پ-۵۳ ، ژن رهایی‌بخش انسان از سرطان، در بدن فیل‌ها

ضرب‌المثل معروف «هرکه بامش بیش برفش بیشتر» دستکم در یک مورد درست از کار درنیامد: اعداد و ارقام نشان می‌دهد که در شرایط برابر، احتمال ابتلای جانوران درشت‌تر با سلول‌های بیشتر به سرطان بالاتر از جانوران کوچکتر است. اما واقعیت خلاف این را ثابت کرد.

 

به گزارش صدای آمریکا، حیوان عظیم‌الجثه‌ای مثل فیل در  در طول عمر ۶۰-۷۰ ساله‌اش تنها ۵% احتمال دارد به سرطان مبتلا شود؛ در حالی که این احتمال در مورد افراد انسان بین %۱۱ تا %۲۵ است.

 

دلیل این امر وجود یک ژن اضافی به نام پ-۵۳ در بدن فیل‌هاست. پ-۵۳ ژن سرکوب‌کننده تومور است؛ که در واقع ترمزی است بر رشد و تکثیر سریع و غیرعادی سلول‌ها، که مشخصه اصلی سرطان است. فیل‌ها ۲۰ نسخه از این ژن حفاظت کننده در برابر سرطان را دارند.

 

اما در بدن انسان تنها یک نسخه فعال از ژن پ-۵۳ وجود دارد. یک بخش این ژن از مادر، و بخش دیگر آن از پدر به فرد منتقل می‌شود. در صورتی که  یکی از قطعات دی‌ان‌ای آسیب ببیند، خطر ابتلا به سرطان به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.

 

وندی کیسو پژوهشگر مرکز برادران رینگلینگ (Ringling Brothers Center) برای حفاظت از فیل‌هاست، مرکزی که  توسط سیرک برادران رینگلینگ اداره می‌شود. وی هم‌چنین یکی از نویسندگان پژوهش مشترک درباره تأثیرات حفاظتی ژن پ-۵۳ در فیل‌هاست و در این باره می‌گوید: «نکته جالب در پژوهش این است که توانستیم تئوری نحوه کارکرد این ژن را روی ۴۳ فیل در گروه‌های سنی مختلف آزمایش کنیم و نتیجه را بر حسب سن هر فیل بسنجیم».

 

وندی کیسو و همکارانش در دانشگاه یوتا و باغ وحش هاگل یوتا گلبول‌های سفید خون فیل‌های آسیایی را در معرض پرتو قرار دادند تا نحوه عملکرد ژن پ-۵۳ را دریابند و آن را با فعالیت سرکوب تومور در بدن انسان مقایسه کنند. او می‌گوید «با مشاهده نحوه واکنش سلول به پرتو، که دی‌ان‌ای را تجزیه می‌کند و باعث جهش سلولی می‌شود،  توانستیم دریابیم که بدن فیل با استفاده از ژن پ-۵۳ چطور عمل می‌کند.»

 

ژن پ-۵۳ در نمونه‌هایی که از فیل‌ها گرفته شد باعث شد که احتمال متوقف شدن تکثیر سلول‌های آسیب دیده و مرگ آنها به صورت سلول‌های عادی دوبرابر شود.

 

نتیجه این پژوهش در ژورنال انجمن پزشکی آمریکا (JAMA) منتشر شده است.

 

پژوهشگران امیدوارند بتوانند با استفاده از اطلاعات به دست آمده از آزمایش بر روی فیل‌ها، به درمان کودکانی که به بیماری ارثی موسوم به لی-فرامنی (Le-Fraumeni) کمک کنند. در این بیماری، یک بخش از ژن پ-۵۳ آسیب دیده است. افرادی که با سندروم لی-فرامنی به دنیا می‌آیند در دوران زندگی با ریسک %۹۵ برای ابتلا به سرطان روبه‌رو هستند.

 

جاشوآ شیفمن، سرطان شناس انستیتوی سرطان‌شناسی هانتسمن در دانشگاه یوتا، سرپرستی پژوهش را برعهده داشت. دکتر شیفمن بر این باور است که ممکن است روزی ژن‌های واقعی فیل‌ها زندگی انسان‌ها را نجات دهند: «امروز مثل داستان‌های علمی تخیلی به نظر می رسد؛ ولی می‌دانیم که راه‌هایی– مثل نانوتکنولوژی – و روش‎هایی برای منتقل کردن برخی از انواع ژن‌ها پروتئین‌ها به سلول‌های مختلف بدن وجود دارد. ما با همکارانمان در سراسر دنیا تلاش می‌کنیم تا بفهمیم انتقال ژن پ-۵۳ فیل‌ به انسان کمک می‌کند یا نه.»

 

به نظر کارشناسان علت وجود این شمار زیاد از ژن پ-۵۳ در بدن فیل این است که وقتی از تولگی پا به بلوغ می‌گذارد، رشد خیلی زیادی می‌کند، و ژن مانع از ابتلا به سرطان در سلول‌های بدنش تکثیر می‌شود. دانشمندان گمان می‌کنند که اگر این ذخیره اضافی از سلول‌های ضدسرطان در بدن فیل وجود نداشت، ممکن بود تا به حال نسل این حیوان منقرض شده بود.

 

دکتر شیفمن امیدوار است با دریافت بودجه پژوهشی کافی، پژوهش درباره استفاده از دی‌ان‌ای فیل برای جلوگیری از رشد سرطان در بدن انسان آغاز شود.