عرقیاتی که باید در فصل بهار بنوشیم

بسیاری از مردمان شهرهای سنتی کشورمان همچون شیراز، اصفهان، یزد و کاشان در فصول مختلف سال به جهت دارا بودن خواص درمانی و عطر و طعم دلپذیر از عرقیات مختلف استفاده می کنند و اغلب این نوع عرقیات گیاهی را برای شهرهای دیگر به سوغات می برند. اما عرقیاتی که در فصل بهار بیشتر مورد مصرف قرار می گیرد کدام است و چه نفعی برای بدن دارد؟
 
دکتر سیدرضا رضایی دریاکناری، پزشک و متخصص طب سنتی ایران با اشاره به این که مزاج فصل بهار معتدل و کمی رو به گرمی است، می گوید: اعتدال فصل بهار در شهرهای جنوبی کشورمان همچون استان فارس از اول اسفندماه احساس می شود، اما در شهرهای شمالی و اردبیل که کمی سردسیرتر است از اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه این مزاج لمس می شود و بر اساس مزاج حاکم بر اقلیم این استان ها باید نوع عرقیات مصرفی انتخاب شود. ضمن این که جنسیت و سن و سال افراد نیز در نوع و میزان مصرف عرقیات دخیل است. به عنوان مثال جنس مذکر نسبت به جنس مونث مزاج گرمتری دارد و افراد سالمند نسبت به افراد جوان سردمزاج ترند و باید براساس نوع مزاج شان نوع عرقیات مصرفی را انتخاب کنند. عرقیات سه طبع گرم، سرد و معتدل دارند که در فصل بهار بهتر است از عرقیات با مزاج معتدل و کمی رو به سردی استفاده شود.
به گفته این متخصص طب سنتی عرقیات باید در تمام فصول سال برای خواص درمانی و آرامش بخشی استفاده شوند.
عرقیات سنتی بهتر است یا صنعتی؟عرقیات گیاهی به دو روش سنتی و کارخانه ای تهیه و عرضه می شود که به گفته دکتر رضایی عرقیات سنتی در مقایسه با انواع صنعتی آن خواص بیشتری دارد و کارآمدتر است. این متخصص می افزاید: در هنگام تهیه عرقیات سنتی، اسانس یا همان عصاره گیاه را که روغنی بوده و خواص درمانی قوی تری دارد و گرانقیمت است از عرقیات جدا نمی کنند، اما در کارخانه ها اسانس از عرق گیاه جدا شده و هر کدام به تنهایی و با قیمت های مختلف عرضه می شود. البته به گفته دکتر رضایی امروزه نیز کارگاه های سنتی عرق گیری به وسایلی مجهز شده اند که اسانس را از عرقیات جدا می کند.
عرقیات دوآتشه؛ مرغوب ترین عرقیات زمانی بیشترین اثر را دارد که به اصطلاح دو آتشه شده باشد.
دکتر رضایی می گوید: از تقطیر مجدد عرقیات معمولی، عرقیات دو آتشه به دست می آید که غلظت بیشتر، آب کمتر و نوع مرغوب تری از عرق بوده و مزه و بوی تلخ تر، تندتر و معطرتری نسبت به عرقیات معمولی دارد. حال اگر عرق دو آتشه را مجدد تقطیر و از مقدار آب آن بسیار کاسته شود به آن اسانس گیری گویند. اسانس ها به دلیل غلظت بالا باید در حجم کمتری استفاده شوند و در صورت استعمال موضعی در مقادیر زیاد سبب بروز تاول و در صورت خورده شدن به مخاط گوارشی آسیب رسانده و سبب ایجاد زخم هایی در مجاری می شوند.
بهترین عرقیات برای روزهای بهاری با توجه به این که در روزهای بهاری برخی افراد دچار غلیان و تنش و استرس شده و تندخویی و عصبانیت زیادی را تجربه می کنند عرقیاتی که موجب آرامش و کاهش استرس و اضطراب می شود، کدام است؟
دکتر رضایی در پاسخ به این سوال می گوید: عرق بهارنارنج، بیدمشک، گلاب و عرقیاتی که از گل یا گلبرگ نارنج، نارنگی یا پرتقال به دست آمده باشد مفرح جان و شادی بخش است و با کمک به آرامش اعصاب در رفع بی خوابی موثر است ضمن این که خستگی و رخوت و سستی مربوط به این فصل را از بدن خارج می کند. این نوع عرقیات برای همسرانی که به تازگی زیر یک سقف رفته اند شاداب کننده و تنظیم کننده اخلاط و هورمون های بدن است و به میزان زیادی از تنش و تندخویی می کاهد.

شکوفه های بهار نارنج در سمت جنوب کشور در مقایسه با مناطق دیگر ایران به دلیل گرمسیری منطقه، زودتر و از اوایل فروردین تا خردادماه به بار می نشیند و مردمان این شهرها بهتر است در این ماه ها بیشترین استفاده را از عرق و مربای بهار نارنج ببرند.
آجیل خورها عرقیات با طبع سرد بخورند به گفته این متخصص طب سنتی عرق کاسنی طبع معتدل رو به سرد و عرق شاتره طبع بسیار سردی دارد و برای رفع گرمی ناشی از مصرف تنقلاتی همچون انواع آجیل و شیرینی هایی که در ایام عید استفاده شده است بسیار اثرگذار است و جوش های پوستی ناشی از گرمی مزاج را رفع کرده و با کمک به پاکسازی کبد، خون را تصفیه و پوست را جلا داده و شفاف می کند.
البته مصرف عرقیات با طبع سرد برای سرد مزاجان سبب سردی اعضا و افت فشار خون و گیجی و منگی و رخوت می شود.
به گفته دکتر رضایی، عرقیات با طبع سرد تضعیف کننده قوای جنسی و عرقیات با طبع معتدل روبه گرم ضمن مفرح بودن تقویت کننده میل جنسی است.
عرقیاتی با استعمال خارجی آیا عرقیات علاوه بر مصرف خوراکی، منافع شان از طریق استشمام و ماساژ بر روی پوست قابل انتقال است؟ دکتر رضایی با تائید این پرسش می افزاید می توانید چند قطره گلاب بر روی بالش تان بپاشید یا در قسمتی از اتاق خواب خود مقادیری از آن را در ظرفی بریزید و به واسطه استنشاق آن به آرامش برسید و سرخوش شوید.
به گفته این متخصص از عطر گلاب در فضای عزاداری ها و مراسم سوگواری و در انواعی از شیرینی ها همچون حلواها به دلیل ایجاد آرامش در سوگواران استفاده می شود. همچنین چند قطره از برخی انواع عرقیات را می توانید روی عضوی از بدن بریزید و آن موضع را ماساژ دهید.
علاوه بر ماساژ، عطر و اسانس عرق از طریق پوست نفوذ کرده و آرامش بخش است. در غرب بیشتر افراد هنگام استحمام و غوطه وری در آب وان از عصاره اسطوخدوس که خاصیت ضد درد دارد استفاده می کنند.
دکتر رضایی در پاسخ به این پرسش که عرقیات تا چه مدتی خاصیت خود را حفظ می کند، می گوید: مدت ماندگاری عرقیات از یک تا دو سال است و بیشتر از این مدت ماده موثره و خواص درمانی عرقیات به تدریج کاهش می یابد. عرقیات باید در جای خنک همچون یخچال نگهداری شود و هر گونه تغییر در عطر و طعم و رنگ عرقیات نشان دهنده کیفیت پایین و غیرقابل مصرف شدن آن است.
به توصیه دکتر رضایی، خانواده های ساکن در شهرستان ها که در مناطق روستایی زندگی می کنند در این فصل می توانند شکوفه ها و گلبرگ های جدا شده از درخت پرتقال، نارنج، نارنگی، به یا سیب را که روی زمین ریخته در خانه به روش سنتی در ظروف کوچک مخصوص، عرقگیری کرده و برای خانواده مورد استفاده قرار دهند.