نکاتی که باید درباره غلظت خون بدانید

شاید همه نکاتی که پیش از این در مورد غلظت خون شنیده بودید اشتباه باشد!

 

«رنگ خونم خیلی تیره شده، فکر می‌‌کنم غلیظ شده است.» جمله بسیار شایعی ‌که حتما شما هم از دیگران شنید‌ه‌اید و اغلب مردم زمانی آن را بر زبان می‌‌آورند که می‌‌بینند برای آزمایشی ساده روی صندلی آزمایشگاه نشسته‌اند و خون‌شان را درون لوله‌آزمایش می‌بینند. معمولا در این شرایط، اولین فکری که به ذهن این افراد می‌‌رسد، حجامت و تصفیه‌خون است.

اما اگر شما هم با چنین علائمی روبه‌رو شده‌اید، پیش از آنکه خوددرمانی را آغاز کنید یا برای خارج کردن خون تیره از بدن‌تان سراغ حجامت بروید، باید بدانید که میان خون تیره و خون غلیظ چه تفاوت‌‌هایی وجود دارد. در این مطلب، ما به شما می‌‌گوییم که غلظت خون چیست و چه علائمی دارد.

بسیاری از بیماران زمانی‌که به متخصص مراجعه می‌‌کنند، اصطلاح غلیظ شدن خون را به کار می‌‌برند که درست نیست و غلظت خون تعریف خاص خود را دارد. به لحاظ پزشکی، غلظت خون یعنی بخش گلبول‌‌های قرمز، چند درصد از خون کامل را اشغال کرده است. نحوه کار نیز به این شکل است که از فردی 2 سی‌سی خون گرفته می‌‌شود. سپس این خون در دستگاه سانتریفیوژ با دور زیادی به چرخش درمی‌آید و بر اثر این چرخش، بخش‌‌های مختلف خون از هم جدا می‌شوند.

در ادامه یک ستون که به گلبول‌‌های قرمز اختصاص داده شده است، از سایر بخش‌‌های خون جدا می‌‌شود و درصد را اعلام می‌‌کند. اما چه زمانی هموگلوبین خون در حد طبیعی است؟ در زنان، اگر میزان هموگلوبین بین 16-12 (48- 36 درصد) و در مردان بین 18- 14 (56-42 درصد) باشد، طبیعی است. اصطلاح غلظت خون را ما زمانی به کار می‌‌بریم که میزان گلبول‌‌های قرمز خون، از عدد 52 در زنان و از عدد 56 در مردان تجاوز کند. در این‌صورت بیمار دچار پرفشاری و غلظت خون شده است

تنها راهی ‌که نشان می‌‌دهد فردی غلظت خون دارد یا نه، دادن آزمایش خون و اندازه‌گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:

1. علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌‌کند که به آن پلیستمی می‌‌گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می‌‌شود بدون وجود علت ثانویه. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه می‌‌شود.

 

2. علت ثانویه: بین 95-90درصد از کسانی‌که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌‌کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می‌‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌‌های بدن نرسد. با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به‌نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می‌‌کند تا بتواند کمبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌‌های بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی‌که با این مشکل مواجه می‌‌شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می‌‌کنند و چون با کمبود اکسیژن روبه‌رو هستند، دچار بیماری غلظت خون می‌‌شوند.

 

گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون می‌‌شود یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون شود، اما به‌دلیل مشکلات خونی، بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود.

 

علت بعدی، هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبول‌سازی تحریک شود. یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژن‌رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می‌‌شود.

مصرف دخانیات یکی از علت‌‌های جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون فرد می‌‌شود. فرض کنید فردی مدام سردرد دارد و جریان خونش سیالیت و روانی لازم را ندارد و مرتب در خواب، خواب‌زده می‌‌شود، آیا چنین فردی در طول روز عصبی نیست؟ می‌‌تواند تمرکز لازم را برای انجام کار‌هایش داشته باشد؟ نه. ممکن است ما نتوانیم کار زیادی برای بیماری مادرزادی قلبی که خون پراکسیژن و کم‌اکسیژن در آن با هم مخلوط می‌‌شوند یا بیماری مغز استخوان انجام دهیم، اما مشکلی که به‌دست خود ما ایجاد شد، فقط نیاز به اراده دارد. بیماران وقتی به ما مراجعه می‌کنند، می‌بینیم عصبی هستند و دائم سردرد دارند که علت هم پرخونی است و مشکل هم مصرف سیگار و دخانیات است.

این بیماری بسته به اینکه بر اثر علت اولیه یا ثانویه در فرد ایجاد شده باشد، ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند. ما افرادی داریم که در سن نوجوانی و به دلیل ارثی این مشکل را دارند. بچه‌‌هایی هستند که دیواره پایین قلب‌شان باز است یا مشکل ریوی دارند که آنها از جمله کسانی هستند که درگیر غلظت خون می‌‌شوند.

وقتی پزشک متخصص باتوجه به جواب آزمایش متوجه شد که علت بروز غلظت خون در فرد، اولیه است یا ثانویه، درمان را آغاز می‌‌کند. اگر علت ثانویه بود، درمان علت زمینه‌ای - قلبی یا ریوی – را در صورتی‌که امکان‌پذیر باشد، آغاز می‌‌کند و در کنار آن هرگاه غلظت خون از 56درصد در مردان و 52درصد در زنان بالاتر برود، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می‌‌شود.

 

این کار نیز به شکل استاندارد انجام می‌‌شود تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این‌عمل تا زمانی ادامه دارد که یکی از مهم‌ترین مواد خونساز بدن بر اثر خروج از بدن کم شود. در واقع به بیمار فقر آهن می‌‌دهیم تا دچار غلظت خون نشود. حال اگر علت پرخونی براثر علت اولیه یعنی ناشی از مغز استخوان باشد، در این‌ حالت باید به درمان علت بیماری خونی بپردازیم و با خروج خون از یکی از رگ‌‌ها، میزان گلبول‌‌های قرمز خون تنظیم شوند.

یکی از سوالات افرادی‌که خون‌شان به حالت طبیعی برگشته این است که چه کار‌هایی انجام دهیم تا خون‌مان دوباره غلیظ نشود؟ این افراد بهتر است هم برای جلوگیری از غلیظ شدن خون و هم برای کمک به نیازمندان، به طور مستمر خون بدهند. مردان بهتر است هر سه ماه و زنان هر چهار ماه یکبار خون‌شان را اهدا کنند.

 

این نشانه‌ها می‌گویند خون‌تان غلیظ است:

زمانی‌که سیالیت خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن‌رسانی‌کم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ‌ها شود، به همین دلیل  غلظت خون در برخی مواقع می‌تواند با توقف حرکت خون، فرد را دچار سکته مغزی کند. پس وجود نشانه‌‌هایی که در ادامه می‌آوریم را جدی بگیرید!

وقتی میزان هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از حد باشد، مخاط‌‌های بدن مثل لب به رنگ بنفش درمی‌آیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخن‌ها بنفش شده، چشم‌‌ها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می‌‌شود. با دیدن این علائم ظاهری می‌‌توانید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان شک کرده و برای تشخیص نهایی حتما به متخصص مراجعه کنید.

وقتی غلظت هموگلوبین خون زیاد می‌‌شود، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و خون دماغ می‌‌شود. اگر سرگیجه و رخوت بدون هیچ دلیل زمینه‌ای دیگری سراغ شما بیاید و گاه و بی‌گاه بینی‌تان هم خون‌ریزی کند، باید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان مشکوک شوید و این نشانه‌ها را بررسی کنید.

کسانی‌که مشکل ریوی دارند، تنگی نفس پیدا می‌‌کنند و نفس‌نفس می‌‌زنند هم ممکن است به‌خاطر غلظت خون‌شان دچار تشدید این علائم شده باشند. پس هر تنگی نفسی را به حساب آلرژی یا آلودگی هوا نگذارید. گذشته از این، افرادی‌که مشکل قلبی دارند و تپش قلب پیدا می‌‌کنند هم می‌‌توانند دچار این مشکل باشند.

 

مصرف دخانیات یکی از علت‌‌های جدی غلیظ شدن خون است

گرچه به باور طب رایج، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند نشانه غلیظ شدنش باشد، اما طب سنتی تعریف نسبتا متفاوتی از غلظت خون ارائه می‌دهد.

در طب رایج، می‌‌گویند اگر تعداد گلبول‌‌های خون در حجم به‌خصوصی از خون بیشتر باشد، فرد مبتلا به غلظت خون است و با بخش سرمی یا مایع کاری ندارند. اما در طب سنتی، اگر گلبول‌‌های خون کمتر شود، اما سرم خون غلیظ‌تر باشد، می‌‌گوییم غلظت خون وجود دارد. غلظت خون مشکل شایعی است که می‌تواند به علت‌های متفاوتی فرد را گرفتار خود کند.

غلیظ شدن خون دلایل مختلفی دارد. طب سنتی معتقد است مزاج آدم‌ها می‌تواند کنترل بدنشان را به دست بگیرد. گاهی اوقات گرمای مزاج ما بیش از حد نرمال است و این گرما سبب تجزیه شدن رطوبت و مایعات بدن که خون هم جزء آن است، شده و بخش سرمی خون غلیظ می‌‌شود.

گاهی اوقات هم اگر دمای بدن از آن حد طبیعی که 37درجه است، پایین‌تر بیاید و سردتر شود، خون هم متراکم شده و غلیظ می‌‌شود. در این شرایط دمای بدن فرد می‌تواند بدون وجود عوامل زمینه‌ای دیگر، او را به مشکل غلظت خون دچار کند. درست مثل یخ و آب که یخ نسبت به آب غلیظ‌تر است چون ملکول‌‌های آن نسبت به هم در شرایط متراکم‌تری قرار دارند. اما آب رقیق است و ملکول‌‌هایش با فاصله بیشتری از هم هستند. یعنی هرچه دمای بدن پایین باشد و خون سردتر، گلبول‌‌های خون به هم چسبیده‌تر می‌‌شوند و در حجم به‌خصوصی از خون زیاد به نظر می‌‌آیند، ضمن اینکه ممکن است همین فرد دچار کم‌خونی باشد.

خونی‌ که در سرخرگ‌‌ها جریان دارد، شفاف و قرمزرنگ است، اما خونی‌که در سیاهرگ‌ها وجود دارد، تیره‌رنگ است و اکسیژن کمی دارد. اکسیژن این خون در سیاهرگ مصرف شده، به بافت‌‌ها آمده و حین گردش، مقداری از فضولات گردش سلولی هم به آن اضافه شده و این خون به قلب و ریه برمی‌گردد تا دوباره اکسیژن بگیرد، بنابراین نمی‌‌توانیم بگوییم لزوما خونی‌که تیره است، غلیظ هم هست.

به بیان دیگر، خون تیره، لزوما غلیظ نیست، ولی خون غلیظ به طور قطع تیره هست. ممکن است خون تیره داشته باشیم اما غلیظ هم نباشد. به همان دلیلی که اشاره شد ممکن است سلول‌ها به هم چسبیده باشند و به نظر بیاید خون تیره است، اما در واقع غلیظ نیست.

 

شاید یکی از این سوال‌‌ها در ذهن شما هم ایجاد شده باشد
باور‌های رایجی در مورد غلظت خون در میان مردم وجود دارد که آنها را با متخصصان در میان گذاشتیم. در این صفحه می‌‌توانید پاسخ رایج‌ترین سوالات در مورد غلظت خون را بخوانید.

1- بستگی به نوع علتی دارد که باعث رقیق شدن خون شده است. گاهی اوقات رقیق بودن خون عوارض شدیدی به‌دنبال دارد و حتی ممکن است فرد دچار کم‌خونی باشد.

 

2- رقیق بودن خون دو علت دارد یا به‌علت افزایش حرارت بدن است که باعث شده سلول‌‌ها از هم دور شوند و این مسئله خوب نیست یا اینکه فرد با کم‌خونی مواجه است. به همین علت این باور که گفته می‌‌شود رقیق بودن خون خوب است، درست نیست. به اعتقاد من خون استاندارد و سالم باید قوام لازم خود را داشته باشد. خون اگر خیلی رقیق باشد، از عروق بدن نشت می‌‌کند و یکی از دلایلی که باعث می‌‌شود بعضی افراد خون‌دماغ شوند، این است که خون‌شان خیلی رقیق است و این مساله خطرناک است.

 

اگر خون‌تان غلیظ است بهتر است از مصرف موادی مثل پسته، جگر و اسفناج خودداری کنید:

1- غلظت خون یک بیماری است که باید زمینه آن را داشته باشید و این‌طور نیست که با خوردن این خوراکی‌‌ها غلظت خون پیدا کنید یا میزان آن بیشتر شود.

 

2- در بحث خونساز بودن جگر مردم بسیار اغراق‌آمیز رفتار می‌‌کنند. جگر در اغلب موارد نمی‌‌تواند خونسازی کند، چون غذای غلیظی است، بنابراین جگر برای خون‌سازی مناسب نیست. پسته هم برای کسانی‌که از کم‌خونی رنج می‌‌برند، مفید است. اما کسانی که خون غلیظ دارند، پسته نخورند بهتر است. یعنی اگر به طور قطع پرخون هستند نباید مصرف کنند. اما همان‌طور که گفته شد، گاهی اوقات سلول‌‌های خونی به هم چسبیده و متراکم هستند و به نظر می‌‌آید فرد دچار پرخونی است، درحالی‌که این‌طور نیست و کم‌خون است و خوردن پسته هیچ ضرری برایش ندارد. در مورد اسفناج هم درصورتی‌که در کنار کرفس استفاده شود، خوب است و خونسازی می‌کند. مصرف برخی میوه‌‌ها ازجمله انار و در راس سبزیجات، کاهو در رقیق و تعدیل کردن خونی‌که غلظت بالایی دارد، موثر هستند.

 

مصرف 8 لیوان آب در روز باعث کاهش غلظت خون می‌‌شود:

 

1- درست نیست.

2- درست نیست و پایه علمی ندارد. ملاک مصرف آب فقط تشنگی فرد است. مگر اینکه ناحیه تحریک‌کننده احساس تشنگی در مغز دچار بیماری شود و این حس در فرد ضعیف شده یا آن‌ را از دست داده باشد. غیر از این دو حالت، هر زمانی که نیاز داشتیم باید آب بنوشیم. زیاد نوشیدن آب، مسمومیت با آب را به همراه دارد و تعادل املاح بدن مثل سدیم و پتاسیم به هم می‌‌ریزد و بدترین تشنج‌‌ها را به‌خصوص در سنین بالا به همراه دارد. در افردی‌که بلغمی مزاج، سفید پوست و پر چربی هستند، ممکن است مصرف آب مضر هم باشد.

کسی که خونش غلیظ است نباید غذا‌های پرپروتئین مصرف کند:

1- به بیماران توصیه می‌‌کنیم که از غذا‌هایی استفاده کنند که آهن کمتری دارند.

2- گاهی اوقات خوراکی‌هایی مصرف می‌کنیم که خون غلیظ تولید می‌کنند و ازجمله این خوراکی‌ها، اغلب پروتئین‌های گوشتی هستند که هرقدر این گوشت‌ها تیره‌تر باشند و حیوانی که این گوشت از آن تهیه می‌‌شود، مسن‌ و عظیم‌الجثه‌تر باشد، خون غلیظ‌تری تولید می‌کند. همین‌طور که گوشت شتر نسبت به گوشت گوسفند و گوشت گوسفند نسبت به گوشت مرغ، خون غلیظ‌تری تولید می‌کند، به همین علت بهتر است افراد از تنوع غذایی برخوردار بوده و یکسویه نباشد. بهتر است مردم در تغذیه‌شان افراطی عمل نکنند. یعنی نه به شکل افراطی گوشت بخورند و نه گیاهخواری کنند تا نه دچار رقت بیش از حد خون شوند و نه دچار غلظت خون.

 

اگر خون‌تان غلیظ است، خون بدهید تا رقیق شود:

1- درست است. اما خون این افراد پس از اینکه از رگ گرفته می‌‌شود، قابلیت استفاده ندارد و باید دور انداخته شود چراکه کیسه‌‌های جمع‌آوری خون، به میزان استانداردی حاوی ماده ضدانعقاد خون هستند و خون کسانی‌که دچار غلظت خون هستند، در این کیسه‌‌ها به سرعت لخته می‌‌شود و قابل استفاده برای بیمارانی که نیازمند به دریافت خون هستند، نیستند.

 

2- با خون دادن، از میزان خون کاسته می‌‌شود اما الزما نمی‌‌تواند نشانه رقیق شدن خون باشد. هرچند خون دادن ممکن است غلظت خون را تاحدی تعدیل‌کند و تا حدی برطرف شود، اما در مدت یک تا دو هفته، غلظت خون دوباره سرجای خود برخواهد گشت.

 

چون خونت تیره رنگ است، پس خون غلیظی داری:

1- بسیاری از افراد تصور می‌‌کنند که اگر خون تیره‌رنگ باشد، یعنی خون‌شان غلیظ است و اگر روشن باشد، یعنی خون‌شان رقیق است. در حالی‌که این‌طور نیست. خون تیره به این معناست که اکسیژن کمی در خون وجود دارد و خون روشن حاوی اکسیژن زیادی است.