یهودیان درباره کورش چه می گویند؟

پلکان کووش در حیفا : بر روی تابلو از کوروش به عنوان بنیانگذار پادشاهی در ایران که در سال 539 پیش از میلاد ارتش بابل را شکست داد و یهودیان را آزاد کرد یاد شده استایران وایر , اشکان صفایی حکیمی
 کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی، نامی است آشنا برای بسیاری از یهودیان؛ در عهد عتیق، بیست و سه بار نام او به صورت مستقیم آورده شده و چندین بار هم اشاراتی غیرمستقیم به این پادشاه هخامنشی شده است.
 
نام کوروش بزرگ با صفت "ناجی" در عهد عتیق همراه شده است؛ پادشاهی "دادگر" که پس از فتح بابل در روز بیست و نهم اکتبر سال 539 پیش از میلاد مسیح، یهودیان را از تبعید رها کرده و چند ماه بعد با صدور فرمانی که در کتاب دوم تواریخ (باب 36 آیات 22-23) به آن اشاره شده، دستور بازسازی هیکل سلیمان در اورشلیم را داد که نیم قرن پیشتر توسط نیروهای بخت‌النصر بابلی خراب شده بود.
 
علاوه بر عهد عتیق، مورخان و نویسندگان کلاسیک یهودی نیز در تاریخ همواره به نام کوروش هخامنشی اشاره کرده‌اند. از جمله، تاریخ‌نگار یهودی ساکن اورشلیم در قرن نخست میلادی، جوسفوس – که در فارسی او را بیشتر با نام یوسف فلاوی می‌شناسند – متن نامه‌ای از کوروش کبیر به فرمانداران امپراتوری هخامنشی را در کتاب خود آورده که در آن به جزئیات کمک به ساخت مجدد معبد اورشلیم اشاره شده است.
 
جایگاه کوروش نزد ایرانیان یهودی نیز همواره شایسته بوده است. این جایگاه به ویژه در یک قرن گذشته، پس از رهایی یهودیان از زندگی در محلات بسته، جلوه یافت. برای نمونه، موسی کرمانیان، از رهبران جامعه یهودی ایران پیش از انقلاب اسلامی، دو سال پیش از انقلاب در مطلبی درباره رابطه یهودیان ایرانی به این کشور و هویت ایرانی آنان، از جمله به جایگاه رفیع کوروش بزرگ نزد آنان اشاره می‌کند.
 
یا آنکه کوتاه‌مدتی پس از صدور بیانیه بالفور در یکصد سال پیش، نشریه یهودی که با عنوان "ها-خییم" (به معنای زندگی) که در تهران منتشر می‌شد، از حکومت خواست که اجازه خروج آن دسته از یهودیان ایرانی که خواهان مهاجرت به سرزمین اسرائیل بودند را بدهد و با توصیف ایران به عنوان "زادگاه محبوب" این یهودیان، قول داد که آنان نه تنها پس از مهاجرت ایران را فراموش نخواهند کرد، بلکه بی‌شک سمبولی از کوروش را در اورشلیم خواهند ساخت.
 
امروزه نام کوروش زینت‌بخش چندین خیابان در شهرهای مختلف اسرائیل است: از اشکلون در جنوب کشور تا حیفا و عفوله در شمال اسرائیل و حتی شهرک افرات در کرانه باختری رود اردن. البته برخی ایرانی‌تبارانی نیز در اسرائیل که این را کافی نمی‌دانستند، از جمله مرحوم امنون نتصر، ایران‌شناس ایرانی – اسرائیلی و استاد دانشگاه، تلاش کرد مجسمه‌ای از کوروش با دستان باز در بندر حیفا ساخته و نصب شود اما نتوانست همه مسئولان کشوری و شهری را با خود همراه کند.
 
علاوه بر این‌ها، نام یکی از اصلی‌ترین مراکز فرهنگی و سازمان‌های یهودیان ایرانی مهاجر در اسرائیل نیز "بِت کورِش" (خانه کوروش) است.
 
اما گذشته از همه این موارد تاریخی، ساکنان امروز اسرائیل درباره کوروش چه فکر می‌کنند؟
 الیوت فریدلند , نویسنده و محقق , اورشلیم ( متولد آکسفورد بریتانیا )الیوت فریدلند، نویسنده و محقق، اورشلیم (متولد آکسفورد بریتانیا) با اشاره به اینکه درباره کوروش در مدرسه شنیده است، می گوید: «به ما گفته شد که او پادشاهی دادگر بود که به یهودیان پروانه داد معبد تخریب شده توسط بابلیان را از نو بنا کنند و به سرزمین اسرائیل بازگردند.»
 
او می گوید به به عنوان یک یهودی ساکن اسرائیل، کوروش را نماد یکی از فصل‌های مثبت تاریخ طولانی‌ شان می داند: « او همچنین یک حاکم غیریهودی بوده که رابطه یهودیان با سرزمین اسرائیل را به رسمیت شناخته و برای آن احترام قائل بود. اما این‌ها تنها دلایلی نیستند که من کوروش را تحسین می‌کنم. من او را به دلیل دستآوردهایش به عنوان شاهنشاه و بنیانگذار سلسله هخامنشی نیز تحسین می‌کنم. این همواره رویای من بوده که روزی بتوانم به ایران سفر کنم و مزار کوروش را از نزدیک ببینم.»
 

آوی ( ابراهیم ) متحده , معلم متون دینی و دانشجوی دکترای تاریخ خاورمیانه , حیفا ( متولد اسرائیل در خانواده ای ایرانی تبار )آوی (ابراهیم) متحده، معلم متون دینی و دانشجوی دکترای تاریخ خاورمیانه است. او در شهر حیفا در یک خانواده‌ای ایرانی‌تبار متولد شده است. او به شهرت جهانی کوروش اشاره می کند و می گوید: «در چشم جهانیان، اهمیت کوروش به عنوان یک پادشاه در اعلامیه‌ای است که در سال 538 پیش از میلاد مسیح صادر کرده و بر اساس آن آزادی مذهب را برای ملل تحت تسلط خود تضمین کرد.»
 
به گفته متحده، در چشم یهودیان «این اعلامیه به معنای اجازه بازگشت یهودیان تبعیدی به صیون (اورشلیم) و ساخت دوباره بیت‌المقدس یهود (معبد سلیمان) بود. این اعلامیه و بازسازی معبد در عهد عتیق مکتوب شده است. در واقع کتاب مقدس از کوروش به عنوان "ماشیح" (مسیحا و منجی یهود) نام می‌برد و برخی منابع خارجی حتی او را از نسل ملکه استر و خشایارشاه می‌دانند. یهودیان ایران کوروش را رشته‌ای می‌دانند که یهودیت آنان را به ریشه‌های ایرانی آنها، به عنوان ملتی باستانی، پیوند می‌زند.»
 

نَعَما لَزیمی , مشاور یکی از نمایندگان پارلمان اسرائیل , حیفانَعَما لَزیمی، مشاور یکی از نمایندگان پارلمان اسرائیل است که در حیفا زندگی می کند. او در دوران دبیرستان با شخصیت کوروش آشنا شده است: « در عهد عتیق نیز از او به عنوان پادشاهی نیکو یاد شده است که به یهودیان تبعیدی در بابل اجازه داد به سرزمین اسرائیل بازگردند؛ رخدادی که "بازگشت به صیون" نام گرفت.»
 
به باور او مهم‌ترین پیوند کوروش با اسرائیل به اعلامیه کوروش مربوط می‌شود که بیانگر حقوق بنیادین مردم یهود است و در کل، به عنوان یک اعلامیه حقوق بنیادین بشر، ارزشی جهانی دارد:« به زبان امروزی، سخن از دوستی به راستی تأثیرگذار برای ملت یهود است.»