از گرگینه تا امپراطور کوزکو؛ زنان پر طرفدار ایرانی در اینستاگرام

در رستوران ایرانی در شمال لندن نشسته‌ام که زنی ایرانی با همراهش برای خوردن ناهار وارد می‌شود. نه همراهان من و نه کارکنان ایرانی رستوران هیچ‌یک نمی‌دانند "روژان" یکی از مشاهیر این روزهای دنیای مجازی ایران است. او نه فیلمی بازی کرده و نه آهنگی خوانده و درکل به جز گوشی موبایلش در مقابل هیچ دوربین دیگری ظاهر نشده ولی در صفحه اینستاگرامش هزاران دنبال کننده دارد و روزانه برای مخاطبانش عکس و پیام ویدئویی می‌فرستد. اما او تک‌تاز این شبکه اجتماعی نیست.
 
شاید بیجا نباشد اگر بگوییم "گرگینه" اولین زن ایرانی بود که با کلیپ ویدئویی چند ثانیه‌ای در اینستاگرام یک‌شبه معروف شد و صدها هزار دنبال کننده به جیب حساب اینستاگرامش زد.
 
گرگینه با نام اصلی ملیکا جواهریان پرچم‌دار موجی شد از سلبریتی‌های جوان با ظاهری که از سوی حکومت ایران برای یک زن پذیرفته نیست. آن‌ها که با جراحی‌های زیبایی شبیه به همدیگر شده‌اند، به صورت روزانه عکس و کلیپ‌های ویدیویی برای طرفدارانشان منتشر می‌کنند.
 
البته برخی از این مشاهیر اینستاگرام، با مشاهیر سنتی مثلا سینماگران و هنرمندان هم بی ارتباط نیستند.
 
محمدعلی، حنا و لیلی فردین نوه‌های محمدعلی فردین، هنرپیشه محبوب پیش از انقلاب هم ده ها هزار دنبال کننده دارند و دائم در حال ارتباط با طرفدارانشان هستند. اما دیدن تصاویر میهمانی‌های خصوصی و زندگی روزمره این سه جوان برای دنبال کننده‌ها کافی نیست و گاهی آن‌ها می‌خواهند بیشتر بدانند. نارملا عین‌الدین، همسر پسر محمدعلی فردین، در سلسله مصاحبه‌هایی که پسرش در حساب اینستاگرامش منتشر می‌کند به سوال‌های مخاطبانش پاسخ می‌دهد. او که این مصاحبه‌ها را مانند "Reality Show" (برنامه‌های تلویزیونی که در آن‌ها زندگی عادی افراد مشهور را نشان می‌دهد) می‌داند به صورت خیلی شفاف به سوال‌های کاربران از زندگی خصوصی‌اش، از نحوه آشنایی‌اش با همسرش گرفته تا قد و وزن خودش پاسخ می‌دهد. البته او به کسانی که به پوشش و زندگی شخصی‌اش انتقاد می‌کنند هم پاسخ می‌دهد و گاهی آن‌ها را راهنمایی می‌کند. مجموعه ویدیو‌های خانم عین‌الدین،‌ سر از سایت یوتیوب هم در آورده و بیش از ۱۵۰هزار بازدیدکننده داشته است. اما با پیوستن بیش از پیش ایرانی‌ها به اینستاگرام، بسیاری از جمله زنان به فکر کسب درآمد از این شبکه اجتماعی افتادند، آن هم از راه پذیرفتن آگهی ولی بدون مزاحمت قوانین دست و پاگیر حاکم در ایران.
 
اینجا بود که پای مدل های زن ایرانی به اینستاگرام باز شد. با این تفاوت که تصاویرشان نه در صفحات مزونها و برندهای لباس، بلکه در حسابهای شخصی شان منتشر می‌شد و کل درآمد پس از کم کردن هزینه های عکاسی به خودشان می رسید.
 
اما پس از اینکه الهام عرب، یکی از سرشناس‌ترین این مدلها در برنامه ماه عسل ظاهر شد، نهادهای امنیتی روی این موضوع حساس شدند و در پروژهای مختلف عنکبوت ۱ و ۲، عکاس‌ها و مدلها را تحت فشار قرار دادند و پس از آن کمتر شاهد ظهور مدل‌های جدید در بین کاربران در اینستاگرام بودیم.
 
به جرات می‌شود گفت که یکی از مهمترین کاربردهای شبکه‌های اجتماعی، آموزش و ترغیب مخاطب برای بهتر کردن کیفیت زندگی‌اش است. شبنم شاهرخی،‌ زن ورزشکار ایرانی که در رشته رزمی کیک بوکسینگ مدال‌هایی نیز به دست آورده، در حساب اینستاگرامش تصاویری از زندگی روزمره‌اش منتشر می‌کند و در میان آن‌ها ویدیوهایی آموزشی از حرکات مختلف ورزشی خود در خانه را همرسان می‌کند. خانم شاهرخی حتی به زنان دیگر راهنمایی می‌کند که با وجود کار بیرون و خانه و بچه داری چگونه به ورزش خود بپردازند. برخی از زنان نیز هم در اینستاگرام به مخاطبانشان آموزش می‌دهند و هم درآمد کسب می‌کند. صدف که در آمریکا آرایشگر است، به ده‌ها هزار مخاطب ایرانی‌اش آموزش آرایش کردن می‌دهد و هم با پذیرش آگهی از برخی شرکت‌های ایرانی پول در می‌آورد.
 
او که ساکن آمریکاست، به بی‌بی‌سی گفت که اولین ویدیوی آموزشی‌اش را برای آموزش به دختر دایی‌اش در اینستاگرامش منتشر کرد که ناگهان در مدت کمی هزاران دنبال کننده به حساب اینستاگرامش اضافه شد. سپس تصمیم گرفت که به صورت منظم ویدیوهای آموزشی در اینستاگرامش منتشر کند. او می‌گوید خیلی در پی کسب درآمد از این راه نیست ولی تا به حال با تبلیغ لوازم آرایش چند میلیون تومان درآمد کسب کرده. اما همه زنان ایرانی پرطرفدار در اینستاگرام،‌ الزاما خیلی هم فعالیت‌های جدی نمی‌کنند. افشون اولین کاربر زن ایرانی اینستاگرام بود که با مونتاژ ویدیوهای مختلف سربه سر مشاهیر و شخصیت‌های تلویزیونی ایرانی گذاشت. شوخی‌های افشون مرزی ندارد. از شوخی با محمدرضا شاه گرفته تا آیت‌الله خمینی، البته گاهی اوقات هم با مونتاژهایی به نسبت حرفه‌ای سربه سر سلبریتی‌های دیگر مانند الهام چرخنده می‌گذارد.
 
اما آخرین پدیده طنز/هجو پرداز اینستاگرام که از این راه کسب درآمد هم می‌کند، امپراطور کوزکو است. زنی که با چادر خانه از گوشه اتاقش در شهر قم در اینستاگرام و کانال تلگرامش ویدیو منتشر می‌کند و در مدت کمی هزاران دنبال کننده و چندین پشتیبان مالی پیدا کرده. مضمون ویدیوهای او معمولا پر از بد و بیراه به لهجه قمی‌است که گاهی در پیامی حواله عروس خیالی‌اش می‌شود و گاهی هم مخاطبش بسته به مسائل روز تغییر می‌کند، مثلا طرفداران هیلاری کلینتون. وب‌سایت عصرخبر مصاحبه‌ای منسوب به او منتشر کرده که در آن امپراطور کوزوکو می‌گوید در گذشته طراح وب‌ بوده و پس از اینکه شغلش را ترک کرده به این کار روی آورده و درآمد خوبی هم دارد. بر اساس این مصاحبه او سعی دارد به این شکل زشتی اخلاق‌های بد و سنت‌های غلط بسیاری از ایرانیان را نشان دهد.
 
به هر حال موارد بالا اگرچه بازگو کننده تمامی فعالیت‌های زنان ایرانی در اینستاگرام نیست اما دست‌کم نمونه‌هایی از زن‌هایی است که توانسته‌اند به تنهایی و با استفاده از ابتدایی ترین امکانات، از بسیاری از رسانه‌های امروز، مخاطبان بیشتری را به سوی خود جذب کنند.