درگذشت پرستار ایرانی؛ ماسک چقدر در جلوگیری از سرایت آنفلوآنزا موثر است؟

محمد شریفی مقدم، قائم مقام سازمان نظام پرستاری ایران از پرستاران خواسته تا برای بزرگداشت پرستاری که دیروز در نیشابور درگذشت، یک هفته با روبان مشکی در محل کار حاضر شوند.

 

محمد رضایی ثانی، پرستار بیمارستان ۲۲ بهمن نیشابور، بعد از شرکت در عملیات احیاء بیمار مبتلا به آنفلوآنزای H۱N۱، خود به این بیماری مبتلا شد و پس از چند روز بستری در آی سی یو در گذشت.

 

محمد میزابیگی، معاون پرستاری وزارت بهداشت ایران گفت که کلیه اقدامات درمانی برای این پرستار ۳۳ ساله در نیشابور انجام و سپس او برای ادامه درمان به بیمارستان قائم مشهد منتقل شد، اما سرانجام فوت کرد.

 

در این باره جزئیات بیشتری منتشر نشده و روشن نیست آیا بیماری که عملیات احیا برایش انجام شده در اتاق ایزوله قرار داشته، آیا پرستار متوفی از وسایل محافظت فردی بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت ایران استفاده کرده بوده یا نه و اینکه آیا این تجهیزات برای کارکنان بیمارستان فراهم بوده است یا نه.

اما سایت سلامت نیوز یادداشتی از یک پرستار منتشر کرده که در آن آمده: "دیری از شاه‌سخن وزیر محترم نمی‌گذرد که فتوا دادند برای آنفلوآنزا ماسک نیاز نیست و البته از ماجرای اخراج پرستار معترض به نبودن تجهیزات ایمنی و پیشگیری و بازگرداندنش با سلام و صلوات که مبادا مردم متوجه این کاستی‌ها شوند."

 

"جان بی ارزش پرستار به دلیل کوتاهی برخی آدم‌های مهم به فنا رفت و می‌رود و خواهد رفت، چرا که چیزی که اهمیت ندارد پرستار است، پرستاری که حافظ سلامت مردم است."

 

"در این گیرو دار نمی‌توانم بفهمم که چرا هیچ مسئول صاحب قدرتی وارد این ماجراها نمی‌شود؟"

قائم مقام سازمان نظام پرستاری ایران هم پرسیده است که "الان کدام سیستم و مقام مسئولی پاسخگوی مرگ این پرستار است"؟
 

بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت ایران که اولین بار در سال ۱۳۸۸ و پس از شیوع جهانی آنفلوآنزای H۱N۱ (که در آن زمان بیشتر به نام آنفلوآنزای خوکی معروف بود) منتشر شد:

 

 

در سال ۲۰۰۹ که آنفلوآنزای H۱N۱ همه‌گیری جهانی پیدا کرد، تقریبا تمام کشورهای دنیا از جمله کشورهای توسعه یافته خود را با این مسئله مواجه دیدند که چگونه باید کارکنان بهداشتی و درمانی را در مقابل این بیماری محافظت کنند؛ چون در آن زمان واکسن آنفلوآنزا، داروی ضد ویروس و ماسک‌های تنفسی موسوم به N۹۵ به اندازه در دسترس نبود.

آنفلوآنزا مثل دیگر عفونت‌های تنفسی از دو راه منتقل می‌شود، مستقیم و غیر مستقیم.
 

در انتقال مستقیم تماس دست با سطوح آلوده به قطرات تنفسی فرد مبتلا به ویروس آنفولانزا و انتقال آن از طریق چشم‌ها، بینی و دهان باعث بیماری می‌شود که به آن انتقال قطره‌ای هم می‌گویند. به همین دلیل است که شستن مرتب دست‌ها اینقدر در پیشگیری از شیوع آنفلوآنزا اهمیت دارد.

در روش غیر مستقیم ترشحات و قطراتی که آلوده به ویروس آنفلوآنزا هستند وارد دستگاه تنفس فرد سالم می‌شوند.

 

اندازه این ترشحات حاوی ویروس بین یک دهم تا ۱۰۰ میکرون است و احتمال انتقال آنها در فاصله یک متری فرد مبتلا بسیار بالا می‌رود.

 

از این رو به کارکنان بهداشتی توصیه می‌شود در صورت امکان دو متر فاصله را با بیمار حفظ کنند و اگر باید در فاصله نزدیکتری قرار گیرند حتما از ماسک استفاده کنند.

 

ماسک‌های معمولی (از جمله ماسک جراحی) که پزشکان و پرستاران و دندانپزشکان استفاده می‌کنند معمولا به خوبی روی صورت قرار نمی‌گیرند و بیشتر مانع ورود قطرات بزرگتر به راه‌های تنفسی می‌شوند.

آنچه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها آمریکا و وزارت بهداشت ایران توصیه کرده ماسک های N۹۵ است. ۹۵ در نام این ماسک ها از این گرفته شده که آنها از ۹۵ درصد ذرات موجود در هوا جلوگیری می‌کنند. این ماسک‌ها به خوبی روی صورت می‌نشینند و جلوی ورود ذرات ریز و درشت را به دستگاه تنفسی می گیرند.

با اینکه این ماسک‌ها در مواجهه با بیمار مبتلا به آنفلوآنزا توصیه شده‌اند، اما بعضی تحقیقات نشان داده اند که ماسک های معمولی هم گاه به اندازه ماسک های N۹۵ موثرند.

 

البته باید در نظر داشت که پیشگیری این ماسک‌ها از انتقال بیماری قطعی نیست و حتی با وجود استفاده از آنها، احتمال بیماری در صورت تماس نزدیک با فرد مبتلا وجود دارد.

 

دیگر اینکه ماسک در کنار دیگر روش‌های پیشگیری، به خصوص شستن مرتب دست ها توصیه شده و به هیچ وجه نباید به عنوان روش صد در صد یا تنها روش در نظر گرفته شود.