیش."
بنیاد مرز الکترونیک ابزاری دارد که با آن می‌توان فهمید ریزنقطه‌ها چه می‌گویند. اگر احیانا با کاغذی برخورد کردید که از این ریزنقطه‌ها داشت می‌توانید از آن ابزار استفاده کنید.
پیام‌های نهان
این نقطه‌های زرد روی برگه‌ای که با یک دستگاه زیراکس چاپ شده بوده پیدا شده‌اند (و ۶۰ برابر بزرگ شده‌اند) انواع مشابه پنهان‌نگاری (یا استگانوگرافی) از مدت‌ها پیش رایج بوده. پنهان‌نگاری یعنی پنهان کردن پیامی در تصویری که آشکار و جلوی چشم است.مثلا بسیاری اسکناس‌ها یک طرح پنج نقطه‌ای عجیب دارند که به یوریون معروف است. اغلب دستگاه‌های فتوکپی و اسکنرها طوری برنامه‌ریزی شده‌اند که اگر این طرح را روی برگه‌ای دیدند، آن را کپی یا اسکن نکنند.
در زمان جنگ جهانی دوم، جاسوس‌های آلمانی در مکزیک نقطه‌های ریزی را داخل یک پاکت نامه چسپانده بودند. آنها در این پیام مخفی از آلمان درخواست تجهیزات رادیویی و جوهر نامرئی کرده بودند. اما نیروهای متفقین متوجه این نقطه‌ها شدند و عملیات لو رفت. جالب اینکه این نقطه‌های ریز اغلب رمز نبود، بلکه حروف و کلماتی بود که به اندازه یک نقطه ریز شده بود.
این شیوه ارتباط پنهانی در دوران جنگ جهانی دوم و پس از آن، به ویژه در دوران جنگ سرد، رایج بود. گزارش‌هایی هست که مأموران شوروی در آلمان غربی از این شیوه استفاده می‌کردند.
این روزها هرکس می‌تواند از ریزنوشته برای حفظ اموالش استفاده کند. برخی شرکت‌ها مثل آلفا دات در بریتانیا یک جور چسب دائم می‌فروشند که پر از دانه‌های بسیار ریز است که روی هر کدام یک شماره سریال میکروسکوپی درج شده. اگر پلیس یک شیئ مسروقه را پیدا کند، با این شماره میکروسکوپی که روی آن است می‌تواند صاحبش را شناسایی کند - دست‌کم در تئوری.
بسیاری از این پیام‌های مینیاتوری طرح رمزی ندارند، ولی همچنان مثال خوبی‌اند از اینکه چطور نوشته‌های بسیار ریز روی اسناد یا اشیاء می‌توانند ردی برای شناسایی باقی بگذارند.
در بعضی اشکال پنهان‌نگاری اساسا از حروف و اعداد و علائم استفاده نمی‌کنند. الن وودوارد، متخصص مسایل امنیتی در دانشگاه ساری در جنوب لندن به نمونه‌ای اشاره می‌کند که به اختصار به آن "برف" ( SNOW) می‌گویند. این نام از حروف اول Steganographic Nature Of Whitespace ساخته شده - که معنای آن "ذات پنهان‌نگارانه فضاهای سفید" است. در این شیوه پنهان‌نگاری، فضای خالی آخرِ هر خط یک متن معنا دارد. ترتیب و تعداد این فضاهای خالی (یا سفید) پیام پنهانی را آشکار می‌کند.
سایت "برف" می‌نویسد: "پیدا کردن رد سفیدی در یک متن مثل پیدا کردن خرس قطبی در بوران است".
ریزنقطه‌هایی که جاسوس‌های آلمانی در دوران جنگ جهانی دوم روی پاکت نامه چسبانده بودند آقای وودوارد می‌گوید معمولا بیش از یک راه برای پیدا کردن کسی که یک سند را برداشته یا چاپ کرده وجود دارد: "سازمان‌هایی مثل آژانس امنیت ملی آمریکا به جز امکان ردیابی کاغذی که چاپ شده، سابقه هرآنچه در آن سازمان چاپ شده را هم دارند. چون می‌دانند که مردم ماجرای ریزنقطه‌های زرد را می‌دانند، و نمی‌شود فقط به این نقطه‌ها برای ردیابی اتکا کرد."طبیعتا ریزنقطه‌ها همواره موضوع بحث‌های اخلاقی بوده: آیا درست است که پرینترها بدون اطلاع صاحب پرینتر روی چیزهایی که چاپ می‌کند اطلاعاتی بگذارند؟ برخی حتی معتقدند که ریزنقطه‌های زرد نقض حقوق اولیه انسان‌هاست. دانشگاه ام‌آی‌تی وبسایتی راه انداخته که مردم می‌توانند از طریق آن به شرکت تولیدکننده پرینترشان اعتراض کنند. تا زمان نوشتن این گزارش بیش از ۴۷ هزار نفر از این تولیدکننده‌ها شکایت کرده‌اند.
البته کم نیستند کسانی که معتقدند اینگونه تدابیر در برخی موارد برای حفظ امنیت اسناد محرمانه ضروری است. از جمله تد هان که می‌گوید: "دولت باید بتواند بعضی چیزها را مخفی نگه دارد. البته امیدوارم دیگران هم به امنیت کاری‌شان توجه کنند، همین‌طور روزنامه‌نگارها که باید به حفظ خودشان و منابع خبری‌شان فکر کنند."