دکتر الهام امیر آذر باید گفت بسیاری از ما که در جوامع مدرن امروزی زندگی میکنیم از ضعف کانال طحال رنج میبریم.
اگر شما نیز از آن دسته افرادی هستید که پرخوری نمیکنید، اشتهای زیادی ندارید ولی چاق میشوید. اگر در شبانهروز تغییرات وزنی بیش از نیم کیلوگرم دارید، اگر از نفخ، یبوست و یا عدم کارکرد صحیح دستگاه گوارش رنج می برید، اگر تمایل بیش از اندازه - به خصوص بعد از غذا - به طعم شیرینی دارید و دچار اتساع یا بزرگی شکم بلافاصله بعد از غذا میشوید، و اگر ... شما از نظر طب چینی دچار اختلال و ضعف در کانال انرژی طحال میباشید.
این اختلال در سطح انرژی است و لزوماً ارگان طحال دچار مشکل نمیباشد. در طب چینی درصد زیادی از بیماران چاق، اشتهای زیادی ندارند ولی دچار اختلالات و سندرمهایی هستند که منجر به چاقی میشود. ضعف در کانال انرژی طحال باعث ضعف در معده نیز میشود چون این دو عضو با هم جفت هستند و اختلالاتشان روی هم اثر میگذارند. ذکر این نکته نیز اهمیت دارد که ضعف کانال طحال در نهایت میتواند در بدن تولید دَمپ (DAMP) یا بلغم (رطوبت) نمایند. که خود به چاقی در فرد دامن میزند و درمان آن مشکلتر میشود. علاوه بر موارد بالا، از علائم دیگری که در این سندرم وجود دارد به قرار زیر است:
علائم اختلال و ضعف کانال طحال
1- چاقی بیشتر در ناحیه شکم
2- تمایل مفرط به شیرینیجات
3- احساس سرما در شکم (گرم کردن شکم وخوردن مایعات داغ احساس خوبی برای فرد ایجاد میکند)
4- افزایش ترشح بزاق (گاهی حتی روی بالشت فرد در هنگام خواب میریزد.)
5- تمایل به ریزهخواری و هلههولهخوری بین وعدههای غذایی
6- اگرچه این افراد گرسنه نمیشوند ولی زمانی که شروع به خوردن میکنند نمیتوانند از پرخوری بپرهیزند.
7- خستگی مفرط
8- ضعف اندامها
9- نفخ شکم
10- مدفوع شل و آبکی یا یبوست (به تناوب ممکن است دیده شود)
11- پف زیر چشم
12- درد معده و احساس پری و سنگینی بعد از غذا
13- عدم تمایل به آب (این افراد به دلیل رطوبتی که در کانال معده دارند اصلا از آب خوردن خوششان نمیآید و بیشتر چای مینوشند) البته ممکن است در هر فرد فقط چند علامت دیده شود.
به هر حال علائم فوق میتواند ضعف کانال طحال (معده) را در طب چینی مطرح کند که خود عامل ایجاد کننده رطوبت یا خلط در بدن است و همانطور که بیان شد، میتواند یکی از علل چاقی و اضافه وزن باشد. (از سندرمهای دیگر چاقی افزایش آتش معده میباشد که در این افراد (برخلاف ضعف طحال) اشتهای بسیار زیادی وجود دارد و فرد میگوید هر چه که میخورم سیر نمیشوم، اینها افرادی هستند که معمولاً پر انرژی و پر تحرکند.
تمایل زیاد به نوشیدن آب دارند، تعریق زیاد و چاقی کل بدن نیز از علایم دیگر آنهاست. ذکر این نکته حایز اهمیت است که درمان در هر یک از سندرمهای چاقی متفاوت است و نبایدبرای تمام افرد چاق نسخه مشابهی پیچیده شود. پزشک باید نوع چاقی و علت آن را تشخیص داده و سپس درمان را شروع کند.
علتهای اختلال و ضعف کانال طحال (معده)
باید گفت بسیاری از ما که در جوامع مدرن امروزی زندگی میکنیم از ضعف کانال طحال رنج میبریم زیرا نحوه زندگی ما به گونهای شده است که به سلامت دستگاه گوارش آسیب وارد میکند. از عللی که میتواند باعث ایجاد این سندرم شوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
فعالیت فکری زیاد
دیده شده ضعف انرژی کانال طحال در کسانی که فعالیت فکری زیاد دارند بیشتر دیده میشود. همچنین کسانی که مدتهای طولانی در روز درس میخوانند و یا کسانی که روزهای نزدیک به امتحان را پشت سر میگذارند بیشتر دچار این اختلال میشوند. افرادی که وسواس فکری دارند نیز از این مقولهاند. یکی از کارهای طب سوزنی این است که با افزایش انرژی طحال میتواند به درمان این اختلالات نیز کمک کند. برای این افراد تکنیکهای مراقبه ،هیپنوتیزم و تجسم خلاق بسیار مفید است.
آب و هوای مرطوب
رطوبت هوا باعث افزایش رطوبت در بدن میشود که خود به ضعف انرژی کانال طحال و چاقی میانجامد. این امر شامل کسانی که در مناطق مرطوب زندگی میکنند و همچنین افرادی که مدتها در یک محیط مرطوب مثل استخرهای شنا نیز فعالیت میکنند، میشود. بهتر است در ساعتهایی از روز بیشتر از نور آفتاب و یا خوردن غذاهای کاهش دهنده بلغم بهره ببرند.
بیماریهای مزمن و طولانی
بیماریهای مزمن نیز میتوانند سبب کاهش انرژی طحال و ایجاد بلغم در بدن بیمار شود.
غذاهای با پخت سریع
توصیه میشود برای تقویت طحال از خوردن غذاهایی که سریع آماده میشوند و حرارت زیادی در خود ندارند پرهیز شود به جای آن از غذاهایی استفاده شود که با دمای ملایم و برای ساعتها پخته شده است.
چای سیاه
مصرف زیاد چای سیاه و مواد غذایی مانند موز، هندوانه، کیوی و مرکبات و حتی آناناس میتواند بیماری را تشدید کند. بهتر است از دمنوشهای دارچین، زنجفیل، اسطوخودوس، بهار نارنج و زیره به عنوان جایگزین استفاده شود.
خوردن مایعات بین یا بعد از غذا
توصیه میشود نیم تا یک ساعت قبل و بعد از غذا از نوشیدن مایعات پرهیز شود. چون اینکار میتواند شیرههای گوارشی را رقیق کرده و هضم غذا را دچار مشکل نماید خوردن مایعات سرد و یخدار اصلا توصیه نمیشود. ولی نوشیدن چند جرعه آب ولرم مانعی ندارد. نیم ساعت بعد از غذا استفاده از یک دمنوش تقویت کننده معده توصیه میشود.
خوردن غذا با عجله (نجویدن غذا) و نداشتن وقت کافی برای غذا خوردن امروزه در شهرهای بزرگ افراد از نعمت صرف ناهار در جمع خانواده در محیطی گرم و دلچسب بیبهرهاند. اغلب افراد ناهار را - که وعده اصلی غذا در روز است- در محیط کار و با عجله و استرس صرف مینمایند. این امر میتواند انرژی کانال طحال را کاهش داده و سیستم گوارشی را تضعیف کند. توصیه من این است که در محل کار یک غذای سبک (مانند نان، پنیر، گردو) میل شود و وعدههای اصلی را در ساعت 5 یا 6 عصر میل نمایند. ضمناً مراقب لقمههای خود باشید. سعی کنید با لقمههای کوچک غذا بخورید تا بدن فرصت هضم غذا را داشته باشد.
خوردن غذاهای سرد و تر
دیده شده که بسیاری افراد وقتی اقدام به رژیم گرفتن مینمایند از میوه و سبزیجات به وفور استفاده میکنند. باید گفت این رژیم برای کسانی که ضعف انرژی طحال دارند بسیار مضر است و نه تنها باعث لاغری نمیشود بلکه سبب افزایش رطوبت و بلغم و به دنبال آن ورم اندامها و نفخ شکم و چاقی میگردد. در اینجاست که اهمیت طب سوزنی آشکار میشود (زیرا در این طب، هر فرد براساس وضعیت بدنی و عدم تعادلی که در سیستم انرژیاش ایجاد شده به طور مجزا تشخیص داده و درمان میشود) ولی در مطب کلاسیک به چاقی به عنوان یک بیماری نگریسته میشود و یک رژیم به افراد زیادی داده میشود.
همانطور که قبلا هم ذکر شد، اینجا مسئله ضعف انرژی در یک کانال است و نمیتواند حتما دلیل بر بیماری در ارگان طحال یا معده باشد. به این افراد توصیه میشود از خوردن غذاهای با طبع سرد (مثل هندوانه، خیار وسالاد زیاد) و یا دمای سرد (غذاهایی مثل سالاد الویه،کالباس که به صورت سرد مصرف میشوند) بپرهیزند و حتماً سعی کنند بعد از غذا یک دمنوش گیاهی (مانند دمنوش رازیانه، دارچین و یا آویشن) استفاده کنند. این کار باعث گرم شدن سیستم گوارش شده و به تعادل انرژی طحال کمک میکند.
خوردن غذاهای چرب و شیرین
خوردن غذاهای سرخ کرده، فستفودها و غذاهای بیرون از منزل و کلا غذاهایی که هضم آنها به راحتی انجام نمیشود، میتواند به سلامت دستگاه گوارش آسیبزده و انرژی طحال را کاهش دهد. (همچنین رفتن به شبنشینیها و دیر شام خوردن به مرور میتواند باعث اضافه وزن شود حتی اگر فرد از صبح آنروز چیزی نخورده باشد). شاید شماهم افرادی را دیدهاید که وقتی شب به مهمانی شام دعوت دارند فردا صورت پفآلوده و ورم کرده دارند!
در مورد غذاهای شیرین باید گفت که شیرینی مزه مورد علاقه کانال طحال است ولی در انتخاب آن باید دقت کرد، افراد دچار این سندرم تمایل بسیار زیادی به مزه شیرین دارند و به همین علت عاشق کیک، بستنی، شیرینی و... هستند و با خوردن این مواد هم انرژی طحال بیشتر تضعیف میشود و هم فرد چاقتر میشوند و این سیکل معیوب ادامه مییابد چون هر چه انرژی کانال طحال ضعیفتر شود تمایل به مزه شیرین افزایش مییابد.
وقتی برای بیمار طب سوزنی انجام میشود نقاطی که برای افزایش انرژی این کانال زده میشود میتواند تمایل فرد به شیرینی را کاهش دهد از طرف دیگر استفاده از شیرین کنندههای طبیعی مانند عسل، گزنگبین، شهد خرما، شهد توت سکنجبین و شهد انگور و انجیر و مویز، نه تنها دارای خواص بیشمار است بلکه باعث تقویت کانال طحال نیز میشود.مصرف این مواد هم ذایقه شیرین پسند بیمار را راضی میکند و هم بهتدریج تمایل به شیرینی را در فرد کاهش داده و فرد از این رنج رهایی مییابد.
بینظمی در خوردن
اصولاً کسانی که سطح انرژی کانال طحال آنها پایین است چون زیاد گرسنه نمیشوند نامنظم غذا میخورند و این خود باعث ضعف بیشتر انرژی میشود. بهتر است درسه وعده اصلی - به صورت صبحانه، ناهار، شام - و دو میانوعده - یکی بین صبح و ظهر و دیگری بین ظهر و عصر- از مواد غذایی مناسب استفاده شود اگر فردی در محل کار ناهار میخورد بهتر است وعده ناهار بسیار سبک (به صورت سالاد و یا لقمه نان و پنیر و گردو) باشد و وعدهی اصلی را در ساعت 4 تا 6 میل نماید و به هر حال آنچه مهم است این است که: «همیشه از یک برنامه تبعیت کنید تا سیستم گوارشی شما دچار سردرگمی نشود».
استفاده زیاد از لبنیات
کلا لبنیات میتوانند باعث افزایش بلغم و رطوبت در بدن شوند. این نکتهای است که طب سنتی ایران نیز به آن معتقد است. ضعف در انرژی طحال نیز میتواند به بروز بلغم و رطوبت منجر شود. توصیه میشود لبنیات با مصلحشان خورده شوند. مثلا پنیر با گردو، دوغ با نعنا، شیر با عسل، تا فرد کمتر دچار این مشکل شود، ضمنا شیر بهتر است به صورت گرم با عسل و زنجفیل میل شود.
نکته مهم این است که اغلب افراد امروزه علاوه بر مشکل فوق دچار گرما در کبد نیز میباشند که خوردن زیاد غذاهای گرم ممکن است وضعیت را بدتر کند بنابراین توصیه میشود رژیم غذایی خود را تحت نظر پزشک انتخاب نمایید.
غذاهای فریز شده
متاسفانه باید بگویم که این مسئله باعث افزایش سرما در سیستم گوارش، ضعف انرژی کانال طحال و ایجاد رطوبت سرد در آن میشود که خود اینها از عوامل زمینهساز چاقی شکمی هستند. بهتر است تا جایی که ممکن است سبزی و نان را تازه استفاده کنیم. گوشت را حتیالامکان یک ماه در فریزرها گذشته و سپس استفاده نماییم و هر ماده غذایی را در فصل خود استفاده کنیم.
طب سوزنی وزن را کاهش می دهد- قسمت اول