رباعیات خیام، ادبیات غرب و سینمای هالیوود + ویدیو

نمایی از مقبره حکیم عمر خیام، فیلسوف، ریاضی دان و شاعر نامی ایران در شهر نیشابورآیین‌های بزرگداشت حکیم عمرخیام، فیلسوف، ریاضی دان، تنظیم کننده تقویم جلالی و رباعی سرای برجسته ایرانی در ایران و سراسر جهان برگزار شده است.
 
عمر خیام شناخته شده‌ترین شخصیت فرهنگی ایران در غرب است و ترجمه آزاد فیتزجرالد از رباعیات خیام چنان با استقبال گسترده دوستداران ادبیات روبرو شده که سینمای هالیوود نیز برای جلب مخاطبان، نه تنها زندگی نامه عمرخیام را به تصویر کشید، بلکه رباعیات او بستر پیشبرد رویدادهای فیلم شده‌اند.
 
محافل ادبی "باشگاه عمرخیام" در اروپا و آمریکای سده نوزدهم تا اوایل سده بیستم که بر محور رباعی خوانی شکل گرفته بود، به دلیل همسویی با ذائقه فلسفی غرب در آن دوران چنان گسترشی یافته بود که به ادبیات فاخر آن دوران غرب نیز راه یافته بود.
 
رمان مشهور یولسیس جیمز جویس و بابا لنگ دراز جین وبستر، دو نمونه برجسته ادبیات غربی هستند که به رباعیات یا باشگاه‌های عمرخیام اشاره داشته‌اند.
 
سینمای هالیوود نیز از همان آغاز راه برای جلب مخاطبانی که خوش مشربی فلسفه خیام را خوش آمده بودند خیام و رباعیاتش را دستمایه ساخت فیلم کرد.
 
"سوگند عاشقان" و "عمر خیمه ساز" سال ۱۹۲۲ نخستین فیلم‌های هالیوودی با درونمایه خیام و رباعیاتش بود. استقبال از این فیلم‌ها، هالیوود را ترغیب کرد تا دو سال بعد، بار دیگر فیلم‌هایی با درونمایه خیامی بسازد.
 
این تاثیر از خیام با ساخت فیلم‌های پرفروشی همچون "پاندروا و کشتی افسانه‌ای" ۱۹۵۱ و سپس فیلم "عمر خیام" ۱۹۵۷ ادامه یافت که "دوئل زیر آفتاب" با بازی "گریگوری پک" مشهورترین آن است.
 
از دهه شصت میلادی تا سال ۱۹۹۵، خیام و رباعیات او از هالیوود حذف شد، که گفته می‌شود جنگ سرد یکی از عوامل حذف عنصر خوش مشربی خیام بوده است.
 
خوانش یک رباعی خیام در فیلم هالیوودی "بی وفا" عنصر تعیین کننده تغییر داستان این فیلم بود. استقبال از این درونمایه باعث شد سریال سازان هالیوود بار دیگر به سراغ خیام و رباعیاتش بروند که سیتکام "بیگ بنگ تئوری" نمونه آن است. 
 
به گفته یک جامعه شناس آمریکایی فلسفه "خوش باشی" خیامی، راهگشای زندگی انسان در همه دوران هاست.