رنگ‌های خوراکی مصنوعی؛ مضر یا بی ضرر؟

مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی طی نیم قرن گذشته 500 درصد افزایش داشته است و در این میان، کودکان بزرگترین مصرف کنندگان محسوب می شوند.
 
آنچه در شکل گیری رنگ های درخشان محصولاتی مانند آبنبات ها، نوشیدنی های انرژی‌زا، و محصولات پخته شده نقش دارد، رنگ های خوراکی مصنوعی است. از این رنگ ها در برخی از مواد غذایی دیگر مانند ترشی، چاشنی سالاد و همچنین داروها نیز استفاده می شود. به طور خلاصه، آنها در هر جایی حضور دارند.
 
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "اتوریتی نیوتریشن"، مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی طی نیم قرن گذشته 500 درصد افزایش داشته است و در این میان، کودکان بزرگترین مصرف کنندگان محسوب می شوند.
 
ادعاهایی درباره این که رنگ های خوراکی مصنوعی عوارض جانبی جدی از قبیل بیش فعالی در کودکان و همچنین شکل گیری سرطان و آلرژی ها را به همراه دارند، مطرح شده اند. در مورد ایمنی رنگ های خوراکی نظرات متضادی وجود دارند. در ادامه این مطلب تلاش می کنیم واقعیت را از خیال جدا کنیم. رنگ های خوراکی چه چیزی هستند؟ رنگ های خوراکی مواد شیمیایی هستند که برای بهبود ظاهر مواد غذایی از طریق بخشیدن رنگی مصنوعی به آنها شکل گرفته اند. قرن هاست که مردم رنگ ها را به غذا اضافه می کنند، اما نخستین رنگ خوراکی مصنوعی در سال 1856 از قطران زغال سنگ تولید شد. امروزه، رنگ های خوراکی از نفت تهیه می شوند.
 
در طول سال ها، صدها رنگ خوراکی مصنوعی معرفی شده اند، اما بیشتر آنها سمی تشخیص داده شدند. تنها تعداد انگشت شماری از رنگ های مصنوعی همچنان در مواد غذایی استفاده می شوند. تولیدکنندگان مواد غذایی اغلب رنگ های خوراکی مصنوعی را به رنگ های خوراکی طبیعی، از قبیل بتا کاروتن و عصاره چغندر، ترجیح می دهند زیرا رنگ جذاب‌تر و درخشان‌تری ارائه می کنند.
 
با این وجود، همچنان اندکی بحث درباره ایمنی رنگ های خوراکی مصنوعی وجود دارد. تمامی رنگ های مصنوعی که در حال حاضر در مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرند، آزمایش های مختلف برای بررسی سمیت را پشت سر گذاشته اند. سازمان های نظارتی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا به این نتیجه رسیده اند که رنگ های خوراکی مصنوعی خطرات سلامت چشمگیر را ایجاد نمی کنند.
 
اما همه با این نتیجه گیری موافق نیستند. در همین راستا، برخی رنگ های خوراکی مصنوعی در یک کشور امن در نظر گرفته شده، اما در کشوری دیگر استفاده انسانی از آن ممنوع شده است و از این رو، شرایط برای ارزیابی ایمنی آنها گیج کننده می شود.
رنگ هایی که در حال حاضر در غذاها مورد استفاده قرار می گیرند
رنگ های خوراکی زیر برای استفاده تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا را اخد کرده اند:
 
قرمز شماره 3 (اریتروسین): رنگ قرمز گیلاسی که بیشتر در آبنبات ها، بستنی یخی ها و ژل های تزئین کیک استفاده می شود.
 
قرمز شماره 40 (قرمز آلورا): رنگ قرمز تیره که در نوشیدنی های انرژی‌زا، آبنبات ها، ادویه ها و غلات صبحانه استفاده می شود.
 
زرد شماره 5 (تارترازین): رنگ زرد لیمویی که در آبنبات ها، نوشیدنی های غیر الکلی، چیپس ها، ذرت بو داده و غلات صبحانه یافت می شود.
 
زرد شماره 6 (زرد غروب آفتاب): رنگ زرد-نارنجی که در آبنبات ها، سس ها، محصولات پخته شده و میوه های کنسروی استفاده می شود.
 
آبی شماره 1 (آبی درخشان): رنگ سبز-آبی که در بستنی ها، نخود فرنگی کنسرو شده، سوپ های بسته بندی شده، بستنی یخی ها استفاده می شود.
 
آبی شماره 2 (ایندیگو کارمین): رنگ آبی سلطنتی که در آبنبات ها، بستنی ها، غلات صبحانه و تنقلات یافت می شود.
 
چند رنگ دیگر در برخی کشورها قابل استفاده و در برخی دیگر ممنوع شده اند. به عنوان مثال، رنگ سبز شماره 3 که به نام سبز سریع شناخته می شود، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده، اما در اروپا ممنوع است. از سوی دیگر، زرد کینولین، کارمویسین و قرمز آتشی نمونه هایی هستند که در اتحادیه اروپا قابل استفاده هستند، اما در آمریکا ممنوع شده اند.
رنگ های خوراکی ممکن است موجب بیش فعالی در کودکان حساس شوند
در سال 1973، یک پزشک متخصص آلرژی ادعا کرد که بیش فعالی و مشکلات یادگیری در کودکان به واسطه رنگ های خوراکی مصنوعی و مواد نگهدارنده در مواد غذایی ایجاد می شود. در آن زمان شواهد علمی بسیار اندکی برای پشتیبانی از این ادعا وجود داشت، اما بسیاری از والدین این فلسفه را پذیرفتند.
 
آن پزشک یک رژیم غذایی حذفی را به عنوان درمانی برای اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) معرفی کرد. این رژیم غذایی تمامی رنگ های خوراکی مصنوعی را به همراه چند ماده مصنوعی دیگر حذف می کرد.
 
یکی از مطالعات اولیه که در سال 1978 منتشر شد، تغییری در رفتار کودکان را هنگامی که دوزی از رنگ های خوراکی مصنوعی به آنها داده شد را گزارش نکرد.
 
از آن زمان تاکنون، چندین مطالعه ارتباطی کوچک اما قابل توجه بین مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی و بیش فعالی در کودکان را نشان داده اند. نتایج یک مطالعه بالینی نشان داد که حذف رنگ های خوراکی مصنوعی به همراه ماده نگهدارنده بنزوات سدیم از رژیم غذایی به طور قابل توجهی نشانه های بیش فعالی را کاهش داد.
 
با این وجود، از آنجایی که شرکت کنندگان در این مطالعات ترکیبی از مواد تشکیل دهنده را دریافت کردند، تشخیص این که چه چیزی عامل بیش فعالی محسوب می شود، دشوار است.
 
تارترازین که به نام زرد 5 نیز شناخته می شود با تغییرات رفتاری از جمله بی قراری، افسردگی، و مشکل در به خواب رفتن مرتبط بوده است.
 
افزون بر این، تجزیه و تحلیل 15 مطالعه که در سال 2004 انجام شد، این گونه نتیجه گیری کرد که رنگ های خوراکی بیش فعالی را در کودکان افزایش می دهند.
 
به نظر می رسد تمامی کودکان به روشی مشابه به رنگ های خوراکی مصنوعی واکنش نشان نمی دهند. پژوهشگران دانشگاه ساوتهمپتون یک جز ژنتیکی را کشف کردند که چگونگی تاثیرگذاری رنگ های خوراکی بر یک کودک را تعیین می کند.
 
در شرایطی که آثار رنگ های خوراکی مصنوعی در کودکان مبتلا و غیر مبتلا به ADHD بررسی شده است، برخی کودکان به نظر می رسد حساسیت بیشتری به رنگ ها نسبت به دیگران دارند.
 
با این وجود، هم سازمان غذا و داروی آمریکا و هم سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا اعلام کرده اند که در حال حاضر شواهدی مبنی بر ناامن بودن رنگ های خوراکی مصنوعی وجود ندارند. با این وجود، شواهد کافی برای شکل گیری برخی نگرانی ها وجود دارند.
 
در سال 2009، دولت انگلیس تشویق تولیدکنندگان مواد غذایی به یافتن مواد جایگزین برای رنگ های خوراکی را آغاز کرد. در سال 2010، ارائه یک برچسب هشدار روی هر گونه ماده غذایی که حاوی رنگ های خوراکی مصنوعی بود در این کشور الزامی شد.
آیا رنگ های خوراکی باعث سرطان می شوند؟

ایمنی رنگ های خوراکی مصنوعی موضوعی بسیار بحث برانگیز است. با این وجود، مطالعاتی که ایمنی رنگ های خوراکی را ارزیابی کرده اند، از جمله موارد حیوانی بلند مدت هستند. مطالعاتی که روی رنگ های آبی 1، قرمز 40، زرد 5 و زرد 6 انجام شده هیچ مدرکی دال بر آثار سرطان‌زا بودن نشان نداده اند. با این حال، رنگ های دیگر ممکن است نگران کننده‌تر باشند.
نگرانی ها درباره آبی 2 و قرمز 3
طی یک مطالعه حیوانی روی رنگ آبی 2 افزایش معنی‌دار آماری در تومورهای مغزی گروهی که دوزهای بالا از این رنگ دریافت کرده بودند، در مقایسه با گروه کنترل مشاهده شد، اما پژوهشگران این گونه نتیجه گیری کردند که شواهد کافی برای تعیین این که آیا رنگ آبی 2 موجب شکل گیری تومورها شده است یا خیر وجود ندارد.
 
مطالعات دیگر درباره رنگ آبی 2 عوارض جانبی خاصی نشان نداده اند.
 
از سوی دیگر، اریتروسین که به نام قرمز 3 شناخته می شود، بحث برانگیزترین رنگ خوراکی مصنوعی محسوب می شود. طی یک مطالعه، موش های نر که اریتروسین دریافت کرده بودند با خطر افزایش یافته تومورهای تیروئید مواجه شدند. بر اساس این مطالعه، سازمان غذا و داروی آمریکا ممنوعیت استفاده از اریتروسین را در سال 1990 اعلام کرد، اما بعدا این ممنوعیت برداشته شد. پس از بررسی های صورت گرفته، مشخص شد تومورهای تیروئید به صورت مستقیم در نتیجه اریتروسین شکل نگرفته بودند.
 
در آمریکا، قرمز 3 عمدتا با قرمز 40 جایگزین شده است، اما استفاده از آن همچنان ادامه دارد.
برخی رنگ های خوراکی مصنوعی ممکن است حاوی آلاینده های سرطان‌زا باشند
در شرایطی که رنگ های خوراکی در مطالعات سمیت هیچ گونه عوارض جانبی نشان نداده اند، برخی نگرانی ها درباره احتمال وجود آلاینده ها در رنگ ها وجود دارند. رنگ های قرمز 40، زرد 5 و زرد 6 ممکن است حاوی آلاینده هایی باشند که به عنوان مواد سرطان‌زا شناخته می شوند. 4-آمینوبیفنیل و 4-آمینوآزوبنزن مواد بالقوه سرطان‌زایی هستند که در این رنگ های خوراکی یافت می شوند.
 
وجود این آلاینده ها در رنگ های خوراکی مجاز است زیرا سطوح آنها در حدی است که ایمن در نظر گرفته می شود.
آیا رنگ های خوراکی مصنوعی موجب آلرژی می شوند؟
برخی رنگ های خوراکی مصنوعی می توانند زمینه ساز واکنش های آلرژیک شوند. در چندین مطالعه، رنگ زرد 5 که به نام تارترازین شناخته می شود به عنوان علت کهیر و نشانه های آسم شناسایی شد. افرادی که به آسپرین آلرژی دارند، به نظر می رسد احتمال بیشتری دارد به رنگ زرد 5 نیز آلرژی داشته باشند.
 
بیشتر واکنش های آلرژیک جان فرد را تهدید نمی کنند. با این وجود، اگر نشانه های یک آلرژی را دارید، حذف رنگ های خوراکی مصنوعی از رژیم غذایی می تواند ایده خوبی باشد.
 
رنگ های قرمز 40، زرد 5 و زرد 6 در میان پر مصرف‌ترین رنگ های خوراکی قرار دارند و سه گزینه ای هستند که احتمال بیشتری دارد موجب یک واکنش آلرژیک شوند.
آیا باید از مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی پرهیز کنید؟
نگران کننده‌ترین ادعا درباره رنگ های خوراکی مصنوعی این است که می توانند موجب شکل گیری سرطان شوند. با این وجود، شواهدی که از این ادعا پشتیبانی می کنند، اندک و ضعیف هستند. با توجه به پژوهش های صورت گرفته کنونی، ابتلا به سرطان در نتیجه مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی بعید است.
 
برخی رنگ های خوراکی موجب واکنش های آلرژیک در برخی افراد می شوند، اما اگر هیچ گونه نشانه آلرژی ندارید، دلیلی هم وجود ندارد که آنها را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
 
ادعایی درباره رنگ های خوراکی مصنوعی که از قوی‌ترین پشتیبانی علمی برخوردار است به ارتباط بین آنها و بیش فعالی در کودکان باز می گردد. چندین مطالعه نشان داده اند که رنگ های خوراکی مصنوعی بیش فعالی را در کودکان مبتلا و غیر مبتلا به ADHD افزایش می دهند، اگرچه برخی کودکان حساسیت بیشتری نسبت به دیگران دارند.
 
دلیل استفاده از رنگ های خوراکی مصنوعی بخشیدن ظاهری جذاب‌تر به مواد غذایی است و هیچ فایده غذایی ندارند. در نتیجه اگر فرزند شما بیش فعال است یا رفتاری تهاجمی دارد، حذف رنگ های خوراکی از رژیم غذایی وی می تواند مفید باشد.
 
در موارد دیگر، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد همه باید از مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی اجتناب کنند.
مواد غذایی کامل به طور طبیعی فاقد رنگ های خوراکی مصنوعی هستند
بهترین روش برای حذف رنگ های خوراکی مصنوعی از رژیم غذایی تمرکز بر استفاده از غذاهای کامل و غیر فرآوری شده است. بر خلاف غذاهای فرآوری شده، بیشتر غذاهای کامل بسیار مغذی هستند.
 
از جمله غذاهایی که به طور طبیعی فاقد رنگ های خوراکی هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
لبنیات و تخم مرغ: شیر، ماست ساده، پنیر، تخم مرغ
 
گوشت: گوشت تازه و مزه‌دار نشده مرغ، گاو، گوسفند و ماهی
 
مغزهای خوراکی و دانه ها: بادام مزه‌دار نشده، آجیل ماکادمیا، بادام هندی، گردو، دانه آفتابگردان
 
میوه ها و سبزیجات تازه: تمامی میوه ها و سبزیجات تازه
 
غلات: جو، برنج قهوه ای، کینوآ، جو دوسر
 
حبوبات: لوبیا سیاه، لوبیا قرمز، نخود، عدس
 
اگر قصد دارید از تمامی رنگ های خوراکی پرهیز کنید، همواره برچسب مواد غذایی را پیش از مصرف مشاهده کنید. برخی غذاهای به ظاهر سالم نیز می توانند حاوی رنگ های خوراکی مصنوعی باشند.