انسان و لاک‌پشت جد مشترک دارند

بدن انسان و حیوانات شباهت‌های فراوانی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به استخوان‌های بدن اشاره کرد. اما یک گزارش تازه علمی که در نشریه زیست شناسی مولکولی و تکامل منتشر شده از شباهت تازه‌ای میان انسان و حیوانات خبر می‌دهد. آن شباهت عبارت است از پوست بدن انسان و لاک‌پشت.  

 

پژوهشگران دانشگاه پزشکی وین در یک مطالعه جدید نشان داده‌اند که انسان و لاک‌پشت 310 میلیون سال پیش از یک جد مشترک منشعب شده‌اند و نشانه‌های اشتراک اجدادی آن‌ها وجود پروتئین‌های مشابهی‌ست که در پوست این دو موجود زنده وجود دارد. پروتئین‌های مورد اشاره بخشی از مهمترین پروتئین‌های پوستی هستند که در مجموعه‌ای به نام "ترکیب تمایز پوستی" یا EDC قرار دارند.  

 

به دلیل اشتراک تکاملی لاک‌پشت‌ها با خزندگان معنای اشتراک پروتئینی پوست انسان و لاک‌پشت این است که انسان با خزندگان نیز جد مشترک دارد. به این ترتیب ابتدا مسیر تکاملی انسان از لاک‌پشت جدا شده و در حدود 60 میلیون سال بعد لاک‌پشت‌ها نیز از خزندگان جدا شده‌اند. بخش بالایی لاک لاک‌پشت‌ها از جنس پوست بدن است که به آن کراتین می‌گویند و سلول‌های آن بتدریج ضخیم و شاخی می‌شود. مشابه همین بافت در حالت نیمه ضخیم را می‌توان در پوست خزندگان و پوست پای پرندگان، و در حالت ضخیم می‌توان در نوک پرندگان و شاخ حیوانات دید.

 

پژوهشگران در گزارش خود می‌گویند 100 ژن مشترکی که در خزانه ژنی انسان و لاک‌پشت وجود دارد با تنظیم تولید پروتئین‌های ترکیب تمایز پوستی در لاک‌پشت به تولید لاک کمک کرده‌اند و در انسان باعث تقویت پوست شده‌اند بطوری که در دوران تکامل گونه انسان امروزی، پوست بدن این گونه در مقابل نفوذ میکروب‌ها و عوامل حساسیت‌زا مقاوم باقی مانده است. در انسان ژن‌های مشترک با لاک‌پشت بر روی کروموزوم شماره 1 قرار گرفته‌اند و از جمله تولیدات آن‌ها پروتئین‌های متصل به کلسیم است.

 

یکی از اختلال‌های کروموزومی مرتبط با پروتئین‌های مشترک با لاک‌پشت در انسان "صدفک" یا Psoriasis است که بعنوان بیماری خودایمنی شناخته می‌شود و 2 تا 4 درصد جمعیت جهان مبتلا به آن هستند.

 

پژوهشگران برای تهیه توالی ژن‌های ترکیب تمایز پوستی از گونه‌ای لاک‌پشت به نام لاک‌پشت نقشدار (Chrysemys picta bellii) که در کنار آبگیرهای کم عمق آب شیرین زندگی می‌کند استفاده کرده‌اند. در مقایسه با 56 کروموزوم (23 جفت) موجود در انسان، لاک‌پشت نقشدار 50 کروموزوم دارد. بر اساس گزارش پژوهشگران اتریشی ژن‌های تنظیم کننده پروتئین‌های پوستی لاک‌پشت باعث تمایز لایه فوقانی پوست از لایه زیرین آن می‌شود و این تغییر زمینه ضخیم شدن پوست فوقانی لاک را فراهم کرده است. ژن‌های مشابه در انسان نیز باعث ایجاد همین تغییر در پوست می‌شوند و در نتیجه بطور تکاملی زمینه‌ساز تبدیل لایه بالایی پوست انسان به سد حرارتی و میکروبی شده‌اند.

 

نکته قابل توجه در شباهت پوستی لاک‌پشت و انسان وجود پروتئینی به نام لوریسین (Loricrin) است که بطور عمومی در بخش‌هایی از پوست بدن که لایه‌های متعدد حاوی سلول‌های مرده دارند یافت می‌شود. همین خاصیت سلولی در لایه‌های حاوی لوریسین است که منجر به تولید لاک مقاوم لاک‌پشت می‌شود و به پوست انسان خاصیت مقاومت نسبت به حرارت و نفوذ میکروب می‌بخشد.

 

مطالعه جدید نشان می‌دهد شرایط محیطی زمینه لازم برای تکامل موجودات زنده و تمایز آن‌ها از یکدیگر را فراهم کرده است اما آنچه میان موجودات زنده مشترک مانده زمینه‌های ژنتیکی تکامل است. بنابراین علیرغم تفاوت ظاهری موجودات زنده با یکدیگر اشتراکات ژنتیکی آن‌ها نشاندهنده خاستگاه مشترکی‌ست که با یکدیگر دارند.