هویت: دو خانه دارم، ایران و افغانستان

نیایش با محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در مراسم بزرگی در کابل در حضور رئیس جمهوری افغانستان و مهمانان خارجی گفت: "آرزو من این است روزی برسد که افغانستان دیگر نیازمند کمک کشورهای جهان نباشد. نه تنها نیازمند نباشد که در شرایطی قرار بگیرد تا قادر شود به کشورهای دیگر کمک کند."
 
نیایش یازده ساله‌، دانش آموز کلاس پنجم است و در همین سن درآمد دارد.
 
پس از سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱ در افغانستان، بیش از صد میلیارد دلار پول در افغانستان سرازیر شد. چیزی حدود ۹ هزار در ازای هر شهروند. میلیون‌ها مهاجر افغان که در جریان جنگ‌ها از کشور فرار کرده بودند هم دوباره به میهن‌شان سرازیر شدند. این بود که صفحه جدیدی از بازسازی و نوسازی در افغانستان ورق خورد.
 
پدر نیایش هم با خانواده‌اش به افغانستان آمد و زندگی جدیدی را شروع کرد، از صفر.
 
پدر نیایش خطیبی در جریان نابسامانی‌های افغانستان در ایران بود. پس از چند سال کار و زندگی در رشت با دختری آشنا شد و این آشنایی به ازدواج انجامید. آن دختر حالا مادر دو دختر است به نام‌های نیایش و نیوشا.
 
نیایش در اوج کودکی با خانواده اش به افغانستان بازگشت. برای کودکی که همه خاطراتش در ایران رقم خورده بود جا افتادن در جامعه نو و محیط نو دشوار بود.
 
نیایش می‌گوید وقتی اول افغانستان آمد به سختی از خانواده هایش در ایران دلکند و دوری از دوستان ایرانی‌اش هم ساده نبود. وقتی خود را در افغانستان یافت، کودکی بود با لهجه غلیط تهرانی و مواجه سوال‌هایی که این و آن از او می‌پرسیدند.
نیایش و نیوشا در بندر انزلی ایران حرف‌هایش را درست متوجه نمی‌شدند، واژه‌هایی که به کار می‌برد برای بستگانش غریب بود و طرز بیان و فکر هم نزدیکی با محیط نداشت. اما ناگهان دید که در میان جمعیتی از خانواده‌ها قرار گرفته، پسران و دختران کاکا و عمه و بستگان زیاد. این کمک کرد که او دچار انزوا نشود و با ماحول جدید زودتر وفق یابد.
 
او وارد مدرسه شد و با زبان تیز و جرات زیادش زود راه خود را پیدا کرد. نیایش از معدود افغان‌هایی است که شهروندی دوگانه دارد. هم ایران و هم افغانستان.
 
او را در کلاس پنجم یکی از مکاتب خصوصی دیدم که با اشتیاق زیاد مشغول مشق انگلیسی بود. علاوه بر این با زبان‌های پشتو و فرانسوی هم آشنایی دارد. اما هم کلاسی هایش او را با هویت دیگری می‌شناسند، هویتی که پیشه‌اش را برایش داده.
 
نیایش در خانه دوم، حالا در جست‌وجوی هویت خود در دنیایی است که مشکلات قومی و هویتی زیاد است. او در تلویزیون خورشید افغانستان کار می‌کند و گرداننده برنامه کودک است.
 
شبکه تلویزیونی خورشید به این ستاره کوچکش می‌بالد. کارکنان و مسئولان این شبکه تلویزیونی می‌گویند ستایش از موفق ترین چهره‌های شبکه است.
 
هفته پیش در این شبکه پیش از این که آماده ضبط برنامه شود با رئیس تلویزیون دیدار کرد و جلوی دوربین ما سوال های پیهمی از رئیس پرسید. مثلا این که آیا برنامه‌هایش را می بیند؟ پیشنهادش چیست و چه تغییراتی در برنامه آورده شود. رئیس از او خوشحال بود و وعده کرد که مدت برنامه تلویزیونی اش را زیاد کند.
 
برنامه‌ نیایش در مورد کودکان است اما از زاویه دیگر، بحث های بزرگ را با زبان کودکانه در خورد مخاطبان هم سن و سالش می‌دهد. برای برنامه‌ای که آمادگی می‌گرفت در مورد بحران مهاجرت بود. محتوای برنامه این بود که مردم را به ماندن در افغانستان تشویق کنند.
نیایش مجری برنامه کودک استدر شرایطی که نیایش هویتی برای خود می‌سازد، جنگ و نابسامانی بار دیگر در خانواده‌های افغان را زده. در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۵۰ هزار افغان در کشورهای توسعه‌یافته، درخواست پناهندگی کرده‌اند. بسیاری ها برای زندگی بهتر افغانستان را ترک می‌کنند، خیلی‌ها برای این که آینده کودکان شان تضمین شود.
 
بخت همه کودکان مهاجر یا به زبان دیگر اقبال همه نسل مهاجر افغان شبیه بخت و اقبال نیایش نیست. در افغانستان صدها هزار کودک که در جریان مهاجرت ها زاده شدند با سرنوشت نامعلومی زندگی می‌کنند، چه بسا خیلی‌هایی که در این سفر طولانی مهاجرت، یا هویت خود را از دست دادند و یا هم دچار بحران هویتی شدند.
 
نیایش اما نه تنها که خانه‌اش را از دست نداده که صاحب دو خانه‌ هم شده. در سال ۲۰۱۳ او بار دیگر به ایران سفر کرد و از آن سفر گردش در بندر انزلی را به یاد می‌آورد. نیایش می‌گوید ایران و افغانستان برایش مثل سیبی است که از وسط قاش شده باشد.
 
او به راحتی با لهجه رایج در کابل و همچنین لهجه تهران صحبت می‌کند. اما اگر نیایش در ایران می‌ماند و به افغانستان باز نمی‌گشت چه؟
 
داوود خطیبی پدر نیایش دانش آموخته حقوق است و وکالت می‌کند. برای او مثل اکثر افغان‌های مهاجر زندگی در مهاجرت سخت بوده و هرگز فراموش نمی‌کند.
 
آقای خطیبی می‌گوید: "بیشتر خانواده‌های من اینجا بودند، موقعیت اجتماعی من اینجا خیلی بهتر از ایران است، اینجا کار برای من، خانمم و حتی بچه‌هایم بیشتر مساعد است نسبت به ایران."
 
نیایش می‌گوید یکی از آرزوهای بزرگش این است که رئیس جمهوری شود و "آدم‌های بد، دزد و فاسد" را از کشور بیرون کند. او می‌گوید یکی از دلایلی که مشکلات افغانستان هنوز رفع نشده این است که خیلی از افغان‌ها خود را واقعا از این کشور حساب نمی‌کنند.
نیایش، خواهرش نیوشا و پدرش حرف‌های نیایش تصویری است از زندگی او در این کودکی اما هیچ کسی نمی‌داند که وقتی نیایش بزرگ شد و به ابعاد زندگی و بحث‌های هویت بیشتر پی برد فکری را که امروز دارد خواهد داشت؟