آزمایش کلیه را جدی بگیرید

اسمش را در لیست پیوند گذاشته‌اند، اما معلوم نیست کی نوبت به او برسد. پاهایش ورم کرده بود، سردرد امانش را بریده بود، حالت تهوع داشت و حجم ادرارش به شدت کم شده بود که راهی بیمارستان شد.

 

جواب آزمایش‌ها و سونوگرافی شوکه‌اش کرد. محسن چهل ساله است و به بیماری نارسایی مزمن کلیه  Chronic Kidney Disease که اصطلاحا آن راCKD  می‌نامند، مبتلا شده است. او چندین ماه است که هفته‌ای سه روز به مدت چهار ساعت دیالیز  می‌کند و نامش در فهرست بلند بالای انتظار برای پیوند کلیه قرار گرفته است.

 

 نارسایی مزمن کلیه رایج‌ترین بیماری کلیه در دنیا و البته ایران است. اما محسن این موضوع را باور نمی‌کرده او مثل بیشتر مردم ایران فکر می‌کرده سنگ کلیه، شایع‌ترین بیماری کلیوی است. دکتر فیروز فصیحی، فوق تخصص بیماری‌های کلیوی و استاد دانشگاه «بهشتی» می‌گوید: «سنگ کلیه شایعترین بیماری کلیوی نیست اما پرسرو صداترین و دردناکترین بیماری کلیه و طب است. طرح و شماى شیوع بیماریهاى کلیوى در ایران با سایر نقاط دنیا تقریبا یکسان است با اندکى تفاوت که مبتنى بر عوامل جغرافیائى، جمعیتى و نژادى است.»

علل ابتلا به این بیماری در ایران نیز با یک اختلاف جزئی مثل همه دنیا است: «بیشترین علت اختلال در کار و عملکرد کلیه ها مانند سایر نقاط دنیا دیابت یا مرض قند است. در دنیا  بین ٣٣٠ تا ٣٥٠ میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند. این بیماری در طول زمان موجب بروز عوارض درکلیه می‌شود؛ که نفروپاتى دیابتیک نام دارد. این بیماری بتدریج با شروع دفع پروتئین ناشى از اسیب عروقى در کلیه باعث ضایعه بافت کلیه شده و منجر به از کار افتادن کلیه‌ها می شود.»

 

محسن مبتلا به مرض قند است و دیابت باعث نارسایی کلیه‌هایش شده است. او می‌گوید: «کاش مرض قند را جدی گرفته بودم.» پزشکان توصیه می‌کنند بیماران مبتلا به دیابت، آزمایش‌های مربوط به سلامت کلیه و سونوگرافی را برای اطمینان از کارکرد درست کلیه را چندماه یک‌بار انجام دهند.

 

به گفته دکتر فصیحی دومین عامل ابتلا به نارسایی مزمن کلیه، افزایش فشار خون است: «دومین علت از بین رفتن بافت و سپس کار کلیه ها افزایش فشار خون یا High Blood Pressure است که بالغ  بر یک میلیارد نَفَر در دنیا به درجاتى به یکی از انواع آن مبتلا هستند که باز با وارد نمودن آسیب به سیستم عروقى کلیه باعث اختلال در کار کلیه و به‌تدریج از کار افتادن کلیه می شود.»

 

اما درباره سومین عامل بروز بیماری نارسایی مزمن کلیه بین ایران و کشورهای پیشرفته اختلافاتی وجود دارد. دکتر فصیحی به مقایسه ایران و اروپای شمالی می‌پردازد و می‌گوید: «درباره علت سوم، اختلاف مختصرى وجود دارد، به این معنى که در کشورهاى پیشرفته مثل اروپاى شمالى، به‌دلیل مراجعه زودتر و تشخیص سریع‌ترو درمان زودتر بیماری هاى التهابى کلیه ها که Glomerulonephritis نامیده می شود( نوع أولیه که آسیب در خود کلیه اتفاق می افتد و نوع ثانویه که عارضه کلیوى ناشى از یک بیمارى سیستمیک و عمومى بدن است) این بیماری‌ کمتر به نارسایی مزمن کلیه تبدیل می‌شوند ولى هنوز در کشور ما تعداد زیادى از بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی کلیه، کلیه‌هایشان را از دست می‌دهند. از طرف دیگر بیماری هاى نسج بینابینى ( Interstitial Nephritis ) که ناشى از عوامل فیزیکى ، شیمیائى و ارولوژیک است، در ایران قدرى کمتر و در اروپا و امریکا بیشتر و در مرحله قبل از نفریت ها قرار دارند.»

 

محسن چند روز است که مدام درباره کلیه‌ها و کارکردشان سرچ می‌کند و مطلب می‌خواند. او بیماری نسج بینابینی را می‌شناسد و می‌گوید: «یکسری عوامل شیمیایی مثل مصرف برخی داروها روی فضای بین نفرون‌ها اثر می‌گذارد و باعث تخریب این فضا می‌شود و بعد شخص مبتلا به بیماری نسج یا بافت بینابینی می‌شود.»

 

دکتر فصیحی معتقد است به طور مسلم در هیچ نقطه اى از دنیا بطور کامل نمی‌توان از بروز بیماری نارسایی مزمن کلیه جلوگیرى کرد ولى چند توصیه مهم دارد: «1- از شیوع این بیماری می توان پیشگیرى کرد. 2- بروز آن را می توان به تاخیر انداخت. دو عامل مهم در پیشگیری از پیدایش این عارضه أهمیت بیشتری دارند: کشف و تشخیص عارضه قبل از اینکه به درجه اى پیشرفته برسد که درمان هاى آن دیر و یا ناممکن و بى اثر شود، بسیار مؤثر و مهم است. تفهیم بیمار در مورد اگاهى نسبت به عارضه اولیه و درمان صحیح مثل کنترل دیابت و پرفشارى خون، اهمیت اثر بیمارى اولیه بر کلیه، اهمیت پیگیرى و تحت کنترل بودن و شروع به درمان به محض مشاهده علائم اولیه و بالاخره تفهیم روش هاى مختلف درمان درافزایش عمر کلیه ها و بیماران بسیار اهمیت دارد.»

 

او درباره بروز این بیماری در ایران به موضوع دسترسی بیمار به پزشک اشاره می‌کند: «نکته بسیار مهم در ایران امروز صرفا دسترسى پزشک به بیمار است که در این صورت مراحل تشخیص و درمان‌هاى مختلف به‌سرعت و به‌صورت منظم سیر می شود ولى مهم آن است که عده زیادى از جمعیت به‌دلیل نا آگاهى نسبت به سلامت خود به خصوص در شهر هاى کوچک و روستاها ( حتى با وجود شبکه هاى تشخیصى و درمانى) دیر به این مراکز مراجعه می کنند و به‌طور مسلم تا بیمار به پزشک مراجعه نکند، امکان یافتن و تشخیص بسیار ضعیف است. بر این اساس، آنچه کمبودش بچشم می آید، جستجوى بیماران و سیستم هاى غربالگرى و گسترش بهداشت عمومى و در نهایت افزایش دانش و اگاهى عمومى است. آنچه گفتم مختصرى در باره شیوع عارضه اختلال مزمن در کار کلیه یا CKD و نحوه پیشگیرى این بیماری است. به طورمسلم این عقیده و تجربه من است و ممکن است که با نظر سایر متخصصین همکار در برخى موارد تفاوت داشته باشد که باید مورد توجه قرارگیرد.»

 

محسن همه این موارد را یادداشت کرده و از اطرافیانش که مبتلا به فشارخون یا مرض قند هستند،  مرتب درباره کلیه‌هایشان سوال می‌کند و می‌گوید: «هیچ فکر نمی‌کردم دیابت من را به این روز بیاندازد.»