چرا آمریکا و انگلیس محبوب ترین مقصد پناهجویان ایرانی هستند؟ - ۲

پناهندگی در چهار دهه گذشته داستان زندگی بسیاری از ما بوده است؛ نزدیکان، دوستان، چهره های مشهور، اهل سیاست، اقلیت ها و... . کم نبوده اند مهاجرانی که رفته اند و در آغوش موج های سهمگین اقیانوس یا در کوه ها و دره های پر از سنگلاخ جان داده اند. شمار پناهندگانی که رفته اند و موفقیت و آزادی را در آغوش کشیده اند هم کم نبوده است. «ایران‌وایر» در مجموعه گزارش هایی درباره پناهندگی، می کوشد ابعاد مختلف داستان های زندگی مهاجران را واکاوی کند. در بخش نخست، به پناهندگانی که به خاطر تغییر دین یا گرایش های جنسی تن به مهاجرت داده اند، پرداختیم. در بخش دوم که پیش روی شما است، به دلایل علاقه مندی ایرانیان پناهجو به انگلیس و امریکا پرداخته شده است.
 
در حالی‌که به چشم‌هایم خیره شده بود، گفت: «قبلا گفته بودم که اگر یک روز هم از زندگی من باقی مانده باشد، از ایران می‌زنم بیرون.»
 
اسم کردستان ایران را که آوردم، بغض کرد، چشمانش خیس شد و زمزمه کرد: «ما که زندگی نداشتیم توی کردستان.»
ادامه داد: «من این‌جا هم ماندنی نیستم، بالاخره به امریکا می‌رسم.»
 
«کاوه»، پناه‏جوی کُردی ا‌ست که در فرانسه پرونده‌ خود را برای پناهندگی ارایه داده است. او نیز مثل خیلی از پناه‎جویان ایرانی، آرزوی رسیدن به امریکا دارد. امریکا و انگلیس دو مقصد رویایی برای ایرانی‌های پناه‎جو است.
 
دولت انگلیس به تازگی اعلام کرده است در فاصله زمانی ماه مارچ ۲۰۱۵ تا مارچ ۲۰۱۶، از ۳۵ هزار و ۶۸۳ متقاضی پناهندگی در این کشور، بالاترین رقم، یعنی ۴هزار و ۳۰۵ نفر ایرانی بوده‌اند. اما از سال ۲۰۱۵ با شدت گرفتن جنگ در سوریه، اولویت پذیرش پناه‎جویان در سازمان ملل متحد و توسط کشورهای مختلف با سوری‌ها است.
 
سال گذشته نروژ در جلسه‌ای که با فعالان حقوق بشر سازمان‌های مختلف داشت، به صراحت اعلام کرد سوری‌ها حتی در مقایسه با پناه‎جویانی که حکم دادگاه دارند یا در شرایط بد سیاسی به سر می‌برند، در اولویت پذیرش هستند. با این وجود، اگر از پناه‎جویان ایرانی بپرسید که مقصدتان کجا است، بیش تر آن‌ها در آرزوی رسیدن به امریکا یا انگلیس هستند.
 
«کامبیز» یکی از این پناه‎جویان است که مدت زیادی را در کمپ‌های پناه‎جویی از یونان تا فرانسه سپری کرده است. او تقریبا ۲۴ ساله به نظر می‌رسد. چشمان سبزی دارد و می‌گوید همین چشم‌ها باعث خواهد شد که در جامعه انگلیس راحت‌تر پذیرفته شود: «وضع ما در ایران خیلی خوب بود. ماشین شاسی‌بلند داشتیم. این همه بدبختی تحمل کردیم که به انگلیس برسیم. من که در فرانسه ماندنی نیستم. در انگلیس کار راحت‌تر پیدا می‌شود. بالاخره خودم را به انگلیس می‌رسانم. همه آن‌هایی که امروز به جایی رسیده‌اند، مثل ما با بدبختی مسیرشان را شروع کرد‌ه‌اند.»
 
به گفته «مهری جعفری»، وکیل ساکن انگلیس، پناه‏جویانی که به انگلیس می‌رسند، یا با ویزای عادی آمده‌اند که با پرونده‌هایی مثل تغییر مذهب یا دگرباشی جنسی درخواست پناهندگی می‌دهند و یا به شکل قاچاق وارد می‌شوند. البته گاهی هم پاسپورت‌های جعلی، این پناه‎جویان را به مقصد رویایی‌شان رسانده است.
 رسیدن به انگلیس اما کار آسانی نیست. این کشور به ویژه پس از خروج از اتحادیه اروپا، قوانین خود را درباره پناه‎جویان اعمال خواهد کرد. بسیاری معتقدند که خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، شرایط پناه‌جویی و پناهندگان را دشوارتر خواهد کرد.
 
اغلب پناه‎جویانی که خود را به فرانسه رسانده‌اند، قصد دارند که با عبور از کانال «مانش» در مرز شمال فرانسه و جنوب انگلیس، به مقصد برسند. عبور این پناه‎جویان و اقامت آن ها در شهر مرزی «کاله»، سال‌ها است که محل اختلاف دولت‌های دو کشور است. هیچ‌کدام حاضر به پذیرفتن آن‌ها نیستند و هر از گاهی کمپ‌هایشان توسط فرانسه تخریب می‌شود.
 
روزانه ده‌ها پناه‌جو منتظر فرا رسیدن شب هستند تا با خوابیدن زیر کامیون‌ها، فرانسه را ترک کنند. هرچند ممکن است بسیاری از آن‌ها در طول مسیر نتوانند خود را روی میله‌های زیر کامیون نگه دارند و با دست و پایی قطع شده به کاله بر‌گردند و دوباره منتظر بمانند. برخی از پناه‎جویان نیز که در خیابان‌های شهرهای مختلف زندگی می‌کنند، هر از گاهی توسط پلیس فرانسه بازداشت می شوند ولی پس از مدتی، در جنگل‌های اطراف کاله رها می‌شوند تا سرنوشت خود را بیابند.
 
در حال حاضر اما پس از محدود شدن راه‌های فرانسه به انگلیس و در نظر گرفتن تدابیر امنیتی در مرزهای این کشور، قیمت قاچاق‎چیان نیز برای رساندن پناه‎جویان به مقصد بالاتر رفته و برای همین آن‌هایی که توان پرداخت این هزینه را ندارند، بیش تر راهی آلمان می‌شوند.
 
مهری جعفری یکی از دلایل اصلی علاقه پناه‎جویان به زندگی در انگلیس را گوناگونی فرهنگی در این کشور می‌داند: «این‌جا، به ویژه در لندن، به گوناگونی فرهنگ آ‌دم‌ها ارزش داده می‌شود چون هرکسی از یک کشوری آمده و تفاوت‌های رنگی و نژادی آزار دهنده نیست.»
 
راحتی فراگیری زبان انگلیسی نسبت به سایر زبان‌ها برای ایرانی‌ها، سرعت بیش تر رسیدگی به پرونده‌های پناه‎جویی در مقایسه با فرانسه، داشتن اقوام یا دوستی در کشور انگلیس و در نهایت، خیال آن ‌که در انگلیس کار راحت‌تر از دیگر کشورها یافت می‌شود، از جمله عمده دلایل علاقه پناه‎جویان به زندگی در این کشور است.
 
به گفته «کاوه بهشتی‌زاده»، وکیل ساکن انگلیس، پرونده‌های پناه‎جویان ایرانی گوناگون است؛ از تغییر مذهب تا دگرباشی جنسی، مشکلات اجتماعی و خانوادگی و البته پرونده‌های سیاسی.
 
ارایه پرونده‌های سیاسی برای پناهندگی در سال‌های اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است. بیش تر این پرونده‌ها به گروه‌های قومی/ملیتی تعلق دارند که در شهرهای مرزی زندگی می‌کنند؛ کُردها، بلوچ‌ها، اهوازی‌ها و همین‌طور ترک‌ها. موضوع این پرونده‌ها تعلق خاطر یا همکاری با احزاب مختلف سیاسی است که در ایران آزادی ندارند. تعداد زیادی از این افراد از گروه‌های خانوادگی هستند که اعضای خانواده‌ آن ها توسط جمهوری اسلامی دستگیر و چه‌بسا اعدام شده‌اند. برخی نیز با ادعای در خطر بودن جانشان برای مصاحبه با رسانه‌های فارسی خارج از ایران، درخواست پناهندگی سیاسی می‌دهند.
 
شرایط پناه‌جویی و مسیر آن برای متقاضیان پناهندگی در امریکا اما متفاوت است. در حال حاضر امریکا یکی از کشورهایی است که داوطلبانه پناه‌جو می‌پذیرد و متقاضیان پس از ارایه پرونده خود به سازمان ملل و دریافت جواب مثبت، در سهمیه‌بندی‌ قرار می‌گیرند که شاید به امریکا برسند. امریکا اگرچه متعهد شده بود که در سال جاری حدود ۱۰ هزار پناه‌جو را بپذیرد اما با پذیرفتن تنها دوهزار نفر، دعواهای سیاسی شدت گرفت و این روند فعلا متوقف شده است. ولی در همین مقدار پذیرشی که امریکا داشت، باز هم ایرانی‌ها در اولویت سهمیه‌بندی‌ها نبوده و نیستند.
 
برای سفر قاچاقی به امریکا، شرایط سخت‌تر است. امکان سفر دریایی به این کشور مقدور نیست و برای همین پناه‌جویان با پاسپورت‌های جعلی، ریسک این سفر را به جان می‌خرند. آن‌ها برای رسیدن به امریکا باید حداقل دو گیت هوایی را رد کنند که البته پیش از آن، عبور از مرز ایران به ترکیه را نیز پیش‌روی خود دارند. البته در حال حاضر به دلیل احتمال اقدامات تروریستی، کنترل امنیتی در فرودگاه‌های مختلف بالا رفته و ریسک این اقدام بسیار زیاد است؛ برای مثال، پیش‌تر متقاضی ایرانی با پاسپورت جعلی اسراییلی قدم به فرودگاه می‌گذاشت و خیال می‌کرد کسی زبان عبری بلد نیست اما به تازگی مترجمان عبری ‌زبان نیز در برخی از فرودگاه‌ها مستقر شده‌اند.
 
امریکا خود را کشور «فرصت‌ها» معرفی می‌کند. پناه‌جویان نیز با وجود هزینه‌های بالای معیشت در این کشور و کمبود امکانات اجتماعی مثل مشکل بیمه، فکر می‌کنند با رسیدن به امریکا می‌توانند به راحتی مشغول به کار شوند. بیش تر آن ها می‌گویند امریکا از مهاجران ساخته شده، پس مشکل پذیرا نبودن جامعه اروپا در آن کم تر است و گوناگونی فرهنگی به کمک‌شان خواهد آمد.
 
میل برای رفتن به امریکا و انگلیس در حالی کماکان قوی و فراگیر است که سال ها است جمهوری اسلامی، امریکا و انگلیس را دو «دشمن» مطرح خود معرفی و مرزبندی‌های سیاسی مشخصی را با آن‌ها دنبال می‌کند. دشمنان حکومت ایران فعلا محبوب مردمش هستند. تصویری که آن ها از انگلیس یا امریکا دارند، ممکن است واقعی نباشد ولی علاقه آن ها برای رفتن، واقعی است و جدی.