شفق قطبی در سوالباردجاناتان وب خبرنگار علمی، بیبیسی آبهای قطبی نه تنها در شب طولانی قطبی در سکوت و چرتی تاریک فرو نمیروند، بلکه جوش و خروشی مدام را در دل خود میزبانی میکنند – از فعالیت کریلهای درخشنده گرفته تا مرغان دریایی شکارچی.
تقریبا صد دانشمند در طول سه زمستان، این دنیای کمتر شناخته شده را در یکی از آبدرههای سوالبارد بررسی و ثبت کردند.
این برنامه شامل فیلمبرداری زیر آب، سنجش تنوع گونههای جانوری و بررسی محتویات معده ماهیها و پرندهها میشد.
جسد یک ماهی روغن (کاد) طعمهای فریبنده برای موجودات مختلفی است که در تاریکی زندگی میکنندنتیجه این تحقیق در مجله زیستشناسی امروز منتشر شد.
پروفسور یورگن برگ، مؤلف ارشد این تحقیق از دانشگاه قطب شمال نروژ و مرکز دانشگاهی سوالبارد، میگوید: "تقریبا تمام تحقیقاتی که تا امروز انجام دادهایم در نیمه روشن سال صورت گرفته. پیشفرض ما این بود که در تاریکی ترکیبات آلی تولید نمیشود و هیچ فعالیتی وجود ندارد؛ انگار که کل سیستم منتظر بازگشت نور است."
اما آنچه تیم پروفسور برگن در شاخابه یخزدهای به نام کُنگزفیوردن با آن روبهرو شد، به هیچوجه خفته و خاموش نبود.
خیلی از گونههای جانوری کوچک با اشتیاق در حال تولید مثل بودند، سختپوستان دریایی به تغذیه و رشد ادامه میدادند و حتی خیلی از گونههای درنده همچنان غذای مورد علاقه خود را تعقیب میکردند.
در میان آنها شمار قابلتوجهی مرغان دریایی مانند ماهیگیرک و گیلهمات (پرندگان شیرجهروی آبهای شمالی) به چشم میخورد که به جای مهاجرت به جنوب در قطب شمال باقی مانده بودند و هر جور بود در تاریکی ماهی میگرفتند.
پروفسور برگ به بیبیسی گفت: "ما با موجودات تنهایی که جا ماندهاند و به زودی خواهند مرد روبهرو نیستیم. وضعشان خیلی خوب است و غذایشان را در تاریکی پیدا میکنند. معده خیلی از آنها کاملا پر بود."
کار زمستانی
این گروه تحقیقاتی هم تنوع زیستی را بررسی کرد هم میزان تنفس و تولید مثل را. آنها حتی با فعالیتهایی روبهرو شدند که از ماههای تابستان هم بیشتر بود.
به گفته پروفسور برگ، "راستش را بخواهید چیزی که ما شاهدش بودیم تنوع زیستی بیشتر در آبهای کمعمق بود که به بستر کتانجکی (خزههای بزرگ) ربط داشت."
یک مرغ دریایی که در زیر آبهای تاریک قطبی دنبال غذا میگردددر این هوای سرد، محققانی از هفت کشور کارهای میدانی را بر عهده داشتند و در میان آنها دانشجویان کارشناسی ارشد یک رشته هم بودند.
یکی از اعضای اولین هیات اعزامی در ژانویه ۲۰۱۳ دکتر کیم لست، از مؤسسه علوم دریایی اسکاتلند بود.
به گفته او "نتایجی که ما بهدست آوردیم از خیلی نظرها حتی عکس چیزی بود که اکثرا فکر میکنند، دلیل اصلی آن هم این است که کسی بررسی نکرده. کار در زمستان قطب شمال شوخی نیست."
اما خیلی سریع معلوم شد که گروه دارد کشف مهمی میکند.
"هر بار که غواصها با فیلمهای جدید برمیگشتند و آنها را به ما نشان میدادند واقعا شوکه میشدیم. میدیدیم که میزان تغذیه بسیار زیاد است و مرغان دریایی هم در آب شیرجه میرفتند. واقعا غافلگیر شدیم."
طول شب قطبی در سوالبارد چهار ماه استاین سفر مجددا در ژانویه ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ تکرار شد تا فرصتی برای تائید و توسعه این مشاهدات در طول سه زمستان فراهم شود.
به گفته پروفسور برگ، مشخص نیست که افزایش تدریجی دما چه اندازه در این فعالیتهای زیستی نقش دارد ولی مشخص است که نازک شدن پوشش یخی قطب شمال برگزاری چنین تحقیقی را امکانپذیرتر کرده است: "کافی است فقط ۱۰ سال عقب بروید تا آبدرهها در این وقت سال کاملا یخزده باشند و چنین کاری اصلا میسر نباشد."
مشخص کردن تفاوتهای احتمالی این آبدرهها در سالهای گذشته از ورای این پوشش یخی کار سختی است اما به گفته پروفسور برگ کاری غیرعادی نیست:
"ما ادوات و حسگرهایی در نقاط مختلف قطب شمال داریم که در عمل همان چیزهایی را نشان میدهند که ما خودمان در کُنگزفیوردن بررسی کردهایم. در عین حال مساله افزایش دما را هم داریم. یخ دریا کم شده و نفوذ آبهای گرم اقیانوس اطلس هم بیشتر شده که قطعا بر سیستم تاثیر گذاشته."
محققان در بستر کتانجکی تنوع جانوری بیشتری یافتند او میگوید این فعالیت زیستی زمستانی نشان میدهد که ایجاد اختلال در محیط قطب شمال در هیچ زمانی صلاح نیست.
سابقا عقیده بر این بود که جانوران دریایی به مناطق جنوبیتر کوچ میکنند و در ماههای تاریک به خواب میروند اما پروفسور برگ میگوید یافتههای جدیدش نشان میدهند که زمستان شاید آسیبپذیرترین فصل باشد:
"شما با تجمع در سطح روبهرو میشوید، با تخمهای بیشتر و مراحل اولیه حیات در آبهای کمعمق روبهرو میشوید. در کل با سیستمی سر و کار دارید که احتمالا در زمان تاریکی در مقابل اختلال یا تصادف آسیبپذیرتر است تا در نیمه روشن سال."
دکتر دوناتلا زونا، متخصص بومشناسی قطب شمال در دانشگاه شفیلد، بسیار خوشحال است که چنین یافتههای جدیدی از اعماق شب قطبی منتشر میشود.
او به بیبیسی گفت: "چیزی که تعجبآور است میزان زیاد فعالیت است؛ میزان این فعالیت با تحولاتی که در تابستان اتفاق میافتند برابری میکند."
”اما فعالیت در دوره یخبندان چیز عجیبی نیست. مشکل اصلی این است که اطلاعات ما خیلی کم است. تعیین کمیت آن سخت است چون دسترسی ما به اطلاعات محدود است."
دانشمندان نمیدانند که چند پرنده، مثل این گیلهمات سیاه، زمستان را در مناطق دوردست شمالی سپری میکنند
پژوهشها در یک کشتی تحقیقاتی و همچنین در سواحل آبدره انجام شدپروفسور پیتر کانوی، از مرکز مطالاعات قطب جنوب بریتانیا، از یک طرف موافق است که ما از زمستان قطبی "غافل ماندهایم" و از طرف دیگر چندان از اتفاقات بیشماری که در این تحقیق جدید توصیف شده متعجب نیست.
به گفته او "خلاصه موضوع این است که آب دریا در همه سال سرد است. برای همین اگر احتیاجی به نور نداشته باشید میتوانید فعال بمانید. واقعا دلیل خاصی وجود ندارد که فکر کنیم فعالیت دریایی در زمستان کاملا متوقف میشود."
اما حتی در خشکی هم گرایش بومشناسان خشکی مانند خود پروفسور کانوی به "نادیده گرفتن" فعالیتهای زمستانی است:
"ما فقط وقتی به قطب شمال میرویم که همه جا پر از گل است و همه چیز شاداب و فعال. اتفاقات زیادی در زمستان میافتد و ما به اندازه کافی به آن توجه نمیکنیم."
قدیمی ترین هاجدیدترین هابهترین هابدترین هادیدگاه خوانندگان