نبرد اشباح، ببرها و گربه‌های ایرانی برفراز انارک + تصاویر

یکی از چهار فروند اف-۵ اف اعزامی به اصفهان برای شرکت در روز نخست رزمایش در حالی که خدمه زمینی مشغول نصب چتر ترمز آن هستند. این هواپیما در میان خلبانان پایگاه دوم شکاری ملقب به هواپیمای سلطنتی است زیرا در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۵۶ رضا پهلوی ولیعهد سابق ایران در محل پایگاه چهارم شکاری وحدتی دزفول نخستین پرواز انفرادی خود را با آن انجام داد. با گذشت این همه سال این هواپیما هنوز سرحال است.  بابک تقوایی نویسنده و پژوهشگر دفاعی
در حال حاضر رزمایشی با نام فدائیان حریم ولایت-شش در مناطق مرکزی ایران به مرکزیت پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی بابایی (خاتمی) اصفهان در حال جریان است. در این رزمایش، نیروی هوایی ارتش ایران برای نخستین بار اقدام به اجرای تاکتیک‌های ابداعی خود در عملیات جنگال (جنگ الکترونیک)، بمباران شبانه با جنگنده بمب‌افکن های فانتوم و عملیات دیگر کرده است. در این گزارش کوتاه به بررسی اجمالی این رزمایش سه روزه خواهیم پرداخت.
 
برگزاری مسابقات تیراندازی و رزمایش هوایی توسط نیروی هوایی کشورهای مختلف جهان در وهله اول برای افزایش توان رزمی یگان‌ها و پرسنل است و در وهله دوم پیامی است برای دشمنان احتمالی که آنها را از آمادگی رزمی برای مقابله با هرگونه تهاجم به مرزهای خاکی و دریایی کشورشان مطلع سازد. نیروی هوایی ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و در سال‌های اخیر رزمایش‌هایی با نام‌های میلاد نور ولایت، فدائیان و مدافعان حریم ولایت برگزار کرده است.
تنها آر اف-۴ئی اعزامی از همدان به اصفهان که در روز اول رزمایش برای ماموریت شناسایی استفاده شد. این هواپیما یکی از چهار فروند آر اف-۴ی بود که نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در سال ۱۳۵۱ تحویل گرفت؛ در جریان پروژه ژن سیاه برای ماموریتهای شناسایی مشترک ایران و آژانس امنیت ملی آمریکا برفراز مناطق مرزی با شوروی و همچنین عراق. در شهریورماه سال ۱۳۹۴ نیروی هوایی ارتش ایران برای نخستین بار در سال‌های اخیر، اقدام به انجام رزمایشی به نام فدائیان حریم ولایت-پنج به مرکزیت پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی در اصفهان، در مرکز ایران، نمود.
 
پیشتر نیروی هوایی عمدتا از پایگاه‌هایی چون دوم شکاری تاکتیکی در تبریز و سوم شکاری تاکتیکی در همدان رزمایش‌هایی برای مقابله با خطرات احتمالی در شمال‌غرب (تهدید نیروی هوایی ترکیه) انجام داده بود و برای آمادگی مقابله با تهاجم هوایی از جنوب کشور و خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان، رزمایش‌هایی را در جنوب ایران برگزار کرده بود؛ در پایگاه نهم شکاری تاکتیکی در بندرعباس (رزمایش فدائیان حریم ولایت-۴ در سال ۱۳۹۲) و دهم شکاری تاکتیکی در چابهار (میلاد نور ولایت در تیرماه ۱۳۸۸).
برخاستن یک اف-۴ئی نیروی آبی از پایگاه هشتم شکاری اصفهان در شب نخست رزمایش برای بمباران شبانه. در رزمایش سال گذشته تنها ۴۵ فروند هواپیما و دو فروند هلیکوپتر نیروی هوایی از هشت پایگاه شکاری نیروی هوایی شرکت داشتند. در روز نخست آن عملیات مقابله با تهاجم زمینی دشمن فرضی از طریق انجام ماموریت‌های پشتیبانی نزدیک هوایی توسط جنگنده های اف-۴، اف-۵ و اف-۷ نیروی هوایی انجام شده و سپس در روز بعد جنگنده‌های یاد شده به همراه بمب‌افکن‌های سوخو ۲۴ تحت پوشش رهگیرهای اف-۴ و اف-۱۴ و میگ ۲۹ به یک پایگاه هوایی دشمن فرضی حمله کردند؛ همچنین تکاوران ارتش عملیات چتربازی و بار ریزی هوایی را با استفاده از هواپیماهای ترابری و دو فروند هلیکوپتر اجرا کردند.
 
نیروهای حاضر در رزمایش امسال به دو گروه تقسیم شدند، نیروی آبی (دفاعی) و نیروی قرمز(تهاجمی). در جریان بمباران شبانه اف-۴ ها، جنگنده رهگیرهای اف-۱۴ پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی مجهز به موشک‌های هوا به هوای اسپارو و سایدویندر پوشش هوایی فانتوم‌ها در قالب نیروی آبی تامین کردند. پیش از آغاز رزمایش مدافعان حریم ولایت-شش، معاونت عملیات نیروی هوایی فرمانی صادر کرد برای اعزام ۱۹ فروند هواپیمای شکاری بمب افکن از شش پایگاه شکاری تاکتیکی نیروی هوایی به محل پایگاه اصفهان برای شرکت در این رزمایش. این هواپیماها عبارت بودند از:
 

  ردیفی از جنگنده های شرکت کننده در قالب نیروی آبی در رمپ اصلی پایگاه هشتم شکاری. به ترتیب جنگنده جلوی تصویر یک فروند اف-۴ئی فانتوم دو است و پس از آن یک فروند اف-۱۴ا قرار دارد و در پشت نیز ردیفی از جنگنده های سبک اف-۵ و صاعقه پارک هستند.این ۱۹ فروند هواپیما در کنار شش فروندجنگنده رهگیر اف-۱۴آ تامکت و شش فروند اف تی-۷ ان (FT-۷N) جمعی پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی نیروهای دفاعی را برای حفاظت از قلمرو و نیروهای زمینی تشکیل دادند (نیروی آبی).
 
در سایر پایگاه‌های شکاری نیروی هوایی در تهران، تبریز، همدان، شیراز شماری دیگر از جنگنده ها برای پرواز و حمله به نیروهای آبی اختصاص یافتند (نیروی قرمز).
 
رزمایش روز دوشنبه ۲۶ مهرماه آغاز شد و نخستین ماموریت یعنی شناسایی راهبردی اهدافی که باید شب هنگام بمباران می‌شدند را یک فروند هواپیمای شناسایی آر اف-۴ئی و چند فروند هواپیماهای بدون سرنشین ابابیل ۳ و مهاجر ۴ ملقب به هدهد انجام دادند.
جنگنده‌های شرکت کننده در رزمایش در قالب نیروی آبی مستقر در پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی بابایی (خاتمی)؛ جنگنده جلوی تصویر یک فروند میگ ۲۹یو بی (MiG-۲۹UB) از پایگاه دوم شکاری شهید فکوری تبریز و سپس یک فروند بمب افکن ضربتی سوخو ۲۴ ام کی (Su-۲۴MK) از پایگاه هفتم شکاری شهید دوران شیراز و در انتها ردیفی از فانتوم های پایگاههای ششم و نهم شکاری دیده می‌شوند.ساعاتی بعد پس از تفسیر تصاویر موقعیت نیروهای آبی و قرمز مشخص گردیده و پس از مشخص شدن اهداف، جنگنده های نیروی آبی مستقر در پایگاه هشتم شکاری اقدام به بمباران آنها در تاریکی شب با استفاده از یک روش ابداعی جدید (به گفته سخنگوی نیروی هوایی) نمودند.
 
این بمباران را چهار فروند جنگنده بمب افکن اف-۴ئی مجهز به بمب‌های سقوط آزاد مارک ۸۱ انجام دادند و در همان حال دو فروند جنگنده رهگیر اف-۱۴آ مجهز به موشک‌های هدایت حرارتی سایدویندر و هدایت راداری اسپارو، پوشش هوایی برای محافظت از فانتوم‌ها را بر عهده داشتند. همچنین برای نخستین بار در سالهای اخیر یک فروند هواپیمای ترابری سی ۱۳۰ ملقب به هرکولس عملیات بار ریزی تاکتیکی شبانه را در ارتفاع ۱۸ هزار پایی انجام داد.
پنج فروند از مجموع شش فروند فانتوم اعزامی به اصفهان برای شرکت در رزمایش؛ جنگنده جلوی تصویر با دهان کوسه متعلق به پایگاه ششم شکاری تاکتیکی شهید یاسینی بوشهراستدر دومین روز رزمایش یعنی امروز سه‌شنبه ۲۷ مهرماه نیروهای آبی با شبیه‌سازی حمله شیمیایی به پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی بابایی مواجه شدند و نیروهای مقابله با حملات شیمیایی و بیولوژیکی اقدام به شناسایی و پاکسازی محل‌های آلوده نمودند. در این عملیات از انواع سامانه‌های رفع آلودگی BFM۵۰۰،‌ درخش ۶ و ۷ و آشکارسازهای DSM و نسل جدید استتار استفاده شد و یک فروند جنگنده رهگیر اف-۱۴آ نیز برای رفع آلودگی شیمیایی با مواد ویژه شسته شد.
شماری از خلبانان جنگنده شرکت کننده در رزمایش در قالب تیم آبی مستقر در پایگاه هشتم شکاری.پس از این مرحله، دو فروند جنگنده صاعقه و چهار فروند اف-۴ به همراه ۴ فروند اف-۵ و ۴ فروند اف تی-۷ ان که شب گذشته مجهز به بمب‌های تمرینی مارک ۸۲ به وزن ۲۲۷ کیلو شده بودند اقدام به بمباران منطقه انارک کردند. در همین زمان بار دیگر دو فروند اف-۱۴ یکی مجهز به دو فروند موشک هوا به هوای هدایت فروسرخ AIM-۹J سایدویندر و دیگری مجهز به همین نوع موشک اما به همراه دو تیر موشک هوا به هوای آشیانه یاب فعال راداری AIM-۷E اقدام به محافظت از جنگنده های نیروی آبی عازم از اصفهان نمودند.
 
در مقابل نیز تعداد چهار فروند جنگنده فانتوم از پایگاه سوم شکاری تاکتیکی نوژه (شاهرخی) برخاسته و پس از سوخت‌گیری از یک فروند هواپیمای سوخت‌رسان بوئینگ ۷۰۷ به منطقه انارک رفته و در قالب جنگنده‌های نیروی قرمز اقدام به بمباران موقعیت نیروهای آبی نمودند.
نصب بمب ۴۶۰ کیلویی مارک ۸۳ زیر جنگنده صاعقه در بعد از ظهر روز نخست برای بمباران در صبح روز دوم رزمایشپس از عملیات پاکسازی شیمیایی و بمباران هوایی، دو فروند اف-۱۴ در حین گشت هوایی از پایگاه هشتم شکاری اقدام به تمرین درگیری هوایی با دو فروند میگ ۲۹ نیروهای قرمز (متعلق به پایگاه یکم شکاری اعزامی از تهران) بر فراز منطقه رزمایش نمودند با این تفاوت که میگ‌های ۲۹ نیروی قرمز از پشتیبانی نخستین هواپیمای جنگ الکترونیک نیروی هوایی موسوم به سایه برخوردار بودند که مجهز به تکنولوژی‌ای بود که امروزه نیروهای هوایی غربی برای اختلال رادارها و سامانه‌های رادیویی و ناوبری استفاده می‌کنند.
 
هواپیمای جنگال سایه، یک فروند فالکن ۵۰ پیشین نیروی هوایی عراق ملقب به سوزانا بود که پیشتر در جنگ ایران و عراق اقدام به انهدام دهها نفت‌کش ایرانی در خلیج فارس و همچنین نابودی یک فروند ناو نیروی دریایی آمریکا با نام یو اس اس استارک کرده بود. این هواپیما به همراه بیش از ۱۴۰ فروند هواپیمای عراقی دیگر برای سالم ماندن از گزند حمله متحدان در جنگ اول خلیج فارس، در دی ماه ۱۳۶۹ به ایران فرستاده شد و در فرودگاه مهرآباد فرود آمد.
عملیات پاکسازی میکروبی و شیمیایی یک فروند جنگنده رهگیر اف-۱۴ در صبح روز دوم رزمایش.در سال ۱۳۹۰ نیروی هوایی تصمیم به بازسازی این فالکن ۵۰ برای تبدیل آن از هواپیمای ضد کشتی به هواپیمای جنگال گرفت و چند پیمانکار خصوصی با استفاده از جدیدترین تکنولوژی موجود کاربری این هواپیما را تغییر دادند. این هواپیما نخستین پرواز خود را پس از تغییر کاربری در سال ۱۳۹۱انجام داد و در سال ۱۳۹۲ کار تجهیز آن به پایان رسید و اولین بار در رزمایش فدائیان حریم ولایت-۵ در سال گذشته شرکت داشت و برای نخستین بار در رزمایش امسال رسما به رسانه‌ها معرفی شد.
 
همزمان با درگیری هوایی میگ‌های ۲۹ و اف-۱۴ ها، دو فروند جنگنده بمب افکن سوخو ۲۴ جمعی گردان ۷۲ شکاری اعزام به اصفهان و دو فروند اف-۴ئی فانتوم دو جمعی گردان‌های ۶۱ و ۹۱ شکاری اعزامی به اصفهان، انهدام اهداف با استفاده از موشکهای هوا به سطح را آغاز کردند.
یک فروند اف-۴ئی نیروی آبی مستقر در اصفهان مجهز به یک تیر تمرینی موشک هوا به سطح ماوریک برای ماموریت تمرین شلیک این موشک در روز دوم رزمایش.جنگنده‌های سوخو ۲۴ هر کدام مجهز به چهار تیر موشک هدایت لیزری خا ۲۵ ام ال (Kh-۲۵ML) اقدام به شلیک نیمی از موشک‌هایشان بر علیه اهدافی با دقت کمتر از یک متر نمودند. این نخستین بار در سالهای اخیربود که در جریان یک سورت پرواز رزمی جنگنده‌های نیروی هوایی چهار موشک هوا به سطح شلیک شده است.
یک فروند سوخو ۲۴ مجهز به چهار تیر موشک خا ۲۵ هوا به سطح در روز دوم رزمایش.پیش‌بینی می‌شود در بامداد و صبح سوم و نهایی رزمایش یعنی فردا چهارشنبه ۲۸ مهرماه جنگنده بمب افکن‌های فانتوم نیروی هوایی ارتش از مهمات بومی مثل بمب‌های نقطه‌زن هدایت تلویزیونی قاصد و هدایت لیزری ستار در کنار موشک هوا به سطح هدایت تلویزیونی ماوریک ساخت ایالات متحده برای انهدام اهداف زمینی استفاده کنند. همچنین جنگنده‌های اف-۴ و اف-۱۴ موشک‌های هوا به هوای اسپارو و سایدویندر و میگ ۲۹ موشک حرارتی آر-۷۳ را بر ضد اهداف پروازی چون هدف پرنده کرار شلیک خواهند کرد.
یک فروند رهگیر اف-۱۴آ تامکت مجهز به دو تیر موشک سایدویندر در صبح روز دوم رزمایشهمچنین بر اساس برنامه‌ریزی فردا با استفاده از دو فروند سوخت‌رسان بوئینگ ۷۰۷ و ۷۴۷ نیروی هوایی به جنگنده‌های اف-۱۴ و اف-۴ نیروهای آبی و قرمز بار دیگر عملیات سوخت‌رسانی هوایی انجام خواهد شد و بار دیگر هواپیمای سایه اقدام به ایجاد و شبیه‌سازی محیط جنگال در طول رزمایش خواهد کرد. در سراسر رزمایش نیز هواپیماهای شنود صبا و صدف نقش هواپیماهای فرماندهی میدان نبرد را برای هدایت و رصد شرکت کنندگان رزمایش به عهده خواهند داشت و نقش ثانویه آنها نیز رصد رادیویی و الکترونیکی حریم هوایی ایران برای شناسایی ناظران بین‌المللی رزمایش است.
نخستین عکس از هواپیمای جنگال فالکن ۵۰ سایه که در جریان نخستین پرواز آزمایشی آن پس از بازسازی در سال ۱۳۹۱ تهیه شده است.