'سرطان کرمی'؛ بیماری نادر ولی مرگبار

هایمنولپیس نانا یا کرم نواری کوتولهدر یکی از رویدادهای نادر دنیای پزشکی، مردی به علت تومورهایی که از سلول‌های سرطانی نوعی کرم روده تشکیل شده بود، جان خود را از دست داده است.

 

متخصصان مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا و موزه تاریخ طبیعی بریتانیا در تشخیص این مورد "باورنکردنی" و غیرعادی شرکت داشتند.

 

در ژانویه سال ۲۰۱۳، یک مرد ۴۱ ساله در شهر مده‌یین، معروف به شهر همیشه‌بهار در کلمبیا، با تب، سرفه، ضعف شدید و کاهش وزن به مدت چندین ماه به پزشک مراجعه می‌کند.

 

هفت سال قبل پزشکان برای این مرد تشخیص اچ آی وی داده بودند اما او داروهای تجویزی را مصرف نکرده بود و از این رو سیستم ایمنی بدنش بسیار ضعیف شده بود.

 

سی تی اسکن تومورهایی بین ۰.۴ تا ۴.۴ سانتی‌متر در ریه، کبد، غده فوق کلیوی و غدد لنفاوی گردن، شکم و قفسه سینه بیمار نشان داد.

 

علاوه بر این در روده فرد بیمار نوعی کرم نواری هم دیده شده بود. درمان ضد کرم و ضد ویروس برای بیمار شروع شد.

 

از بعضی از این تومورها نمونه برداری و از مرکز کنترل بیماری آمریکا کمک خواسته شد. اما بیماری پیشرفت می‌کرد و دوباره از غدد لنفاوی نمونه برداری شد.

دکتر آتیس مولن‌باکس از مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا می‌گوید:

"روشن بود که بیماری یا سرطان است یا عفونت اما اینکه ماه‌ها نتوانسته بودند بین این دو تشخیص دهند، غیرعادی بود."

 

این غدد لنفاوی بسیار غیرعادی بودند، بررسی‌های بیشتر پزشکان را با یک معمای بزرگ مواجه کرد.

در این غدد لنفاوی سلول‌هایی با ویژگی‌های سرطانی دیده می‌شد، آنها به بافت‌های مجاور حمله کرده بودند، رشد نابهنجار و نامنظم داشتند اما بر خلاف سلول‌های سرطانی و مثل سلول‌های بنیادی، یک شکل و یک دست بودند و از سلول انسان بسیار کوچکتر (یک دهم) بودند.

 

برای این وضعیت نظریه‌های مختلفی مطرح و بررسی شد تا اینکه بررسی‌های ژنتیکی مقادیر زیاد DNA کرم در این تومورها را نشان داد و در "کمال ناباوری" پزشکان، انگشت اتهام را به سمت کرمی به نام هایمنولپیس نانا نشانه گرفته شد.
سلول‌های سرطانی با منشاء کرم نواری هایمنولپیس نانااین کرم که به کرم نواری کوتوله معروف است (کرم بالغ بین ۱.۵ تا ۴ سانتی‌متر طول دارد) معمولا بدون علامت است و در روده مرد بیمار یافت شده بود.

 

در همین حال وضعیت بیمار رو به وخامت می‌رفت، کلیه‌هایش نارسا شده بودند اما او از دیالیز امتناع کرد و در نهایت ۷۲ ساعت بعد از تشخیص و بدون اینکه فرصت درمان خاصی وجود داشته باشد، درگذشت.

 

پژوهشگرانی که گزارش این مورد نادر را منتشر کرده‌اند، این فرضیه را مطرح می‌کنند که تکثیر بیش از حد سلول‌های کرم در بدن این فرد که سیستم ایمنی به شدت ضعیفی داشت، باعث جهش در سلول‌های بنیادی کرم و سرطانی شدن آنها شده بود.

 

در واقع به جای اینکه خود کرم سرطان بگیرد به نظر می‌رسد یکی از تخم‌های آن که توانسته بود از پوشش روده عبور کند جهش پیدا کرده و در نهایت سرطانی شده است.

 

به گفته دکتر پیتر اولسون از موزه تاریخ طبیعی بریتانیا، "این سلول‌ها بی رویه تقسیم و تکثیر پیدا کردند که در واقع همان تعریف سرطان است بنابراین او تومور کرم نواری داشت."

 

اینکه عفونت باعث سرطان شود موضوعی ناشناخته نیست؛ مثلا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) باعث سرطان دهانه رحم یا انگلی مثل شیستوزومیازیس هماتوبیوم موجب سرطان مثانه می‌شود.

اما انتقال سلول‌های سرطانی از موجودی به موجودی دیگر در موارد نادری در انسان اتفاق افتاده است مثلا در پیوند عضو یا انتقال از مادر به جنین.
طول کرم نواری خوک به دو تا سه متر می‌رسداز این رو به گفته پروفسور مل گریوز از موسسه تحقیقات سرطان در لندن، این موردی "منحصر به فرد و جالب" است:

 

"نکته غیرعادی این است که نه تمام کرم بلکه سلول‌های آزاد آن به شکل شبه-سرطانی رشد کرده‌اند."

"تقریبا تمام بی‌مهرگان می‌توانند سرطان بگیرند و به نظر می‌رسد قابلیت انتقال آن را به انسان هم دارند به خصوص سلول‌های بنیادی موجودات پرسلولی."

 

"مجموعه‌ای شرایط استثنایی در این مورد امکان داد تا این قابلیت در یک میزبان خارجی بروز کند."

سرطانی شدن در بی‌مهرگان هم اتفاق می‌افتد و این نخستین بار است که بروز آن در یک بی مهره پرسلولی شناسایی و ثبت شده است.

 

پزشکان معتقدند با توجه به شیوع هایمنولپسیس نانا در دنیا شاید موارد مشابه پیش از این به عنوان سرطان تشخیص داده و درمان شده است.
کرم‌های نواری

کرم های نواری انواع مختلفی دارند و کرم‌های بالغ در دستگاه گوارش انسان زندگی می‌کنند. این کرم‌ها به علت عدم رعایت بهداشت بخصوص پس از دستشویی، مصرف مواد غذایی آلوده و نشسته بخصوص سبزی و خوردن گوشتی که خوب پخته نشده‌ منتقل می‌شوند.

 

بیشتر این کرم‌ها میزبان واسط دارند اما هایمنولپیس نانا میزبان واسط ندارد، شایع‌ترین کرم نواری انسان است و ۷۵ میلیون نفر در دنیا به آن آلوده هستند.
لوییز اورتیز که کرم نواری خوک در مغزش پیدا شددکتر پیتر اولسون از موزه تاریخ طبیعی بریتانیا می گوید این کرم ویژگی‌های خاصی دارد، می تواند "تمام چرخه زندگی خود را در بدن یک میزبان" بگذراند و "تقریبا ۹۰ درصد بدن کرم در کار تولید مثل است و هر روز هزاران تخم در روده آزاد می کند."

 

به دلیل عدم رعایت بهداشت فرد می تواند تخم‌هایی را که از دستگاه گوارشش دفع می شود دوباره وارد بدن خود کند و به این ترتیب آلودگی شدت پیدا کند بخصوص اگر فرد دچار نقص سیستم ایمنی باشد.

آلوده شدن بافت‌هایی به غیر از روده با کرم‌های نواری با اینکه نادر است اما پیش از این هم گزارش شده است.

 

در یکی از آخرین موارد، دیروز خبری منتشر شد درباره جوان ۲۶ ساله‌ای در آمریکا که تقریبا سه ماه پیش دچار سردردهای بسیار شدیدی شده بود.

 

پزشکان سرانجام تشخیص دادند علت سردردها یک کرم نواری خوک (Taenia solium) است که در داخل یک کیست در مغز بیمار قرار دارد و جریان خون مغز را مختل کرده و شاید او بیشتر از نیم ساعت دیگر زنده نماند.

عمل جراحی فورا انجام شد و کرم در حالی که هنوز وول می‌خورد از سر بیمار خارج شد. بیمار اکنون دوران نقاهت خود را می‌گذراند.