چه کسی در اینترنت ما را زیر نظر دارد؟

ردی که از خودمان روی اینترنت باقی می‌گذاریم، بسیاری عادت‌ها و علایق‌مان را برملا می‌کند. اینها اطلاعاتی هستند که خیلی‌ها دنبالش هستند. هر روز که می‌گذرد، فواید تحلیل داده‌های شخصی افراد روشن‌تر می‌شود، و آنها که از این داده‌ها سود می‌برند شبانه‌روز مشغول تحلیل هستند.
 
در بریتانیا، حدود چهل میلیون بزرگسال (یعنی ۷۸ درصد بزرگسالان) هر روز یا تقریبا هر روز از اینترنت استفاده می‌کنند. یکی عکس روی فیسبوک می‌گذارد، یکی بلیت هواپیما می‌خرد، یکی دی‌وی‌دی سفارش می‌دهد. هر کدام دارند به سهم خود به ۲.۳ میلیارد گیگابایت اطلاعاتی که هر روز به اینترنت اضافه می‌شود، کمک می‌کنند.
 
اما آیا لازم است سعی کنیم ردی از ما نماند؟ آیا همه افرادی که رفتار اینترنتی ما را رصد می‌کنند، خطرناک‌ هستند؟ یا ممکن است بعضا کمک‌حال‌مان باشند؟
چطور رد از خودم باقی می‌گذارم؟
بدیهی‌ترین پاسخ چیزهایی است که در رسانه‌های اجتماعی می‌نویسیم یا هم‌رسان می‌کنیم. اما این صرفا گوشه‌ای از ماجراست.
 
هر وقت فرمی پر می‌کنیم و اسم و نشانی‌مان را می‌نویسیم، یا نام کاربری و گذروا‌ژه انتخاب می‌کنیم، یا اطلاعاتی را روی کلاود (ابر) ذخیره می‌کنیم، ردی از خودمان می‌گذاریم. البته همه این‌ها قرار است امن باشد و شخصی، اما خوب، همیشه این‌طور نمی‌ماند.
 
جز اینها یک رد دیگر هم از گشت‌وگذار اینترنتی‌مان می‌ماند. ردی که که تقریبا نامریی است.
نشانی آی.‌پی
وقتی به سایتی سر می‌زنیم یا ایمیلی می‌فرستیم، از نشانی پروتکل اینترنت یا همان نشانی آی.پی‌‌مان استفاده می‌کنیم. این نشانی در حقیقت هویت اینترنتی ماست. شماره‌ای است که به وسیله‌ای که با آن به اینترنت وصل شده‌ایم اختصاص داده شده.
جست‌وجو
هرچه در اینترنت جست‌وجو می‌کنیم هم در آن موتور جست‌وجو هم در شرکتی که ما را به اینترنت وصل کرده ثبت می‌شود. از روی این داده می‌شود فهمید چه موقع و از کجا به چه وب‌سایتی سر زده بوده‌ایم.
کوکی‌ها
بیشتر وب‌سایت‌ها فایل‌های کوچکی روی ابزاری که با آن به اینترنت به آن سایت سر زده‌ایم نصب می‌کنند. به این ترتیب وقتی دوباره به آن سایت سر می‌زنیم ما را می‌شناسد. بعضی کوکی‌ها فعالیت اینترنتی‌مان را رصد می‌کنند که ببینند چه تبلیغی برایمان بفرستند.
کی‌لاگر
نرم‌افزاری است که بدون اطلاع ما هر کلید صفحه‌کلید را که فشار می‌دهیم ثبت می‌کند. به کمک آن می‌شود فهمید چه وب‌سایتی سر زده‌ایم یا چه برنامه‌ای استفاده کرده‌ایم. کی‌لاگر را ممکن است کارفرما روی کامپیوترمان نصب کند یا خودمان ناخواسته (پنهان در فایلی دیگر) دانلود کنیم.

'شهروند چهار' کیست؟
'همین‌قدر بگویم که هرچه می‌خری، هر تلفنی که می‌زنی، با هرکه دوست می‌شوی، به هر سایتی سر می‌زنی، هر عنوانی که برای نامه‌ات انتخاب می‌کنی، همه دست سیستمی است که دسترسی‌اش بی‌حدوحساب است، اما امانت‌داری‌اش نه.'
 
ژوئن ۲۰۱۳، ادوارد اسنودن، از مأموران سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا که خودش را شهروند چهار معرفی می‌کرد، هزاران سند محرمانه آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) را در اختیار رسانه‌ها گذاشت.
 
انتشار این مدارک عمق و گستره نظارت فله‌ای سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا را نشان داد. اسنودن نشان داد که این سازمان‌ها فقط با یک کلیک می‌توانند همه فعالیت‌های ما را رصد کنند.
اطلاعات شخصی شهروندان عادی
روز بیستم آوریل ۲۰۱۶، اسنادی از دستگاه‌های اطلاعاتی بریتانیا منتشر شد که نشان می‌داد چطور این دستگاه‌های دولتی اطلاعات تک‌تک افراد را ردیابی و ذخیره می‌کنند – حتی اطلاعات شهروندانی را که به اعتراف خود دستگاه‌های اطلاعاتی "بعید است اهمیت اطلاعاتی-امنیتی داشته باشند."
 
از اسناد منتشر شده پیداست دستگاه‌های اطلاعاتی حتی اطلاعاتی را که در اختیار پزشکان است و قرار است محرمانه بماند، طبق روال جمع می‌کنند (مثل گروه خون، داده‌های بیومتریک و حتی رنگ مو و چشم).
 
مرکز ارتباطات دولتی (جی.سی.اچ.کیو) به تمام اطلاعات سفرها، وضعیت مالی، خریدها، فعالیت‌های اینترنتی، تلفن‌ها و حتی مکاتبات خصوصی با وکلا، نمایندگان مجلس یا اداره‌های دولتی هم دسترسی دارد.
نکات مثبت تحلیل داده‌های ما
این‌که کسانی آنچه می‌کنیم رصد می‌کنند به تمامی بد نیست. ردی که به‌اختیار یا ناخواسته از ما روی اینترنت می‌ماند فوایدی هم دارد.
آسانی کار
کوکی‌ها ذاتا فضول‌اند. درعین‌حال کار ما کاربران را آسان می‌کنند. گویی اینترنت را به قامت علایق و عادات شخصی‌مان می‌دوزند.
پیش‌گیری از جرم
پلیس لندن اخیرا آزمایشی نرم‌افزاری را به کار گرفته که رسانه‌های اجتماعی را رصد و تحلیل می‌کند که حدس بزند کدام باند تبهکار ممکن است برنامه‌ای داشته باشد.
کمک به سلامتی

محققان در آمریکا از تحلیل آنچه روی توییتر نشر می‌شود برای درک بهتر از سلامت روانی جامعه و پیش‌بینی نرخ نارسایی‌های قلبی بهره برده‌اند.